Επιμέλεια ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΔΕΙΛΙΝΗΣ
Εικονογράφηση: ΠΕΛΟΥΣΑ ΤΣΙΡΟΥ
Θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα ή αξία που κατακτάται με αγώνες; Ατομική υπόθεση ή πολιτική επιλογή; Σεβασμός σε διαφορετικές απόψεις ή πεποιθήσεις; Μάχη ενάντια στις γυάλινες οροφές και στα ριζωμένα στερεότυπα;
«ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΜΕ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΑΣ»
Μαίρη Χαρίτωνος, Founder & CEO Avaton
«Πρέπει να αντιληφθούμε και να συνεχίσουμε να διεκδικούμε, όχι την ισότητα αλλά τη διαφορετικότητά μας».
Ο έμφυλος διαχωρισμός των παιδιών στην παλέτα των χρωμάτων, η ταύτιση με το γαλάζιο για τα αγόρια και το ροζ για τα κορίτσια, οι ιστορίες της ροζ πριγκίπισσας και του γαλάζιου ιππότη, ήταν η αφορμή, πριν από αρκετό καιρό όταν η κόρη μου ήταν ακόμα πολύ μικρή, για να ανοίξουμε το αφήγημα της ισότητας. Και αφού αποδημήσαμε τα στερεότυπα των χρωμάτων και εξιχνιάσαμε το μυστήριο του διαχωρισμού και της χρωματικής σήμανσης με τρόπο κατανοητό για ένα παιδί, η Αμαρυλλίς… είχε και μια ακόμα απορία. Αφορούσε τα κουτάκια της στερεοτυπικής απεικόνισης των ρόλων που κυριαρχούν ακόμα και στις παιδικές ταινίες. «Γιατί οι γυναίκες είναι τόσα πολλά;» με ρώτησε. Γιατί μπορούν να είναι τόσα πολλά και ακόμα περισσότερα, της απάντησα εντελώς αβίαστα.
Καθημερινά αποδεικνύουμε ότι είμαστε φτιαγμένες για αμέτρητους και πολυσύνθετους ρόλους. Αυτό είναι πιστεύω που πρέπει να αντιληφθούμε και να συνεχίσουμε να διεκδικούμε, όχι την ισότητα αλλά τη διαφορετικότητά μας. Μέσα από τους πολλαπλούς ρόλους και μέσα από τις προκλήσεις με τις οποίες η κοινωνία μάς φέρνει αντιμέτωπες, αλλάζουμε - ανατρέπουμε τα στερεότυπα και σπάμε πια και τις γυάλινες οροφές. Παλεύουμε για όσα μας νοιάζουν και μας αφορούν, θα πρέπει όμως να το κάνουμε με τρόπο που θα οδηγήσει και άλλους να μας ακολουθήσουν.
Στη Λυσιστράτη, ο Αριστοφάνης αναφέρει πως «ουδέν εστί θηρίον γυναικός αμαχώτερον». Μας διαμηνύει πως δεν υπάρχει θηρίο πιο δύσκολο να πολεμήσεις από τη γυναίκα. Ξέρει να ανταπεξέρχεται, κερδίζει μάχες και συνεχίζει να κάνει μικρά και μεγάλα θαύματα. Κλείνοντας να θυμίσω πως η εμβληματική Μελίνα Μερκούρη, η οποία πάλεψε και αντιστάθηκε σε πολλά κατεστημένα είχε πει: κάνε ό,τι θες, αρκεί να είναι πολύ!
«ΝΑ ΔΙΚΑΙΟΥΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ»
Ιωάννα Χριστοδούλου, Αρχισυντάκτρια ant1live.com (ΑΝΤ1)
Όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από το φύλο, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία ή τον τόπο γέννησής τους, αξίζουν το ίδιο. Αυτό σημαίνει ισότητα. Όχι κατ’ ανάγκη να έχουμε όλοι τα ίδια, αλλά να δικαιούμαστε τις ίδιες ευκαιρίες.
Κι όπως τίποτα δεν είναι δεδομένο, έτσι κι η ισότητα δεν είναι προνόμιο που χαρίζεται. Χτίζεται, κατακτιέται, πατώντας στους αγώνες του παρελθόντος και συνεχίζοντας για το μέλλον. Όχι μόνο για εμάς αλλά για όλους. Γιατί η ισότητα δεν είναι ατομική υπόθεση, είναι συλλογική. Και κάθε τι συλλογικό είναι και πολιτικό. Είναι ο αγώνας για μια κοινωνία όπου κανείς δεν μένει πίσω, όπου η αξιοπρέπεια δεν εξαρτάται από τη συγκυρία, αλλά από το δικαίωμα όλων να ορίζουν τη ζωή τους.
Η ισότητα είναι αδελφή της δικαιοσύνης. Σκέψου την σαν έναν αγώνα δρόμου, όπου κάποιοι ξεκινούν πιο μπροστά γιατί είχαν προνόμια, ενώ άλλοι μένουν πίσω. Ισότητα σημαίνει να βρούμε τον τρόπο να ξεκινούν όλοι από την ίδια γραμμή. Κι αυτό απαιτεί κάτι περισσότερο από νόμους· απαιτεί στάσεις ζωής. Απαιτεί σεβασμό στη διαφορετικότητα, ανοιχτή σκέψη, αποδοχή του άλλου ως ισότιμου. Ορισμένα στερεότυπα μπορεί να μοιάζουν ακλόνητα, αλλά η ζωή μάς δείχνει πως όλα μπορούν να αλλάξουν.
Η ισότητα δεν είναι μια ιδέα αφηρημένη. Είναι η δικαιοσύνη στην πράξη: στις σχέσεις, στο σχολείο, στην εργασία, στην κοινωνία. Είναι η ευθύνη μας να διαμορφώσουμε έναν κόσμο όπου κανένα παιδί δεν θα χρειάζεται να ρωτήσει τι είναι ισότητα. Θα τη ζει.
«ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΟΝΤΑΙ ΕΞΙΣΟΥ ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ»
Κατερίνα Ζορμπά, Senior Communication Consultant GNORA
Τα τελευταία χρόνια διανύσαμε αρκετά χιλιόμετρα για την κάλυψη του χάσματος και των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων. Αν θέλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι έχουμε να διανύσουμε πολύ περισσότερα για να φθάσουμε στον στόχο της ισότητας σε μια σειρά από τομείς: την απασχόληση, την εργασία, την ανέλιξη, τις απολαβές, ακόμα και σε ζητήματα που πολλοί υποτιμούν όπως την κατανομή των ρόλων και των υποχρεώσεων μέσα στο ίδιο το σπίτι μεταξύ συζύγων. Η καθημερινότητα και οι ευθύνες του καθενός από εμάς συνεχίζουν να καθορίζονται από βαθιά παγιωμένες απόψεις και αντιλήψεις· είναι συνήθως γυναικεία ευθύνη η καθαριότητα, το μαγείρεμα, η μπουγάδα. Ο άντρας είτε παρακολουθεί, είτε λειτουργεί ως βοηθός. Σπάνια μοιράζονται εξίσου οι ευθύνες και τα καθήκοντα.
Η Κύπρος, παρά τα βήματα προόδου, παραμένει στην 20η θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με τους Δείκτες Ισότητας των Φύλων. Και όχι τυχαία. Ζούμε σε μία χώρα όπου εξακολουθεί να γίνεται είδηση η παρουσία γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο και στην οποία εξακολουθεί να κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή ποσοστώσεων για την εκπροσώπηση του γυναικείου φύλου στα συλλογικά όργανα των κομμάτων. Ζούμε σε μία χώρα όπου η κριτική σε γυναίκες που κατέχουν θέσεις εξουσίας συχνά φλερτάρει με τον σεξισμό, σε μια κοινωνία που παραμένει στην ουσία πατριαρχική, η οποία εύκολα συγχωρεί έναν άντρα και πολύ δύσκολα μια γυναίκα.
Ας αναλογιστούμε ότι στην ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούμε το αρσενικό γένος για να περιγράψουμε τα πάντα γύρω μας. Έχει επικρατήσει ο έμφυλος λόγος. Λέμε «οι μαθητές, οι βουλευτές, οι καθηγητές, οι δημοσιογράφοι, οι νοσηλευτές, οι γιατροί» και πάει λέγοντας. Χωρίς αμφιβολία, έχει υψηλό βαθμό δυσκολίας η προσπάθεια να αλλάξουν αντιλήψεις σε μια κοινωνία που αναγνωρίζει ως «άδρωπο» τον άντρα. Ζητούμενο είναι να εστιάσουμε στις νεότερες γενιές και στην Παιδεία. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και των διακρίσεων θα έπρεπε να είναι μέρος της σχολικής κουλτούρας. Ακόμη και στο ζήτημα της αντιμετώπισης του γλωσσικού σεξισμού και στην υιοθέτηση μιας πιο συμπεριληπτικής γλώσσας.
«ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΛΕΣ ‘ΝΑΙ’ Ή ‘ΟΧΙ’ ΧΩΡΙΣ ΦΟΒΟ»
Ειρήνη Γεωργαλλά, Διευθύντρια Γραφείου της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω
Ισότητα, ψυχή μου, σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν το ίδιο, ανεξάρτητα από το αν είναι γυναίκες ή άντρες. Είναι το δικαίωμα να έχεις ίδιες ευκαιρίες, να μπορείς να ονειρεύεσαι χωρίς περιορισμούς, να προσπαθείς χωρίς εμπόδια να φτάνεις όσο ψηλά θέλεις. Ισότητα είναι το δικαίωμα να λες «ναι» ή «όχι» χωρίς φόβο. Να σε ακούνε και να σε σέβονται, είτε είσαι σε μια αίθουσα συσκέψεων, είτε στο σπίτι, είτε οπουδήποτε αλλού. Σημαίνει να μπορείς να διεκδικείς, να αλλάζεις γνώμη, να προσπαθείς ξανά, να μη σου βάζουν όρια που δεν υπάρχουν για τους άλλους.
Ισότητα είναι η ελευθερία της επιλογής. Να επιλέγεις πώς θα ντυθείς, αν θα παντρευτείς ή αν θα κάνεις παιδιά, τι καριέρα θα ακολουθήσεις, πώς θα ζήσεις τη ζωή σου. Να μην χρειάζεται να απολογείσαι για τις αποφάσεις σου, να μη σε κρίνουν επειδή είσαι γυναίκα, μητέρα ή επειδή προτιμάς να κάνεις τα πράγματα με τον δικό σου τρόπο. Με άλλα λόγια, η ισότητα είναι η ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου, χωρίς να χρειάζεται να αποδείξεις την αξία σου σε κανέναν. Θέλω να ξέρεις πως αξίζεις αυτή την ελευθερία - πάντα.
Η αλήθεια είναι πως στον κόσμο μας η ισότητα δεν είναι ακόμη πραγματικότητα. Για να φτάσουμε εκεί χρειάζεται προσπάθεια, δύναμη, φωνή. Χρειάζεται να μη φοβόμαστε να διεκδικούμε αυτά που μας αξίζουν. Και το πιο σημαντικό; Χρειάζεται να μεγαλώνουμε παιδιά που θα πιστεύουν πως η δικαιοσύνη και ο σεβασμός είναι για όλους, όχι μόνο για λίγους. Έτσι μόνο θα χτίσουμε έναν κόσμο όπου κανείς δεν θα παλεύει πια για την ισότητα, γιατί θα είναι δεδομένη.
«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΛΟΙ ΧΩΡΑΜΕ»
Νατάσα Κωνσταντινίδου, Διευθύντρια Επικοινωνίας & Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Υπεραγορών ΑΛΦΑΜΕΓΑ
Η ισότητα είναι το θεμελιώδες δικαίωμα που σαν στυλό γράφει την ιστορία των ανθρώπων ξανά από την αρχή με «δίκαια» μεγάλα και καθαρά γράμματα. Τα γράμματα δεν είναι ούτε μπλε, αλλά ούτε και ροζ. Είναι χρυσά, αποφασιστικά, ανόμοια μα και ενωμένα. Ισότητα είναι ο κόσμος στον οποίο όλοι χωράμε, ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυλή, το χρώμα, ή τη διαφορετικότητά μας. Εκεί όπου οι καρέκλες δεν φτιάχνονται αποκλειστικά για αγόρια ή για κορίτσια, για άνδρες ή για γυναίκες και που οι χάρτες δεν εμφανίζουν επιλεκτικά τον δρόμο στους εκλεκτούς και στους λίγους. Αντιθέτως, η ισότητα δίνει πρόσβαση στα μέσα και στις ευκαιρίες σε όλους τους ανθρώπους, επιτρέποντάς τους να ακολουθήσουν τον στόχο τους και να τον κατακτήσουν, χωρίς γυάλινες οροφές στα όνειρα, χωρίς εμπόδια, χωρίς φόβους και αποκλεισμούς.
Ισότητα είναι επίσης ένα κλειδί που δεν χάνεται με το που ερχόμαστε στη γη, λόγω του φύλου μας. Η ισότητα είναι το κλειδί που ανοίγει όλες εκείνες τις πόρτες που έκλεισαν από παλιά, ενώ θα έπρεπε να ήταν πάντα ανοικτές. Η ισότητα είναι ελευθερία και μία μάχη κοινή που δίνουμε με το ταλέντο, τις γνώσεις και το πείσμα μας, με στόχο το κριτήριο να γίνει το μέσα μας και όχι το έξω μας. Είναι η δύναμη που αποκτήσαμε όλοι και όλες μαζί και που μεγαλώνει, και που θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Έχουμε ακόμα δρόμο, μα μη μου φοβάσαι, γιατί η αγάπη που κάνει τον κόσμο να αλλάζει, δίνει φως σε όλα τα αστέρια και αυτά απλώς λάμπουν. Χρυσά, αποφασιστικά, ανόμοια μα και ενωμένα.
«ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΚΑΙΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΝΤΟΥ»
Δρ. Χαριτίνη Τσαγκάρη, Καθηγήτρια, Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Ισότητα είναι ελευθερία, είναι ευκαιρίες, είναι η δίκαιη αντιμετώπιση παντού. Για παράδειγμα, αν υπάρχει ισότητα, τότε ένας άντρας και μια γυναίκα με τα ίδια προσόντα και στην ίδια θέση θα παίρνουν τον ίδιο μισθό. «Μα δεν είναι φυσικό αυτό;» αναρωτιέται η κόρη μου. Κι όμως…βρισκόμαστε στο 2025 και καμιά χώρα στον κόσμο δεν έχει κλείσει το χάσμα αμοιβών· κάποιες λιγότερο, κάποιες περισσότερο.
Ισότητα σημαίνει να μπορείς να μορφωθείς και να σπουδάσεις αυτό που επιθυμείς, να ακολουθήσεις όποιον δρόμο θέλεις. Δεν είναι όλοι οι άντρες ίδιοι μεταξύ τους, όπως ούτε και όλες οι γυναίκες. Το κάθε άτομο έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες. Θα πρέπει να έχεις, λοιπόν, τις ευκαιρίες να αναδείξεις τα δικά σου προσόντα και να μπεις στη θέση που σου αξίζει. Ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, ηλικίας, προσανατολισμού, πεποιθήσεων. Ισότητα σημαίνει και ότι μια γυναίκα ικανή μπορεί να γίνει διευθύντρια, να συμμετέχει σε σημαντικές αποφάσεις στη δουλειά της, να ανεβεί στην εξουσία, στην πολιτική. Κι όμως… οι στατιστικές και τα ποσοστά και πάλι στενοχωρούν. «Τι την εμποδίζει, μαμά;». Γιατί μια γυναίκα να χρειάζεται να ξεπερνά εμπόδια στην ανέλιξη, να δικαιολογείται και να αμύνεται ή να κρίνεται συνεχώς αυστηρά, πιο αυστηρά από έναν άντρα σε αντίστοιχες ψηλές θέσεις; Μήπως πρέπει να μιλήσουμε από νωρίς στα παιδιά για τα «έμφυλα στερεότυπα»; Δύσκολες λέξεις…Μαθαίνοντας, όμως, θα βοηθήσουν και στην εξάλειψή τους.
Σκέφτομαι λοιπόν τι είναι ισότητα για μένα, ισορροπώντας σε αυτά που αγαπώ και με ενδιαφέρουν· διδασκαλία, έρευνα, επαγγελματικές συναντήσεις, οικογένεια…κι ένα χαμόγελο από τα παιδιά. Αλλά για την ισότητα στο σύνολο χρειάζονται προσπάθειες, διεκδικήσεις και μεταρρυθμίσεις. Είναι στόχος να τη βιώσουμε έμπρακτα σε όλα τα επίπεδα και να κάνουμε τα παιδιά μας κοινωνούς, χωρίς να χρειάζεται να τους την εξηγούμε με λόγια.
«ΕΝΑΣ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΝΤΛΗΤΟΣ»
Αφροδίτη Δερματά, Δημοσιογράφος στο WiZ Guide, ραδιοφωνική παραγωγός στο Love FM
Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια πατριαρχική οικογένεια. Αρχηγός του σπιτιού ήταν, αδιαμφησβήτητα, ο πατέρας μου. Η μητέρα μου δεν έπαιρνε απόφαση χωρίς την έγκρισή του. Εκείνος ήταν υπεύθυνος για τις πιο απλές αλλά και τις πιο σύνθετες αποφάσεις, που αφορούσαν την οικογενειακή ευημερία και διαβίωση. Από το ποια μάρκα σάλτσας θα χρησιμοποιούσε η μητέρα μου για τα μακαρόνια μέχρι και το πώς θα διατίθενταν τα χρήματα που κληρονόμησε από την οικογένειά της, ο πατέρας μου καθόριζε τα πάντα. Αυτές οι εικόνες και τα βιώματα θα μπορούσαν εύκολα να με ωθήσουν να ακολουθήσω μια παρόμοια πορεία στην ενήλικη ζωή μου, να «υποταχτώ» σε ένα αντίστοιχο σύστημα.
Τα ερεθίσματα, ωστόσο, που δέχτηκα φεύγοντας από το χωριό και την οικογένειά μου, η καλλιέργεια, οι εμπειρίες και ίσως μια διαφορετική εσωτερική αναζήτηση, με ώθησαν να ακολουθήσω έναν εναλλακτικό δρόμο. Σταδιακά, βήμα-βήμα και με κόπο, πιστεύω ότι κατάφερα να ξεριζώσω το βαθιά ριζωμένο στερεότυπο της πατριαρχίας από τη σκέψη μου. Μάλιστα, μετά το διαζύγιό μου η αλλαγή ήταν νομοτελειακή.
Δυστυχώς, διαπιστώνω από τον περίγυρο και τις συναναστροφές του παρελθόντος μου ότι αυτή η αλλαγή δεν είναι δεδομένη για όλες. Εν έτει 2025 υπάρχουν ακόμη γυναίκες που τρέφουν αισθήματα κατωτερότητας απέναντι στους άντρες, παραμένουν σε πεθαμένους γάμους και συντηρούν πεποιθήσεις που τις εγκλωβίζουν σε μια καθημερινότητα βασανιστική - και το χειρότερο είναι ότι πολλές φορές δεν το αντιλαμβάνονται καν.
Η ισότητα είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Σίγουρα, σε σχέση με το παρελθόν, έχουν γίνει βασικά βήματα, αλλά ο αγώνας είναι καθημερινός και ανεξάντλητος μέχρι να επιτευχθεί ουσιαστικά. Άλλωστε, πώς μπορούμε από τη μια στιγμή στην άλλη να εξαλείψουμε πεποιθήσεις που γεννήθηκαν στο βάθος των αιώνων; Πώς να αποδείξουμε ότι τελικά η Εύα και η Πανδώρα δεν φταίνε για όλα…
«ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΙΣΟΙ»
Μαργαρίτα Ζαχαρίου, Ηθοποιός
Η ισότητα παιδί μου είναι μια έννοια που αν ήταν δεδομένη δεν θα χρειαζόταν να υπάρχει λέξη γι’ αυτήν. Όπως και η συμπερίληψη αν δεν υπήρχε η διάκριση. Θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα; Φυσικά. Δεδομένο όμως; Δυστυχώς όχι. Αν ρωτούσαμε εσάς τα παιδιά τι πιστεύετε πως θα ήταν το σωστό και το δίκαιο, δεν υπάρχει αμφιβολία για το τι θα απαντούσατε. Οι άνθρωποι είναι ίσοι. Γεννιούνται ίσοι. Αναμφίβολα και αναφαίρετα. Δικαιούνται ίσες ευκαιρίες, ίση αμοιβή, ίση μεταχείριση. Δεν έχει σημασία το φύλο, η καταγωγή, το χρώμα, η θρησκεία, η γλώσσα. Εμείς όμως παιδί μου δημιουργήσαμε έναν κόσμο που δυστυχώς ο συνεχής αγώνας για ισότητα είναι απαραίτητος. Ο αγώνας για τα αυτονόητα. Γιατί αυτός ο κόσμος χτίστηκε πάνω σε αιώνες πατριαρχικής δομής και ανδρογραμμικής θεώρησης του κόσμου. Μέσα στην οικογένεια και έξω στην κοινωνία. Στον εργασιακό, πολιτικό και οικονομικό τομέα, αλλά και σε τομείς της ζωής που αφορούν την υγεία, τη γενική ευημερία και την ασφάλεια. Η ενδοοικογενειακή βία, η γυναικοκτονία, οι εξαναγκαστικοί γάμοι, η εμπορία γυναικών, είναι κάποιες μόνο από τις μορφές έμφυλης βίας που υφίστανται οι γυναίκες και τα κορίτσια.
Υπάρχει πολιτική αλλά και προσωπική αναγκαιότητα παιδί μου όλα αυτά κάποια στιγμή, να αποτελούν ένα αμαυρωτικό κεφάλαιο της ιστορίας του ανθρώπινου είδους. Ένα σκοτεινό παρελθόν για το πως οι άνθρωποι κάποτε έπρεπε να διεκδικήσουν ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση, στην αμοιβή, στην ανέλιξη, στη σωματική ασφάλεια, στη ΖΩΗ.
Οι γυναίκες, κορίτσι μου, είναι δυνατές. Ανεξάρτητες. Ευφυείς. Ευαίσθητες. Ικανές. Οραματίστριες. Και μην επιτρέψεις ποτέ σε κανέναν να σε ορίσει ως κάτι λιγότερο.
