Kathimerini.gr
Του Σάκη Ιωαννίδη
Σε μια ιστορική συμφωνία που έχει και ελληνικό ενδιαφέρον κατέληξαν η Γερμανία και η Νιγηρία με επίκεντρο τον επαναπατρισμό 1.100 αντικειμένων από τον περίφημο «θησαυρό του Μπενίν» που λεηλατήθηκε πριν από 125 χρόνια από τα βρετανικά στρατεύματα. Την περασμένη Παρασκευή, σε μια ειδική τελετή, η γερμανική κυβέρνηση παρέδωσε δύο αντικείμενα στους εκπροσώπους της Νιγηρίας, την κεφαλή ενός βασιλιά του 18ου αιώνα και μια ανάγλυφη πλάκα του 16ου αιώνα.
Ο θησαυρός του Μπενίν, όπως αποκαλείται, αποτελείται από περίπου 5.000 αντικείμενα κατασκευασμένα από χαλκό και ελεφαντοστό και λεηλατήθηκε από τις βρετανικές δυνάμεις κατά την εισβολή του 1897 στο βασίλειο του Μπενίν, τη σημερινή Νιγηρία. Τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο και από εκεί βρέθηκαν σε διάφορα μουσεία στην Ευρώπη και στην Αμερική μέσω αδιαφανών δικτύων.
Η Νιγηρία διεκδικεί την επιστροφή των αρχαιοτήτων τα τελευταία 60 χρόνια με συνεχή διαβήματα στους διεθνείς θεσμούς προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και διπλωματική πίεση. Το 2010 δημιουργήθηκε μια άτυπη ομάδα, το Benin Dialogue Group, που αποτελείται από ευρωπαϊκά μουσεία τα οποία αναγνώρισαν το πρόβλημα του επαναπατρισμού και δουλεύουν μαζί για να βρουν μια λύση, αλλά η μεγάλη στροφή έγινε το 2017 όταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε τον επαναπατρισμό του θησαυρού «απόλυτη προτεραιότητα». Πέρυσι, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Νιγηρίας υπέγραψαν ένα μνημόνιο συνεργασίας με το οποίο προσδιόριζαν ένα χρονοδιάγραμμα επιστροφής των αρχαιοτήτων από το παλάτι του Μπενίν και την Παρασκευή συμφώνησαν να ξεκινήσει η διαδικασία μεταφοράς της κυριότητας των αρχαιοτήτων στην αφρικανική χώρα.
Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, η Νιγηρία θα αφήσει ορισμένες αρχαιότητες στα μουσεία της Γερμανίας για να τις βλέπει το κοινό και θα θεωρούνται πια δάνειο προς τα γερμανικά ιδρύματα.
Η Νιγηρία έχει ζητήσει τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων από μουσεία της Γαλλίας και της Βρετανίας εδώ και ένα χρόνο αλλά για τα βρετανικά μουσεία υπάρχει το εμπόδιο της βρετανικής νομοθεσίας, η οποία μπλοκάρει κάθε απόπειρα επιστροφής εκπατρισμένων αρχαιοτήτων στις χώρες που ανήκουν.
Υπάρχουν, όμως, φωνές για την αλλαγή αυτής της νομοθεσίας που δεν προέρχονται πια μόνο από την κοινή γνώμη αλλά και από θεσμικούς παράγοντες της Βρετανίας. Ο διευθυντής του Victoria & Albert Museum Τρίσταμ Χαντ, σε δηλώσεις του στους Times του Λονδίνου ζήτησε από τη βρετανική κυβέρνηση να επανεξετάσει τη σχετική νομοθεσία και να δώσει στα συμβούλια των μουσείων την ευθύνη διαχείρισης των συλλογών τους. O νόμος που απαγορεύει στο Victoria & Albert να απομακρύνει μόνιμα αρχαιότητες από τη συλλογή του είναι παρόμοιος με τη νομοθεσία που επικαλείται το Βρετανικό Μουσείο στα ελληνικά αιτήματα επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Ισως η πίεση για την επιστροφή των θησαυρών του Μπενίν να προκαλέσει ευρύτερες αλλαγές στη βρετανική νομοθεσία που θα ωφελήσουν και τις ελληνικές διεκδικήσεις. Αλλωστε, η επανένωση του θραύσματος Fagan, του πρώτου παρθενώνειου γλυπτού που επιστρέφει με διακρατική συμφωνία, έδειξε ότι η αλλαγή νομοθεσίας, που έγινε μέσα σε πέντε μήνες στην Ιταλία, όχι μόνο είναι δυνατή αλλά μπορεί να γίνει και πολύ γρήγορα.
