Kathimerini.gr
Της Γιώτας Συκκά
Η COVID-19 έκανε τον κόσμο των μουσείων να προβληματιστεί ακόμη περισσότερο για το μέλλον τους. Οι συνέπειες ήταν πολλές και, όπως επισήμαναν από την αρχή οι ειδικοί, το αύριο των μουσειακών οργανισμών δεν θα έχει σχέση με το χθες. Ηδη από την άνοιξη του 2020 όλα έδειχναν ότι η υγειονομική κρίση ήταν ένα μόνο μέρος του προβλήματος παγκοσμίως. Καραδοκούσαν η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή αναβάθμιση, ενώ οι ένοπλες συρράξεις και οι ροές μεταναστών διαμόρφωναν νέους σχεδιασμούς στις δράσεις των μουσείων. Τώρα προστέθηκε και η φρίκη του πολέμου στη γειτονιά μας, την Ευρώπη.
Τα μουσεία, παρουσιάζοντας το παρελθόν, ανοίγουν νέους ορίζοντες και διαμορφώνουν νέες καινοτόμες ιδέες με σκοπό την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος, υποστηρίζει το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Γι’ αυτό, το θέμα του φετινού εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας των Μουσείων, στις 18 Μαΐου, είναι ακόμη πιο επίκαιρο: «Η Δύναμη των Μουσείων».
Τo ICOM θέλει να αναδείξει τη δύναμη που έχουν τα μουσεία ως φορείς κοινωνικών αλλαγών και επικεντρώνει στη βιωσιμότητα, στην καινοτομία, στις νέες τεχνολογίες, στην προσβασιμότητα, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής μέσω της εκπαίδευσης. Τα μουσεία μπορούν μέσα από τις δραστηριότητές τους να συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών προκλήσεων και στη διάδοση επιστημονικών γνώσεων για την αντιμετώπισή τους. Η ψηφιακή εξέλιξή τους συμβάλλει στην προσβασιμότητα στις μουσειακές συλλογές, στην ενίσχυση των εμπειριών του επισκέπτη.
Στις 18 Μαΐου, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι θα είναι ανοιχτοί με ελεύθερη είσοδο, ενώ το Ελληνικό Τμήμα του ICOM θα ανακοινώσει και το τιμώμενο μουσείο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», εξετάζεται φέτος να επιλεγεί το δραστήριο MOMus (Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης).
Το Μουσείο Συμμάχων στο Βερολίνο προσφέρει εκτενείς χώρους αποθήκευσης μεγάλων αντικειμένων τέχνης.
Τα μουσεία αλλάζουν. Είδαμε πώς κινητοποιήθηκαν στις κρίσεις – οικονομική, υγειονομική και τώρα ανθρωπιστική. Παρακολουθούμε μεγάλα ξένα μουσεία που βοηθούν να κατανοήσουμε τις κοινωνικές αλλαγές (έμφυλες ταυτότητες, φυλετικές διακρίσεις) και τις νέες ανάγκες. Πέραν του εκπαιδευτικού, δίνουν ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στον κοινωνικό τους ρόλο.
Οι ένοπλες συρράξεις και οι ροές μεταναστών διαμόρφωσαν νέους σχεδιασμούς στις δράσεις τους.
Ολα αυτά σε μια εποχή που η πανδημία μείωσε δραστικά τα έσοδα των μουσείων, προκάλεσε τεράστιες απώλειες εσόδων από τα εισιτήρια, τα πωλητήρια και τα καφέ, ύψους 75%-80%, αύξησε την ψηφιακή τους δραστηριότητα, σκόρπισε ανασφάλεια στη μουσειακή κοινότητα, με κάποια να κινδυνεύουν να βάλουν οριστικά λουκέτο.
Στην Ελλάδα υπάρχει αναταραχή εξαιτίας του σχεδίου νόμου που αφορά τη μετατροπή πέντε δημόσιων μουσείων σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων απορρίπτει ομόφωνα την αποκοπή τους από τον κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Την ίδια ώρα, το ICOM εξετάζει τον νέο ορισμό του μουσείου.
Κι ενώ ακόμη εξετάζεται η αντιμετώπιση όλων αυτών καθώς και άλλων προβλημάτων, τα οποία κατέγραψαν οι έρευνες για τις συνέπειες της πανδημίας που διεξήγαγαν το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) και το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Μουσείων (ΝΕΜΟ), από τα μέτωπα του πολέμου στην Ουκρανία έρχονται άσχημα μαντάτα, που προστίθενται στην ανθρωπιστική τραγωδία: τουλάχιστον 53 πολιτιστικοί οργανισμοί (4 μνημεία, 16 ιστορικά κτίρια, 4 μουσεία, 29 θρησκευτικές τοποθεσίες) καταστράφηκαν από τη ρωσική εισβολή, σύμφωνα με την UNESCO.
Ο οργανισμός μουσείων Gera στη Γερμανία οργάνωσε την έκθεση «Αρκετά! Ειρήνη!», με θέμα τον πόλεμο, στην οποία παρουσιάζεται το έργο της Σουζάνε Καντ-Χορν «Απειλή».
Σύμφωνα με το Δίκτυο ΝΕΜΟ, που παρακολουθεί τις υποστηρικτικές πρωτοβουλίες στα μουσεία και στα πολιτιστικά ιδρύματα της Ουκρανίας, ο πόλεμος κινητοποίησε πολλά μέλη της μουσειακής κοινότητας, τα οποία βοηθούν με δωρεές, εκθέσεις, προσφορές εργασίας κ.λπ. Στην Πολωνία, η νεοϊδρυθείσα επιτροπή βοήθειας προς τα μουσεία της Ουκρανίας συγκέντρωσε υλικό για την προστασία και την απόκρυψη των συλλογών. Το Ιστορικό Αρχείο της Κολωνίας προσφέρει αποθηκευτικούς χώρους ειδικά διαμορφωμένους, υλικά συσκευασίας κ.ά. Ανάλογες είναι οι προσφορές του Εθνικού Μουσείου Τέχνης, Αρχιτεκτονικής και Σχεδίου στο Οσλο της Νορβηγίας, ενώ το συγκρότημα μουσείων Αννο έχει τη δυνατότητα αποθήκευσης μεγάλων αντικειμένων σε νέο χώρο με υψηλά πρότυπα φροντίδας και διατήρησης συλλογών, όπως και το Μουσείο Συμμάχων στο Βερολίνο.
Η Πορτογαλική Ενωση Μουσειολογίας προσφέρει γραφειοκρατική και θεσμική υποστήριξη, το Κρατικό Μουσείο Αουσβιτς – Μπίρκεναου ένα πρόγραμμα εξάμηνων υποτροφιών, δίνοντας ευκαιρίες εργασίας σε Ουκρανούς συντηρητές, οι οποίοι μπορούν να αναλάβουν το έργο συντήρησης ιστορικών αντικειμένων που σχετίζονται με το γερμανικό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Αουσβιτς. Το Αρχαιολογικό Κρατικό Μουσείο της Βάδης – Βυρτεμβέργης διοργάνωσε φιλανθρωπική δημοπρασία, άλλοι μουσειακοί οργανισμοί πρόσφεραν τις εισπράξεις τους από τα εισιτήρια ενός διημέρου, όπως το Μουσείο Καλών Τεχνών στη Λωζάννη.
Η Φινλανδική Υπηρεσία Κληρονομιάς πρότεινε μια έκθεση φωτογραφίας σε συνεργασία με τη Helsingin Sanomat, τη μεγαλύτερη συνδρομητική εφημερίδα στη Φινλανδία, αναδεικνύοντας την αποφασιστικότητα των Ουκρανών απέναντι στη ρωσική εισβολή με εικόνες από τη ζωή στην Ουκρανία (αρχές του 20ού έως τον 21ο αι.). O οργανισμός μουσείων Gera στη Γερμανία εγκαινίασε ήδη μια ειδική έκθεση, με τίτλο «Αρκετά! Ειρήνη!», με έργα που έχουν ως θέμα τους τον πόλεμο και τις επιπτώσεις του. Θα διαρκέσει έως το τέλος Ιουνίου.
