Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΣΥΚΚΑ
Στο σπίτι της οδού Αθηναίων Εφήβων όπου η Μελίνα Μερκούρη ζούσε με τον Ζυλ Ντασσέν, η μεταξωτή πορτοκαλί-μπεζ ρόμπα με τα μποά, ήταν πάντα δίπλα στο μπουντουάρ της. Της την έφτιαξε το 1978 ο Αντώνης Κυριακούλης για την παράσταση «Συντροφιά με τον Μπρεχτ», και έκτοτε η Μελίνα δεν την αποχωρίστηκε ποτέ. Ηταν μέρος της καθημερινότητάς της, όπως η Chanel No 5, τα «Ασσος Φίλτρο» που κάπνιζε με πάθος, τα ανοιχτόχρωμα κραγιόν που επίσης αγαπούσε.
Ακουμπισμένα στο οβάλ καρυδένιο τραπέζι, την τουαλέτα της, μαζί με τα γυαλιά και τη βούρτσα των μαλλιών της, αποτελούν μέρος της έκθεσης «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» που διοργανώνει η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων και το Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη σε επιμέλεια του Νικόλαου Καλτσά.
Η έκθεση για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση αυτής της εκρηκτικής, παθιασμένης σταρ και αγωνίστριας με την αυθεντική λάμψη και τη σπάνια ευθύτητα, αναβλήθηκε δύο φορές εξαιτίας των lockdowns. Αυτή τη φορά το άνοιγμα της έκθεσης ορίστηκε για τις 18 του μηνός. Σημαδιακός αριθμός για τη ζωή της Μελίνας και του Ντασσέν, μιας και το 18 κυνηγούσε πάντα τη ζωή τους. Ηταν η ημέρα που γεννήθηκαν και οι δυο, η ημέρα που γνωρίστηκαν, 18 παντρεύτηκαν, 18 προγραμμάτιζαν συνήθως τις πρεμιέρες τους…
Η Μελίνα της «Στέλλας» και του «Ποτέ την Κυριακή», της «Φαίδρας» και του «Τοπ Καπί», η ηθοποιός, αλλά και η πολιτικός που εμπνεύστηκε τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για την Ευρώπη και διεκδίκησε τα Γλυπτά του Παρθενώνα με επιμονή, αποκαλύπτεται στο κτίριο «Νέοι Φούρνοι» της Τεχνόπολης μέσα από πλούσιο φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, 13 κοστούμια από θεατρικές παραστάσεις και ταινίες, 25 πρωτότυπες αφίσες από ταινίες της που προβλήθηκαν διεθνώς, προσωπικά της αντικείμενα, πρωτότυπα σενάρια με σημειώσεις δικές της ιδιόχειρες, καθώς και έξι ανέκδοτες επιστολές.
Η χειρόγραφη επιστολή της Ρόμι Σνάιντερ το 1965 «Μελινάκι μου, είναι καλό να μιλάω μαζί σου, μου κάνει καλό. Και σήμερα είναι Κυριακή και σκέφτομαι τις Κυριακές μας. (…)» δείχνει τη φιλία που τις συνέδεε.
Η Τζόαν Κρόφορντ σε μία από τις επιστολές της, στις 5 Μαΐου του 1965, εκφράζει τον θαυμασμό της για τη «φανταστική» όπως την περιγράφει εκπομπή «Η Ελλάδα της Μελίνας Μερκούρη», που είδε στην τηλεόραση. «Φαινόσουν τόσο μεγαλοπρεπής και όμορφη», της γράφει μεταξύ άλλων και καταλήγει: «Να ‘σαι ευλογημένη και σε ευχαριστώ που μας έφερες τόση απόλαυση και ομορφιά».
Ο Λόρενς Ολίβιε σε επιστολή του το 1973, απευθύνεται και στους δύο –Μελίνα και Ντασσέν– και υπογράφει «Larry O.». Στην έκθεση θα δούμε κι ένα από τα τηλεγραφήματα που της έστελνε ο Ντασσέν εκδηλώνοντας την αγάπη του: «je taime, je taime, je taime. Julie» καθώς και ιδιόχειρη επιστολή του Ανδρέα Παπανδρέου όταν ακόμα ήταν αρχηγός του ΠΑΚ, με ημερομηνία 16 Μαρτίου 1972, του προέδρου της ΕΔΑ, Ηλία Ηλιού αλλά κι ένα συγκινητικό γράμμα του Μάνου Χατζιδάκι: «Μελίνα μου, περιττό να σου πω το πόσο χάρηκα τη συνάντησή μας και πόση μεγάλη συγκίνηση μου χάρισε. Δεν έχουμε καιρό για άλλους μεγάλους τσακωμούς. Να φροντίσουμε από δω και μπρος να ‘μαστε πιο προσεχτικοί. Αλλωστε, δεν μας χωρίζουν διαφορετικές ιδέες ούτε διαφορετικά αισθήματα. Τι είναι εκείνο που θα μπορούσε να μας κάμει να μη βλεπόμαστε τέσσερα ολόκληρα χρόνια;» Και καταλήγει: «Φιλιά στον Τζούλυ, στη Ρένα και στην Αγγελική και σε σένα, το κορίτσι μου».
«Μοναδική προσφορά»
Σε τρεις ενότητες (κινηματογραφική καριέρα, ερμηνείες στο θέατρο, αγωνιστική και κοινοβουλευτική δράση) διαρθρώνεται η έκθεση την οποία επιμελήθηκε ο καταξιωμένος αρχαιολόγος Νικόλαος Καλτσάς (διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και πρώην διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου επί 11 χρόνια). Ο ίδιος σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης που επιμελήθηκε η Μανουέλλα Παυλίδου (γενική γραμματέας του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη), ότι σε αυτούς τους τρεις τομείς, «η προσφορά της Μελίνας στην Ελλάδα και στους Ελληνες υπήρξε μοναδική». Τονίζει ότι «υπήρξε πολίτης του κόσμου. Και αυθόρμητα της αποδίδουμε το μόνο που μας ζήτησε: “Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς”».
Στην έκθεση υπάρχουν 37 φωτογραφίες της Μελίνας με διάφορες προσωπικότητες όπως: Ρόμι Σνάιντερ, Αρθουρ Μίλερ, Κατρίν Ντενέβ, Ομάρ Σαρίφ, Αβα Γκάρντερ, Ρούντολφ Νουρέγιεφ, Ανί Ζιραντό. Επίσης με τον Σαλβαντόρ Νταλί, με τον οποίο το 1965, στο Καντακές της Ισπανίας, έκαναν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τον έρωτα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό RedBook. Υπάρχουν όμως και φωτογραφίες με την Ιντιρα Γκάντι, τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ στο Βατικανό, με τη βασίλισσα Ελισάβετ όπου όταν τη συνάντησε υποκλίθηκε σωστά, τείνοντας ωστόσο το λάθος χέρι.
Ο Ν. Καλτσάς λέει στην «Κ» ότι δυσκολεύτηκε, επειδή έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα σε 150 αφίσες από τη συλλογή του Γ. Πηλιχού και από πλήθος φωτογραφιών. «Μου άρεσε όλη η διαδικασία: από την επιλογή μέχρι τον τρόπο έκθεσης των αντικειμένων. Συνέπεσε μάλιστα με την πρώτη καραντίνα. Με συγκίνησε το θέμα της έκθεσης. Γνώρισα τη Μελίνα Μερκούρη στο υπουργείο, αλλά περισσότερο όταν έγινε στη Φλωρεντία η έκθεση “Dal Mito al Logos” το 1986. Ηταν ανθρώπινη και καθηλωτική. Ενα δέος».
Σε τρεις ενότητες (κινηματογράφος, θέατρο, αγωνιστική δράση) διαρθρώνεται η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε ο καταξιωμένος αρχαιολόγος Νικόλαος Καλτσάς.
Το ανθρακί χρώμα καλύπτει όλο τον χώρο της έκθεσης και τα διαχωριστικά των ενοτήτων, ενώ με βυσσινί, το χρώμα του κρασιού, βάφτηκαν οι βάσεις και τα βάθρα που στήθηκαν τα κοστούμια. Οι επισκέπτες θα δουν μεταξύ άλλων το κοστούμι που σχεδίασε η Ντένη Βαχλιώτη – επίτηδες κακότεχνο, όπως απαιτούσε η χορευτική καρικατούρα μιας σκηνής στη «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη. Εντελώς διαφορετικό είναι το κοστούμι του Γιώργου Ανεμογιάννη για την παράσταση «Ο Κορυδαλλός» του Ζαν Ανούιγ που σκηνοθέτησε το 1956 ο Δημήτρης Μυράτ. Ο ίδιος σχεδίασε επίσης το κοστούμι της στην παράσταση του έργου του Μάξγουελ Αντερσον «Η Αννα των χιλίων ημερών» που ανέβηκε το 1950 σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Δημήτρη Μυράτ, αλλά και εκείνο που φόρεσε το 1945 η Μελίνα στη «Μις Μπα» του Ρούντολφ Μπεζιέ που παρουσίασε ο θίασος Κατερίνας. Θα δούμε και την τζελάμπα που της χάρισε ο πρίγκιπας Σαντρουντίν Αγά-Χαν. Η Μελίνα λάτρευε αυτό το παραδοσιακό ρούχο και το φορούσε συχνά. Ακόμη και στην ταινία «Κραυγή γυναικών» του Ζυλ Ντασσέν. Στην έκθεση παρουσιάζεται και το φόρεμα του Γκι Λαρός με το οποίο χόρευε το βράδυ που γιορτάστηκε στις Κάννες η βράβευσή της για την ερμηνεία της στο «Ποτέ την Κυριακή».
Για την ίδια τη Μελίνα, το κόκκινο φόρεμα που της σχεδίασε η Θεώνη Ολντριζ σήμαινε πολλά. Το φορούσε στις πορείες, στις συναυλίες διαμαρτυρίας που έκανε τα χρόνια της χούντας με άλλες προσωπικότητες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Από τότε έλεγε ότι ήθελε να ταφεί με αυτό, και πράγματι έτσι έγινε. Εδώ εκτίθεται αντίγραφο.
Στην έκθεση που διοργανώνει το Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη με το ΥΠΠΟΑ και την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, παρουσιάζεται και το έργο της στο υπουργείο Πολιτισμού. Η θεσμική στήριξη του ελληνικού κινηματογράφου, ο αγώνας της για τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο (την εποχή που πολλοί τη σάρκαζαν για το τολμηρό όνειρό της όπως και για τη δημιουργία του νέου Μουσείου Ακρόπολης). Η Μελίνα Μερκούρη πάλεψε επίσης για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, καθιέρωσε τον θεσμό των ΔΗΠΕΘΕ αλλά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης που ξεκίνησε από την Αθήνα το 1985, όπου είδαμε τότε την οκτάωρη «Ορέστεια» από τον Πέτερ Στάιν, τη «Mahabharata» του Πίτερ Μπρουκ μέχρι τις εκρηκτικές συναυλίες των Clash, Νίνα Χάγκεν, Cure κ.ά.
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Να με θυμάσαι και να μ’αγαπάς», στο κτίριο «Νέοι Φούρνοι» της Τεχνόπολης, θα παρουσιαστούν πλούσιο φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, 13 κοστούμια από θεατρικές παραστάσεις και ταινίες, 25 πρωτότυπες αφίσες από ταινίες της Μελίνας που προβλήθηκαν διεθνώς, προσωπικά της αντικείμενα, πρωτότυπα σενάρια με σημειώσεις δικές της ιδιόχειρες, καθώς και έξι ανέκδοτες επιστολές.
Τα αντικείμενα
Στις προθήκες θα εκτεθούν σενάρια, ανάμεσά τους του Μιχάλη Κακογιάννη για τη «Στέλλα» (1955) που βασίστηκε στο θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», το σενάριο για την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, εκείνο της Μαργαρίτας Λυμπεράκη για τη «Φαίδρα», επίσης με σκηνοθέτη τον Ντασσέν το 1962, αλλά και το σενάριο της ταινίας «Υπόσχεση την αυγή» που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Ντασσέν το 1970 βασισμένος στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρομέν Γκαρί κ.ά.
Οσοι θυμούνται την ταινία «Ποτέ την Κυριακή» θα αναγνωρίσουν την αλυσίδα-περιδέραιο με το σφαιρικό παντατίφ που φορούσε η Μελίνα. Ενδεχομένως να θυμηθούν και τα σκουλαρίκια και την καρφίτσα που φορούσε τέσσερα χρόνια αργότερα στην ταινία «Τοπ Kαπί» (1964). Πρόκειται για αντίγραφα κοσμημάτων σε σχέδια του Χάρι Γουίνστον.
Θα παρουσιαστεί επίσης η σημαία με την οποία τύλιξαν το φέρετρό της. Ορισμένα από τα εκατοντάδες ιδιόχειρα σημειώματα που ακούμπησαν άνθρωποι κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης στο λαϊκό προσκύνημα. Το πιστοποιητικό θανάτου της από το νοσοκομείο Μεμόριαλ στις 6 Μαρτίου 1994, το υπηρεσιακό της διαβατήριο, αλλά και το εισιτήριο χωρίς επιστροφή από τη Νέα Υόρκη…
Τα εκθέματα προέρχονται από τις συλλογές του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη και την ιδιωτική συλλογή του Γ. Πηλιχού.
