Kathimerini.gr
Μαργαρίτα Πουρνάρα
Το 2009 το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είχε παρουσιάσει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εκθέσεις που έχουμε δει. Αφορούσε τον έρωτα με τη διεσταλμένη του έννοια και πώς τον έβλεπαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Ακόμα και με την πολυτέλεια της γνώσης και της απόστασης που διαθέτουμε από εκείνη τη μακρινή περίοδο, το αφιέρωμα έκρυβε εκπλήξεις. Πώς όμως θα ήταν να μιλήσουμε και να περιγράψουμε τον έρωτα στις ημέρες μας; Τα τεκταινόμενα στα chat, τις εικόνες που δονούν τα συναισθήματά μας από τις οθόνες του κινητού, την αναζήτηση της ταυτότητας ή την κατασκευή ενός ωραιοποιημένου εαυτού στα πληκτρολόγια και τις εφαρμογές γνωριμιών; Αυτήν την περιστροφή γύρω από τον ψηφιακό εαυτό μας, την ώρα που ο πλανήτης γνωρίζει τη δική του περιδίνηση με το μεταναστευτικό και την κλιματική αλλαγή;
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη δεύτερη και πολύ φιλόδοξη ομαδική έκθεση που επιμελείται η νέα διευθύντριά του Κατερίνα Γρέγου από τότε που ανέλαβε το πόστο της, προσπαθεί να προσεγγίσει αυτό ακριβώς το ζήτημα· το πώς διαμορφώνονται δηλαδή οι στενές μας διαπροσωπικές μας σχέσεις. Το αφιέρωμα εγκαινιάζεται απόψε και έχει τον κατατοπιστικό τίτλο «Modern Love. Η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας». Η έκθεση δανείζεται τον υπότιτλό της από το βιβλίο της Eva Illouz, «Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism», που αναλύει πώς οι σύγχρονες επαφές καθορίζονται όλο και περισσότερο από οικονομικά και πολιτικά μοντέλα διαπραγμάτευσης και ανταλλαγής.
«The lovers», από τη σειρά «Family Portraits» (2018) της Μαρίας Μαυροπούλου (ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος).
Στη χθεσινή παρουσίαση η κ. Γρέγου επέλεξε να κάνει μια προσωπική εισαγωγή. Αναφέρθηκε στη γενιά των 50άρηδων που μεγάλωσαν με τα σταθερά τηλέφωνα στα πατρικά τους και που πρωτοάγγιξαν υπολογιστή στα 25 τους, ως μια ομάδα ανθρώπων που αν φύγουν από τη ζωή μαζί τους θα χαθεί και η μνήμη για το πώς ήταν τα πράγματα πριν από την ψηφιακή λαίλαπα. Οπως διευκρίνισε η ίδια, το «love» στον τίτλο δεν μας παραπέμπει μόνον στον έρωτα αλλά περικλείει την αγάπη, τις νέες μορφές του συζήν και της οικογένειας.
Η έκθεση αυτή φτάνει εμπλουτισμένη με περισσότερα έργα στην Αθήνα έπειτα από δύο άλλες παρουσιάσεις που έχουν ήδη προηγηθεί στο Ταλίν της Εσθονίας και στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Είναι ένα αφήγημα καμωμένο με παγκόσμια υλικά, με προβληματισμούς και αναπαραστάσεις που θα περιέγραφαν τη ζωή (συνολικά ή αποσπασματικά) εκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη. Είναι –όπως γράφει και το εισαγωγικό σημείωμα– «η ασώματη εμπειρία της εγγύτητας στις μέρες μας».
Τα έργα
Από την περιήγηση ξεχώρισα το έπιπλο γλυπτό της Χάνα Τοτίκι με τίτλο «Framing Presence» σχεδιασμένο για δύο σώματα καθισμένα το ένα απέναντι από το άλλο, όμως αντικρίζουν τα πρόσωπά τους μέσα από ένα τετράγωνο κενό που μοιάζει με οθόνη. Μου άρεσε το λιτό έργο της Μαρίας Μαυροπούλου με τίτλο «Η Αγία Τριάδα» που απεικονίζει ένα smartphone, ένα tablet και έναν υπολογιστή ως το τρίπτυχο που κυριαρχεί στη ζωή μας, στην επικοινωνία, στην εργασία και στην ψυχαγωγία. Η Ιταλίδα Λάουρα Τσέμιν διερευνά τη σωματική θαλπωρή και πώς μας είναι δύσκολο να την επιτύχουμε. Η ίδια είχε δυσανεξία να την αγκαλιάζουν από παιδί και για να το ξεπεράσει έβαλε τους οικείους της να την κρατήσουν στα χέρια τους. Αυτά τα στιγμιότυπα παρουσιάζονται και στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων του ΕΜΣΤ.
Tο έργο «Το φιλί» του István Zsíros από τη σειρά Borderless Love (2015) (ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη).
Το πιο ωραίο έργο όμως είναι μια καταπληκτική μη σκηνοθετημένη φωτογραφία του Ούγγρου Ιστβαν Ζίρος: Το πρωινό της 30ής Αυγούστου 2015, ένα ζευγάρι προσφύγων φιλιέται με πάθος μέσα στη σκηνή του στον σιδηροδρομικό σταθμό Κελέτι της Βουδαπέστης. Ο φωτογράφος έχει βρεθεί εκεί για καταγράψει τις πρωτόγνωρες συνθήκες, καθώς στοιβάζονται 3.000 άνθρωποι περιμένοντας να φύγουν για τη Βιέννη. Ο φακός συλλαμβάνει την ημιδιαφανή ιδιωτικότητα του φιλιού, καθώς οι άνθρωποι γύρω μοιάζουν απορροφημένοι στην αγωνία και τις αναπολήσεις τους. Είναι ίσως το πιο «αναλογικό» έργο της έκθεσης αλλά προσωπικά μου φαίνεται και το πιο δυνατό.
Πάντως, όπως μας προϊδέασε χθες η Κατερίνα Γρέγου αυτή την ομαδική θα ακολουθήσει μια σειρά ατομικών εκθέσεων τον Ιανουάριο του 2023, οι οποίες θα εμπνέονται από τη θεματολογία που αναπτύσσεται σε αυτό το αφιέρωμα. Κοντολογίς θα επικεντρώνονται στην επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας, του Διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της οικονομίας που παράγουν στις κοινωνικές σχέσεις και στη σύγχρονη ζωή.
Η διάρκεια της έκθεσης θα είναι μέχρι και τα τέλη Μαΐου του 2023.
