Του Γιώργου Κακούρη
Τα τελευταία 24ωρα πριν μια εκλογική διαδικασία είναι η πιο ευαίσθητη περίοδος για τις δραστηριότητες παραπληροφόρησης, σύμφωνα με κοινοτικούς αξιωματούχους που μίλησαν σε δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες ενόψει των ευρωεκλογών της Κυριακής.
Τα δίκτυα προώθησης παραπληροφόρησης εστιάζουν κατά στοχευμένο τρόπο σε αφηγήματα και συζητήσεις που έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν αναταραχή σε κάθε κράτος μέλος. Και αν δεν έχει παρατηρηθεί τεράστια αύξηση τους, τα περιστατικά που καταγράφονται φανερώνουν εξέλιξη των τεχνικών και των στρατηγικών.
Αν και δεν αναφέρθηκαν σε συγκεκριμένα παραδείγματα για την Κύπρο, οι προειδοποιήσεις των αξιωματούχων που παρακολουθούν τη ροή της παραπληροφόρησης ταιριάζουν γάντι στα δημοσιεύματα τουρκικής ιστοσελίδας που κυκλοφόρησαν στην Κύπρο περί αγοράς ξενοδοχείου στα κατεχόμενα από τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Κάποια πρόσφατα παραδείγματα που έχουν καταγραφεί πανευρωπαϊκά ήταν οι ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφόρησαν μετά την απόπειρα δολοφονίας του Σλοβάκου πρωθυπουργού, οι οποίες εστίασαν στην Τσεχία και στη Σλοβακία. Ακόμα, σε διάφορες χώρες κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα που παρουσίαζαν τα προσωρινά μέτρα ασφαλείας γύρω από την ευρωβουλή ενόψει των διαδηλώσεων των αγροτών ως αυταρχικό μέτρο κατά της ελευθερίας της άποψης.
Ως επί το πλείστον, οι τάσεις στην παραπληροφόρηση αξιοποιούν τάσεις και αφηγήματα που ήδη κυκλοφορούν, όπως ψευδείς ειδήσεις που συνδέουν την εγκληματικότητα με τη μετανάστευση, αναφορές σε εξάπλωση του πολέμου στην Ουκρανία ή για αποστολή στρατιωτών από την ΕΕ, ψευδή αφηγήματα που σχετίζονται με τη ΛΟΑΤ κοινότητα εν μέσω του μήνα των παρελάσεων pride, καθώς και εξωφρενικές ιστορίες που θέλουν την ΕΕ να αναγκάζει τους πολίτες να τρώνε έντομα στο πλαίσιο των πράσινων πολιτικών.
Ενόψει των εκλογών, ιστοσελίδες και πλατφόρμες όπως EUvsDisinfo ( https://euvsdisinfo.eu/ ) και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων ( https://edmo.eu/thematic-areas/european-elections/ ), αξιοποιούν τις πληροφορίες που έχουν καταγράψει εδώ και χρόνια για πάνω από 17 χιλιάδες περιπτώσεις παραπληροφόρησης, παρουσιάζοντας τα μοτίβα που διέπουν αυτές τις πρακτικές.
Διαρκής πρακτική
Σύμφωνα με τους οργανισμούς που παρακολουθούν την εξέλιξη αυτών των φαινόμενων στην ΕΕ, η αύξηση στα περιστατικά παραπληροφόρησης πριν μια εκλογική αναμέτρηση είναι μια φυσική τάση. Μάλιστα σημειώνουν, δεν έχει καταγραφεί έκρηξη των περιστατικών, ούτε διαπιστώνεται μια μεγάλη συγκεκριμένη καμπάνια.
Οι δραστηριότητες αυτές προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από ένα οικοσύστημα ιστοσελίδων και χρηστών που συνδέονται με το Κρεμλίνο, αν και υπάρχουν και άλλοι εμπλεκόμενοι - ωστόσο ο ρωσικός παράγοντας είναι ο πιο ορατός και αυτός ο οποίος έχει καταγραφεί περισσότερο.
Ωστόσο δεν αποτελούν μόνο προσπάθειες επηρεασμού των εκλογών, αλλά μια πρακτική χειραγώγησης της πληροφορίας η οποία βρίσκεται συνεχώς σε εξέλιξη ακόμα και σε περιόδους χωρίς σημαντικές εκλογικές διεργασίες.
Εξελιγμένες πρακτικές
Παρά το ότι δεν υπήρξε τεράστια αύξηση, οι ειδικοί διαπιστώνουν πως δίκτυα παραπληροφόρησης που είναι ενεργά εδώ και χρόνια εξελίσσουν περισσότερο τις πρακτικές τους, μεταξύ άλλων διογκώνοντας τεχνητά τη διάχυση μιας ψευδούς είδησης μέσω ενός δικτύου στρατευμένων λογαριασμών και σελίδων, και τη δημιουργία «αντιγράφων» γνωστών ιστοσελίδων μέσω των οποίων «ανακυκλώνονται» παραπλανητικές ειδήσεις από άλλες πηγές.
Ορισμένες από τις τεχνικές που καταγράφονται αφορούν τις προσωπικές επιθέσεις κατά ηγετών, ενίσχυση της δυσαρέσκειας όσον αφορά θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα, πρακτικές μονοπώλησης του διαλόγου από συγκεκριμένες απόψεις και έντονη προώθηση αφηγημάτων whataboutism, όπου οι επικρίσεις κατά - για παράδειγμα - παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη Ρωσία απαντώνται με αντίστοιχα παραδείγματα από τη Δύση.
