Απολιτίκ ή… μεταπολιτική ψήφος;

Την επομένη των διπλών εκλογών της περασμένης Κυριακής, η σαρωτική εκλογική απόδοση του content creator, Φειδία Παναγιώτου, όχι μόνο άνοιξε μια συζήτηση για το «φαινόμενο Φειδίας» αλλά, από νωρίς στα τηλεοπτικά πάνελ αποτέλεσε, λόγω και της παρουσίας του νεαρού 24χρονου, το περιεχόμενο μιας συζήτησης «εκλογίκευσης» με πολιτικούς των παραδοσιακών κομμάτων αλλά και δημοσιογράφους να προσπαθούν να αναλύσουν πώς ένας νεαρός –γνωστός από το YouTube και το TikTok– χωρίς κανένα ιδεολογικό στίγμα, πολιτική γνώση ή προγραμματικές θέσεις, όχι μόνο κατόρθωσε να έρθει τρίτος, αλλά σχεδόν πλησίασε τα δύο μεγάλα κόμματα. Σε αυτή τη συζήτηση κυριάρχησε το ερώτημα «γιατί τον ψήφισαν» και αν, εν τέλει, η ψήφος προς το πρόσωπό του αποτελεί ψήφο διαμαρτυρίας, έκφρασης απογοήτευσης για τα παραδοσιακά κόμματα ή, τελικά, επικράτηση της μεταπολιτικής –όπου η χρήση των νέων Μέσων αλλάζει και τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα που καθορίζει την εκλογική συμπεριφορά. Ωστόσο, η συζήτηση για το τι «προηγούμενο» αφήνει ο Φειδίας Παναγιώτου – έναντι της ερμηνείας τού «φαινομένου»– δείχνει να αποτελεί ένα εξίσου σημαντικό αναλυτικό εργαλείο –ίσως σημαντικότερο από το πώς κατόρθωσε να εκλεγεί.

Ψήφος διαμαρτυρίας;

Η υψηλή εκλογική απόδοση του Φειδία Παναγιώτου αναπόφευκτα τεκμαίρεται τόσο στην έκφραση δυσαρέσκειας προς τα παραδοσιακά κόμματα όσο και στην «άλογη» εκλογική συμπεριφορά –λόγω και του χαλαρού της ψήφου στις ευρωεκλογές– μιας μερίδας του εκλογικού σώματος που μετατοπίστηκε προς τον δημιουργό περιεχομένου που μετέτρεψε την προεκλογική καμπάνια σε ένα «challenge» –με όρους διαδικτυακής μετάδοσης, ακριβώς όπως τα βίντεο του. Ο YouTuber ψηφίστηκε ωστόσο –κάτι που εκφράστηκε στα ΜΚΔ– κι από ομάδες δικαιωματιστών –με ιδιαίτερα επιμέρους ποιοτικά χαρακτηριστικά– που τα τελευταία χρόνια ρέπουν προς τη διαμαρτυρία με όρους συλλογικής απαξίωσης προς το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα και που συνήθως περιλαμβάνουν α. απολιτικά άτομα με συντηρητικά χαρακτηριστικά που διαμαρτύρονται π.χ. για τη χρήση καμερών και β. που δεν έχουν, παραδοσιακά, σταθερή εκλογική συμπεριφορά (συνήθως δεν ψηφίζουν) και τέλος γ. νεαρούς που συμμετέχουν σε εκλογική διαδικασία για πρώτη φορά και αποτελούν ουσιαστικά «viewers» τα τελευταία χρόνια τού περιεχομένου που παράγει ο Φειδίας.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Φειδίας έκοψε, ουσιαστικά, ψήφους και από το ΕΛΑΜ, πτυχή που δείχνει και το πώς κινείται η ψήφος διαμαρτυρίας στην Κύπρο στα συντηρητικότερα ακροατήρια.

Η μεγάλη εικόνα

Η μεγάλη εικόνα της επομένης της εκλογής του Φειδία Παναγιώτου, όχι μόνο αποκτά ενδιαφέρον αλλά εμπεριέχει και επιμέρους αντιφάσεις. Ο ίδιος, αν και παρουσίασε τον εαυτό του ως «αντισυστημικό» και στο πολιτικό περιεχόμενο που ξεκίνησε λίγο πριν από τις προεδρικές –όπου φιλοξένησε όλους τους υποψήφιους πλην των Χριστοδουλίδη και Μαυρογιάννη–, συνέχισε ουσιαστικά το challenge του (την παραγωγή περιεχομένου δηλαδή), με «μαθήματα» όπου άλλοι ευρωβουλευτές όπως οι κ.κ. Φουρλάς, Γεωργίου και Μαυρίδης θα του εξηγούσαν τα των νέων καθηκόντων του. Σε αυτό το επίπεδο σημασία αποκτούν τρία ενδιαφέροντα στοιχεία για τον νεαρό, εκλεγέντα πλέον, ευρωβουλευτή:

• Αν όντως θα συνεχίσει ως ευρωβουλευτής και τι είδους θέσεις, κοινοβουλευτικό έργο και στάση θα τηρήσει εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

• Αν θα εκδηλωθεί πολιτικά, δίνοντας ένα στίγμα θέσεων ή ιδεολογικής άποψης –πτυχή που εκτείνεται και στη διάσταση της συμμετοχής του σε κάποια πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

• Αν η πολιτική ιδιότητα που αποκτά θα επικρατήσει προκειμένου ο ίδιος μετά το πέρας της θητείας του να ακολουθήσει, επαγγελματικά, πορεία πολιτικού ή αν θα αναλωθεί –διαμέσου του Κοινοβουλίου σε μια πενταετία– στο να συνεχίσει απλώς να παράγει περιεχόμενο, κάνοντας ό,τι ήδη κάνει, πετυχημένα, τα τελευταία χρόνια.

Σημασία του προηγούμενου

Η εκλογή Φειδία αφήνει ένα πολύ σημαντικό προηγούμενο σε κάθε περίπτωση. Για τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα που ήδη χρησιμοποιούν τα νέα Μέσα και δη το TikTok –με τη μεταπολιτική να επικρατεί στην Κύπρο και σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών– θα αποτελέσει αναπόφευκτα μια άσκηση κατανόησης ιδίως αν επικεντρωθούν στο αφήγημα πως ο Φειδίας «εξελέγη διότι κάνει αστεία βιντεάκια». Μια άλλη, πολύ σημαντική διάσταση, είναι αν ο Φειδίας θα δημιουργήσει ένα πολιτικό χώρο με τα χαρακτηριστικά των ατόμων που τον ακολουθούν για τις εκλογές του 2026 ή αν, μεσοπρόθεσμα, υπάρξουν μιμητές τού κάθε είδους. Η τελευταία διάσταση αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί δημιουργεί ένα πεδίο πολιτικού εκλέγεσθαι μακριά από τα παραδοσιακά κόμματα και το πελατειακό σύστημα στην Κύπρο, αλλά παράλληλα εγκυμονεί και δυνητικούς κινδύνους δεδομένου ότι οι «ακόλουθοι» (followers) ενός δημιουργού περιεχομένου συχνά δεν έχουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός μέσου ψηφοφόρου αλλά ρέπουν προς το occultism ή την τυφλή υπακοή –με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο ιδεών και πολιτικής πρακτικής (π.χ. ακτιβισμό κάθε είδους).

Είναι ο Φειδίας επικίνδυνος;

Τo εν λόγω ερώτημα αποκτά ενδιαφέρον με δεδομένο τη συντηρητική μετατόπιση της κυπριακής κοινωνίας και του εκλογικού σώματος, αλλά και του ίδιου του περιεχομένου του Φειδία –που στο εξωτερικό έγινε και με όρους νέων Μέσων cancel (η περίπτωση που έμπαινε χωρίς εισιτήριο στο Μετρό της Ιαπωνίας) ή περιελάβανε συμπεριφορές άλογης αγένειας (το βίντεο στη Μύκονο με το «what are you looking at?» καθώς και βίντεο με ρεψίματα μπροστά στο πρόσωπο ανθρώπων). Ο Φειδίας είναι σίγουρα ένας συντηρητικός νέος από πολύτεκνη οικογένεια χωριού της Κύπρου που ανά καιρούς εκφράζει απόψεις συνολικής απαξίωσης, χωρίς ωστόσο να έχει δώσει στίγμα ιδεολογικής συμπεριφοράς που να περιλαμβάνει ποιοτικά χαρακτηριστικά συντήρησης (π.χ. φυλετικό ρατσισμό). Ωστόσο, είναι και ένας νέος άνθρωπος σε αναζήτηση, που αν εκφράσει ποτέ κάποια συγκεκριμένη –πολιτικά ή ιδεολογικά– άποψη, θα έχει, λόγω δημοφιλίας αλλά και λόγω θέσης πλέον εκλεγμένου ευρωβουλευτή, διείσδυση σε μαζικά ακροατήρια. Αυτή ακριβώς η διάσταση αποτελεί και την πιο ενδιαφέρουσα, αναλυτικά, τάση για να ερμηνεύσει κανείς το αμέσως επόμενο διάστημα το «φαινόμενο Φειδίας» αλλά –κυριότερα– να αντλήσει χρήσιμα εργαλεία για τον βαθμό επιρροής που η εκλογή τού ίδιου στοιχειοθετεί ως «προηγούμενο Φειδίας». Με την υπόμνηση, πάντα, πως ο νεαρός YouTuber από το Μένοικο εξελέγη δημοκρατικά χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι πολίτες που τον εξέλεξαν διαθέτουν, απαραίτητα, και τον πολιτικό γραμματισμό ή την κουλτούρα συνειδητοποίησης της εκλογής ενός ανθρώπου χωρίς προγραμματικές θέσεις και ιδεολογικό στίγμα.

Αν το πολιτικό σύστημα στην Κύπρο –με τα παραδοσιακά κόμματα και τους πολιτικούς που ξέρουμε– είναι the… devil we know, τότε αναπόφευκτα ο Φειδίας Παναγιώτου είναι, δυνητικά, the… devil we don’t know –για να προσαρμόσουμε και την κλασική βρετανική αποφθεγματική φράση.