Του Βασίλη Νέδου
Σε πολιτική συμφωνία, που οδηγεί σε μια παρατεταμένη περίοδο νηνεμίας στα ελληνοτουρκικά, αλλά και στην εγκαθίδρυση διαύλου επικοινωνίας κορυφής κατέληξαν χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά τη συνάντησή τους στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους. Η συμφωνία σε τρεις άξονες αναφέρεται: στην απευθείας επικοινωνία των δύο υπουργών Εξωτερικών και την επίβλεψη των θεμάτων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία τους, στην προώθηση των στρατιωτικών μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και στη συνέχιση της θετικής ατζέντας, πρακτικά με την ανακοίνωση της συνεδρίασης του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών στη Θεσσαλονίκη το ερχόμενο φθινόπωρο.
Ουσιαστικά οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν, στην πέμπτη συνάντησή τους σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, συμφώνησαν σε αλλαγή του πλαισίου επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες. Η συνάντηση είχε προγραμματιστεί να κρατήσει το αργότερο μισή ώρα, ωστόσο τελικά διήρκεσε μία ώρα και πέντε λεπτά. Δεν άλλαξε η σύνθεση που είχε συμφωνηθεί και μαζί με τους δύο ηγέτες ήταν οι υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν και από πλευράς του κ. Μητσοτάκη η διπλωματική σύμβουλος Αννα-Μαρία Μπούρα και του κ. Ερντογάν ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς. Η ατμόσφαιρα στην οποία διεξήχθησαν οι συζητήσεις ήταν θετική. Σε γενικές γραμμές στη συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη εμπεδώθηκε μια ευρύτερη στάση που κράτησε ο κ. Ερντογάν σε όλες τις επαφές που είχε στο Βίλνιους. Φάνηκε ότι έχει αποφασίσει να κλείσει κάθε μέτωπο το οποίο δημιουργεί προβλήματα με τη Δύση και προφανώς σε αυτά περιλαμβάνονται και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μια ενδιαφέρουσα και αρκετά διακριτή λεπτομέρεια είναι ότι μετά το πέρας της συνάντησης εκδόθηκαν δύο πανομοιότυπες ανακοινώσεις από το Μέγαρο Μαξίμου και την τουρκική προεδρία, το λεκτικό των οποίων ήταν προσεκτικά διατυπωμένο και συμφωνημένο ανάμεσα στις δύο αντιπροσωπείες.
Οι τρεις άξονες
Μετά το πέρας της συνάντησης με τον κ. Ερντογάν, ο πρωθυπουργός έκανε δηλώσεις, στις οποίες διευκρίνισε ότι γίνεται μια «συγκρατημένη νέα αρχή με την Τουρκία». Ο κ. Μητσοτάκης έθεσε, επίσης, τους τρεις άξονες της συμφωνίας που έγινε με τον κ. Ερντογάν. «Ο πολιτικός διάλογος υπό την καθοδήγηση των υπουργών Εξωτερικών. Η βασική διαφορά μας είναι οι θαλάσσιες ζώνες. Ο δεύτερος δίαυλος είναι τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που μπορούν να αποδώσουν καρπούς. Ο τρίτος άξονας αφορά τη λεγόμενη θετική ατζέντα, σε μια δουλειά που έχει γίνει από τον κ. Φραγκογιάννη και αφορά οικονομικά θέματα. Αυτά μπορούν να οικοδομηθούν στη Θεσσαλονίκη πριν από το τέλος του έτους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρουσιάζει δύο δρόμους για την Τουρκία. Πρόθεσή μας είναι να κινηθεί στον ευρωπαϊκό δρόμο».
Στροφή
Ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε, ακόμη, ότι η ατμόσφαιρα «υποδηλώνει τη διάθεση και των δύο ηγεσιών να επαναπροσεγγίσουμε το πλαίσιο των σχέσεών μας». Επιπλέον σημείωσε ότι δεν αμφισβητεί τις προθέσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σημειώνοντας ότι πρόκειται για στροφή του προέδρου της Τουρκίας. «Βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Δεν ξεχνάμε όσα έγιναν τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Αλλά μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά, έστω κι αν δεν μπορούμε να λύσουμε το θέμα των θαλασσίων ζωνών. Με την οδό των ΜΟΕ, που υπήρξε άτυπα τους τελευταίους μήνες, μπορούμε να εκτονώνουμε πιθανές εστίες μελλοντικής έντασης», είπε ο πρωθυπουργός.
Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε πάντως και ο κ. Ερντογάν. Οπως μεταδίδει ο ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη Μανώλης Κωστίδης, από την τουρκική πλευρά η συγκυρία θεωρείται εξαιρετικά θετική για την προώθηση μιας ατζέντας εξομάλυνσης των σχέσεων.
Ο κρίσιμος ρόλος των δύο ΥΠΕΞ
Η πιο βασική από τις χθεσινές εξαγγελίες στο Βίλνιους αφορά την πολιτική επιστασία που θα έχουν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, δύο πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν στη διαδικασία συζητήσεων για τις βασικές διαφορές Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, οι δύο υπουργοί δεν θα συντονίζουν μόνο αυτές τις διαδικασίες, για παράδειγμα τις διερευνητικές επαφές και τις συζητήσεις για θέματα όπως η υφαλοκρηπίδα, αλλά θα συνομιλούν και για τρέχοντα ζητήματα. Η ίδια η διαδικασία των διερευνητικών επαφών και του πολιτικού διαλόγου, που διεξαγόταν σε επίπεδο υπηρεσιακό των υπουργείων Εξωτερικών, θα πρέπει να αναμορφωθεί με βάση τις χθεσινές ανακοινώσεις. Ανάμεσα στα τρέχοντα ζητήματα περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, το μεταναστευτικό, όπου η συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας υπερβαίνει κατά πολύ το διμερές σκέλος των μεταξύ τους σχέσεων και εκτείνεται στις ευρύτερες ευρωτουρκικές σχέσεις. Υπενθυμίζεται ότι και χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο παρελθόν έχει πάρει αποφάσεις σχετικά με το πλαίσιο των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας. Είχε ανοίξει δύο δρόμους για την Τουρκία: τον καλό και τον λιγότερο καλό. Πρόθεσή μας είναι να πορευτούμε στον θετικό δρόμο. Και σίγουρα η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μόνο να βοηθήσει μπορεί τη συνολική προσέγγιση της Τουρκίας προς την Ε.Ε., από τη στιγμή που δεν έχω λόγο να αμφισβητώ ότι αυτή η πρόθεση της Τουρκίας φαίνεται αυτή τη στιγμή να είναι ειλικρινής».
Συστατικό στοιχείο της προσπάθειας εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών παραμένει η αποκαλούμενη θετική ατζέντα, στην οποία μάλιστα ο κ. Μητσοτάκης έκανε χθες ιδιαίτερη αναφορά. Πάνω σε αυτή τη θετική ατζέντα αναμένεται να πραγματοποιηθεί το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη. Η προηγούμενη σχετική απόπειρα είχε γίνει το 2016 στη Σμύρνη. Από την τουρκική πλευρά, όπως μεταδίδει ο ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη Μανώλης Κωστίδης, σημειώνεται ότι δεν καθορίστηκε οριστική ημερομηνία για τη διεξαγωγή του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας. Επιπλέον και οι δύο πλευρές φαίνεται να συμφωνούν πως θα χρειαστεί χρόνος προετοιμασίας για να μπορέσει να γίνει μια επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Ελλάδα.
Πλήρης νηνεμία σε αέρα και θάλασσα
Η συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους πραγματοποιήθηκε εν μέσω μιας παρατεταμένης περιόδου νηνεμίας στο Αιγαίο τόσο στον αέρα όσο και στη θάλασσα και ενώ χθες, λίγο πριν από τη συνάντησή τους, είχε προηγηθεί τετ α τετ ανάμεσα στους δύο υπουργούς Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια και Γιασάρ Γκιουλέρ.
Οι δύο υπουργοί συμφώνησαν κατ’ αρχάς να ανταλλάξουν αριθμούς των προσωπικών κινητών τηλεφώνων τους, προκειμένου να είναι δυνατή η άμεση και απευθείας επαφή τους. Η επανεκκίνηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) παραπέμφθηκε σε νέα τηλεφωνική επικοινωνία προς τα τέλη του καλοκαιριού, με σκοπό, πάντως, η επόμενη συνάντηση να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο. Επιπλέον, μέχρι τότε θα πρέπει να έχει καθοριστεί και η τελική ατζέντα. Υπενθυμίζεται ότι ο επόμενος γύρος ΜΟΕ πρέπει να πραγματοποιηθεί στην Αγκυρα, καθώς ο προηγούμενος (Μάιος ’21) είχε γίνει μέσω τηλεδιάσκεψης με εικονική έδρα την Αθήνα.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, κατά την περίοδο από τον σεισμό του Φεβρουαρίου μέχρι σήμερα επικρατεί πλήρης νηνεμία, τόσο στον αέρα όσο και στη θάλασσα. Είναι ενδεικτικό ότι τον πρώτο μήνα του 2023 είχαν καταγραφεί 238 παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, 74 εμπλοκές και 21 υπερπτήσεις, τον Φεβρουάριο ο αριθμός αυτός έπεσε σε 46, 14 και 0 αντιστοίχως, ενώ από τον Απρίλιο όλα τα νούμερα έχουν αγγίξει το μηδέν.
Ανάλογη είναι η κατάσταση που επικρατεί και στη θάλασσα. Στρατιωτικές πηγές παρατηρούν ότι ακόμη και όταν υπάρχει προγραμματισμένη μετακίνηση τουρκικών μονάδων μέσα από το Αιγαίο, προηγείται συνεννόηση μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Τέτοια ήταν η περίπτωση, για παράδειγμα, των ασκήσεων που έγιναν στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι κινήσεις των μονάδων που έπλευσαν από την Κωνσταντινούπολη προς την Ανατολική Μεσόγειο, στις αρχές του περασμένου Ιουνίου, έγιναν σε πλήρη συνεννόηση. Πρόκειται, επίσης, για την πρώτη φορά εδώ και χρόνια, κατά την οποία στο Αιγαίο τηρείται άτυπα αλλά με ευλάβεια το μορατόριουμ Παπούλια – Γιλμάζ. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι και τις 15 Σεπτεμβρίου δεν θα πραγματοποιηθούν ασκήσεις στο Αιγαίο, ενώ δεν θα γίνει και χρήση των πεδίων βολής τα οποία η Ελλάδα και η Τουρκία (παρατύπως) έχουν προσδιορίσει σε διάφορα σημεία του Αρχιπελάγους.
