Γιώργος Σκαφιδάς
Σχεδόν δυόμισι δεκαετίες έπειτα από εκείνο το περίφημο «no ships, no troops, no flags» του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ (τη φράση/παρέμβαση του τότε βοηθού υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ με την οποία είχε εκτονωθεί η κρίση των Ιμίων το 1996), οι Αμερικανικοί επιχειρούν πια νέες ασκήσεις ισορροπίας πάνω από το Αιγαίο, αυτήν τη φορά όμως όχι με εμφατικά «no» αλλά με δυνητικά «yes», κομίζοντας δηλαδή όχι αρνήσεις αλλά – διαφορετικές για κάθε χώρα – προσφορές…
Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας στις ΗΠΑ (με σημείο αναφοράς κυρίως το σχετικό δημοσίευμα της Wall Street Journal στις 13 Ιανουαρίου), η διοίκηση Μπάιντεν ετοιμάζεται να προωθήσει στο Κογκρέσο, προς έγκριση, ένα σχέδιο στο πλαίσιο του οποίου οι Τούρκοι θα πάρουν F-16 και οι Έλληνες F-35.
Οι Αμερικανοί φαίνεται (σ.σ. με τα F-35) ότι θέλουν να δώσουν ένα σχετικό εξοπλιστικό προβάδισμα στην Ελλάδα
Βάσει όσων έχουν διαρρεύσει στον αμερικανικό Τύπο, η Τουρκία θα μπορούσε να πάρει από τις ΗΠΑ κιτ εκσυγχρονισμού (modernization kits) για τον υπάρχοντα στόλο των 79 παλαιών τουρκικών F-16 αλλά και 40 νέα F-16 Block 70, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας η αξία της οποίας υπολογίζεται στα 20 δισεκατομμύρια δολάρια.
Υπενθυμίζεται ότι η Άγκυρα (που, ειρήσθω εν παρόδω, σχεδίαζε να αποκτήσει περί τα 100 F-35 ως συμμετέχουσα στο σχετικό πρόγραμμα συμπαραγωγής από το οποίο όμως εκδιώχθηκε το 2019 λόγω της αγοράς των ρωσικών S-400) έχει ζητήσει από τις ΗΠΑ ήδη από τον Οκτώβριο του 2021 ακριβώς αυτό για το οποίο τώρα γίνεται λόγος: ένα ντιλ δηλαδή που θα άνοιγε τον δρόμο για τον εκσυγχρονισμό των 79 παλαιών τουρκικών F-16 και την αγορά περίπου 40 νέων.
Ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει δημόσια ότι θα έβλεπε θετικά την προοπτική της πώλησης/αναβάθμισης των F-16 στην Τουρκία. Ένα τέτοιο ντιλ ωστόσο, εάν τελικώς προχωρήσει, είναι βέβαιο ότι θα συνοδεύεται από όρους και προϋποθέσεις. Το εάν αυτοί οι όροι θα έχουν να κάνουν με την Ελλάδα, είναι κάτι που θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στο Κογκρέσο.
Ο παράγοντας Μενέντεζ
Ο Δημοκρατικός πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ, έχει από την πλευρά του ήδη θέσει σχετικούς με τα F-16 όρους: τον τερματισμό των τουρκικών υπερπτήσεων πάνω από τα ελληνικά νησιά, την εγκατάλειψη των ρωσικών S-400, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός των τουρκικών συνόρων κ.ά. «Η θέση του Μενέντεζ είναι συγκροτημένη και δεν περιορίζεται στις τάξεις των Δημοκρατικών», δηλώνει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και αναπληρωτής καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος.
Για το ίδιο θέμα είχε μιλήσει προ ημερών στην «Κ» και ο ο εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC) Έντι Ζεμενίδης, υπογραμμίζοντας ότι: «Ο γερουσιαστής Μενέντεζ δεν δήλωσε ποτέ ότι θα επέτρεπε την πώληση F-16 μόνο υπό την προϋπόθεση τερματισμού των υπερπτήσεων στο Αιγαίο. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς όρους. Και ο γερουσιαστής Μενέντεζ δεν είναι ο μόνος που το πιστεύει αυτό. Δεν αποτελεί μειονότητα στην Ουάσιγκτον και στο Κογκρέσο, όπως υποστηρίζουν οι Τούρκοι».
Από εκεί και πέρα ωστόσο, υπάρχει και η – κρίσιμη λόγω του πολέμου στην Ουκρανία – εκκρεμότητα της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Τουρκία και Ουγγαρία είναι οι μόνες από τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ που ακόμη δεν έχουν επικυρώσει αυτήν την ένταξη. Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, η προοπτική της πώλησης F-16 στην Τουρκία πρόκειται εκ των πραγμάτων να συνδεθεί με τη στάση που θα κρατήσει η Άγκυρα σε αυτό το θέμα, της ολοκλήρωσης δηλαδή της νατοϊκής ένταξης Σουηδών και Φινλανδών, τους επόμενους (προεκλογικούς για την Τουρκία) μήνες.
Σουηδία – Φινλανδία – τουρκικές εκλογές
«Δεν μπορώ να δω τον Μπάιντεν να δίνει F-16 στην Τουρκία χωρίς την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Και δεν μπορώ να δω τους Τούρκους να δίνουν το τελικό πράσινο φως για την ένταξη αυτών των χωρών στο ΝΑΤΟ χωρίς τα F-16», σχολιάζει ο κ. Φίλης, εκφράζοντας ωστόσο αμφιβολίες για το εάν θα μπορούσαν πρακτικά να γίνουν όλα αυτά πριν από τις επόμενες τουρκικές εκλογές που αναμένονται σε μερικούς μήνες.
«Ο Μενέντεζ έχει ευρύτερες ενστάσεις αναφορικά με την πώληση αμερικανικών οπλικών συστημάτων στην Τουρκία […] Μπορεί (σ.σ. ο Μενέντεζ) να μην δώσει την έγκρισή του (σ.σ. για τα F-16), ακόμη και αν η Τουρκία συμφωνήσει να επικυρώσει ως αντάλλαγμα την ένταξη στο ΝΑΤΟ για τη Σουηδία και τη Φινλανδία», σημειώνει ο Πολ Ίντον σε άρθρο του για το αμερικανικό Forbes, προσθέτοντας άλλη μία – ενδιαφέρουσα – διάσταση στο θρίλερ της πολυπαραγοντικής διαπραγμάτευσης που έχει ήδη ξεκινήσει για το συγκεκριμένο θέμα και αναμένεται να έχει συνέχεια.
Παράλληλα ωστόσο, η διοίκηση Μπάιντεν θα ήθελε, βάσει όσων έχουν διαρρεύσει στον αμερικανικό Τύπο, πέρα από τα περίπου 40 F-16 που θα πουλήσει στην Τουρκία, να πουλήσει και «τουλάχιστον 30» F-35 στην Ελλάδα.
Η αγορά μαχητικών F-35 από την Ελλάδα, εάν συνδυαστεί με τα Rafale που έχει πάρει η Ελλάδα από τη Γαλλία και με την αναβάθμιση των ελληνικών F-16, θα δώσει στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία «ένα τεχνολογικό πλεονέκτημα έναντι του πολύ μεγαλύτερου τουρκικού στόλου», ένα πλεονέκτημα το οποίο μάλιστα «θα συνεχίσει να υπάρχει ακόμη και αν Τουρκία εξασφαλίσει τη συμφωνία για τα F-16», σημειώνει ο Πολ Ίντον στο Forbes.
Αλλαγή στάσης από τις ΗΠΑ
«Οι Αμερικανοί φαίνεται (σ.σ. με τα F-35) ότι θέλουν να δώσουν ένα σχετικό εξοπλιστικό προβάδισμα στην Ελλάδα έναντι της πολύ μεγαλύτερης Τουρκίας, μια ελαφρά υπεροχή, πράγμα το οποίο συνιστά βέβαια διαφοροποίηση και μετατόπιση σε σύγκριση με την αμερικανική στάση του παρελθόντος», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στην «Κ», και συνεχίζει: «Η Τουρκία έχει στρατιωτικοποιήσει την εξωτερική της πολιτική, αισθάνεται ισχυρή περιφερειακή δύναμη και θεωρεί ότι η Ελλάδα λειτουργεί ως εμπόδιο στις τουρκικές ηγεμονικές τάσεις. Οι ΗΠΑ ωστόσο δεν θεωρούν πια την Τουρκία ούτε αξιόπιστη, ούτε προβλέψιμη, ενώ και πολλοί άλλοι από τους περιφερειακούς δρώντες δεν θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να ηγεμονεύει στην περιοχή. Για αυτό λοιπόν, αναζητώντας και διαμορφώνοντας εναλλακτικές (βλ. Αλεξανδρούπολη κ.ά.) και δίνοντας μια ελαφρά υπεροχή στην Ελλάδα (σ.σ. με τα F-35), οι Αμερικανοί θέλουν να διασφαλίσουν ότι η Τουρκία δεν θα μπει σε πειρασμούς μελλοντικών επιθέσεων αλλά και να της δώσουν ένα μάθημα για τους S-400, διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλη αυτή η κόντρα έχει ξεκινήσει από τους S-400 που πήρε η Τουρκία από τη Ρωσία.» Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και αναπληρωτή καθηγητή στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος κ. Φίλη ωστόσο, κατά τα λοιπά η στάση Πόντιου Πιλάτου των ΗΠΑ θα παραμείνει, καθώς οι Αμερικανοί αλλάζουν μεν θέση έναντι της Τουρκίας αλλά δεν θέλουν να τη χάσουν από σύμμαχο.
«Πουλώντας F-35 στην Ελλάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της δίνουν το πάνω χέρι», σημειώνει από την πλευρά του ο Σουλεϊμάν Οζερέν (American University, Orion Policy Institute) μιλώντας στον Πολ Ίντον και στο Forbes. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Οζερέν, οι ΗΠΑ δεν αναζητούν μια νέα ισορροπία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αλλά μια νέα ισορροπία στον άξονα Ουάσιγκτον – Άγκυρας χρησιμοποιώντας ως μέσο εξισορρόπησης την Ελλάδα.
«Το πραγματικό πρόβλημα»
«Έως και πριν από μερικά χρόνια, δεν θα φανταζόταν κανείς ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να πουλήσουν πιο προηγμένα οπλικά συστήματα στην Ελλάδα και όχι στην Τουρκία. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία, αλλά ρυθμίζουν και αναδιαμορφώνουν τις στρατηγικές τους αποφάσεις με βάση τις νέες πραγματικότητες. Μια πιθανή πώληση F-16 στην Τουρκία δεν θα σηματοδοτήσει το τέλος περίπλοκων διαδικασιών. Το εάν θα καταφέρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να συναρτήσουν πρακτικά την πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία με τη διατήρηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και την πρόσδεση των τουρκικών επιλογών στις δυτικές προτιμήσεις είναι κάτι που θα αξιολογηθεί στο μέλλον και κάτι το οποίο πρόκειται να καθορίσει την αμερικανική ηγεσία στην περιοχή. Το πραγματικό πρόβλημα για τις ΗΠΑ είναι το να διαμορφώσουν πολιτικές που δεν θα επιτρέπουν στην Άγκυρα να συνεχίσει να διαπραγματεύεται κατά τον ίδιο (σ.σ. εκβιαστικό) τρόπο, ειδικά εντός του ΝΑΤΟ», σχολιάζει από την πλευρά του, μιλώντας στο Forbes και τον Ίντον, ο τακτικός συνεργάτης της «Κ» Γιώργος Τζογόπουλος (ΕΛΙΑΜΕΠ, Begin Sadat Centre).
Εναλλακτικές
Παράλληλα, βέβαια, οι εξελίξεις δεν σταματούν να τρέχουν, με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να μεταβαίνει στις ΗΠΑ, για να συναντήσει από κοντά τον Αμερικανό ομόλογό του, Άντονι Μπλίνκεν, στις 18 Ιανουαρίου… με κεντρικό θέμα στην ατζέντα του… το θέμα των F-16.
Μιλώντας στους FT, o Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ δήλωσε πάντως, από την πλευρά του, «αισιόδοξος» για τα F-16 ενώ παράλληλα έθεσε σαν στόχο και την «επανευθυγράμμιση» της Τουρκίας με τις ΗΠΑ. Όλα αυτά ωστόσο… λίγες ώρες προτού μεταβεί στη Μεγάλη Βρετανία από την οποία η τουρκική πλευρά έχει διαρρεύσει ότι θα μπορούσε να αγοράσει μαχητικά Eurofighter Typhoon… εάν δεν της δώσουν οι Αμερικανοί τα F-16 που ζητά…
