Του Βασίλη Νέδου
Προβληματισμό σε Αθήνα και Λευκωσία προκαλεί ο νέος ρόλος που φιλοδοξεί να διαδραματίσει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς, όπως φαίνεται, το Λονδίνο αντιλαμβάνεται την παρουσία του στην περιοχή ανταγωνιστικά προς την Ε.Ε. και δη τις δυνάμεις που είναι περισσότερο ενεργές σε αυτήν, όπως η Γαλλία.
Οι Βρετανοί επιχειρούν να αναδομήσουν τη γεωπολιτική παρουσία τους σε κρίσιμες περιοχές της ευρύτερης ευρωπαϊκής περιφέρειας και στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται ότι επιθυμούν στενότερες σχέσεις και συντονισμούς με την Τουρκία. Αν και από το Λονδίνο το μήνυμα που μονίμως μεταδίδεται είναι πως οι σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου – Τουρκίας δεν πρέπει να εκλαμβάνονται παρά ως συμπληρωματικές του ρόλου που και οι δύο χώρες διαδραματίζουν εντός του ΝΑΤΟ. Ίσως η πιο σημαντική από τις επαπειλούμενες εξελίξεις είναι η προσπάθεια επιστροφής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ανατολική Μεσόγειο μέσα από σχήματα τα οποία θα είναι ευθέως ανταγωνιστικά, αν όχι υπονομευτικά στις υφιστάμενες τριμερείς και άλλες πολυμερείς συνεργασίες της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας στην περιοχή.
Συγκεκριμένα, αρμόδιοι κύκλοι παρακολουθούν την αναβάθμιση των σχέσεων της Βρετανίας με την Τουρκία σε διάφορους τομείς και εκτιμούν ότι επιδιώκει να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο σε όσα συμβαίνουν στην περιοχή. Ειδικότερα μετά την έξοδό της από την Ε.Ε., τη στιγμή που ακολουθεί μια αυτόνομη πορεία στην εξωτερική πολιτική, η οποία είναι απαλλαγμένη από τους περιορισμούς που προσδιορίζονται από την Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), στη βρετανική αντίληψη η Τουρκία απολαμβάνει κεντρικό ρόλο στις υφιστάμενες και αναδυόμενες διεργασίες και δυναμικές στην περιοχή.
Γίνονται ήδη διαπραγματεύσεις με βρετανικές εταιρείες προκειμένου να συμβάλουν στην κατασκευή τουρκικού αεροσκάφους.
Ο τομέας στον οποίο αυτή η σχέση φαίνεται με τρόπο σχετικά ορατό είναι αυτός της βιομηχανικής συνεργασίας στον τομέα της άμυνας. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί κρίσιμο εταίρο της Τουρκίας στον στρατηγικό στόχο της Άγκυρας να εξασφαλίσει κρίσιμη γι’ αυτήν στρατιωτική τεχνολογία, ειδικότερα, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την προσπάθεια να αναπτύξει το εγχώριας σχεδίασης και κατασκευής τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος. Για τις ανάγκες του λεγόμενου TF-X έχουν γίνει ήδη διαπραγματεύσεις αλλά και συμφωνίες μεταξύ των τουρκικών κρατικών εταιρειών και της BAE Systems, καθώς επίσης συζητήσεις με τη Rolls Royce για την πιθανότητα κατασκευής κινητήρα για το αεριωθούμενο αεροσκάφος που επιθυμεί να κατασκευάσει η Τουρκία.
Παρά το γεγονός ότι έως τώρα έχει γίνει σαφές πως οι συζητήσεις αυτές δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο απτό αποτέλεσμα, οι επαφές συνεχίζονται. Αλλωστε, ήδη στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV), τουρκικές εταιρείες έχουν καταφέρει να εισέλθουν στην εμπορική αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενώ, Τουρκία και Βρετανία σχεδιάζουν συνεργασία στην παραγωγή και στρατιωτικής χρήσης UAV, ζήτημα που –ειδικά για τη Λευκωσία– θεωρείται παράγοντας αποσταθεροποίησης για την ευρύτερη περιοχή. Στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας είναι επίσης γνωστές από καιρό οι συζητήσεις των Τούρκων με τους Βρετανούς για την πιθανότητα χορήγησης τεχνογνωσίας προκειμένου η Αγκυρα να κατορθώσει να ναυπηγήσει το πρώτο αεροπλανοφόρο εγχώριας παραγωγής. Υπενθυμίζεται ότι το ελικοπτεροφόρο «Anadolu», που ήδη διαθέτει η Τουρκία, είναι ισπανικής σχεδίασης και ήδη εκτελεί δοκιμαστικούς πλόες. Η Αγκυρα έχει κάνει κρούση προς το Λονδίνο για το συγκεκριμένο ζήτημα, δίχως ακόμη κάποια νεότερα.
Η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα θα κριθεί σε πολύ σημαντικό βαθμό και από τον βηματισμό που μπορεί να ακολουθήσει η επαναπροσέγγιση Ουάσιγκτον – Αγκυρας. Το άνοιγμα της Τουρκίας σε τρίτες αγορές αποτελεί απότοκο της ουσιαστικής αποκοπής της Αγκυρας από την αμερικανική αμυντική βιομηχανία λόγω της γνωστής υπόθεσης των S-400.
Την ίδια στιγμή, καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν στην «Κ» ότι Αγκυρα και Λονδίνο συντονίζονται προκειμένου να συνάψουν τριμερή και τετραμερή σχήματα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη περιοχή με στόχο την προσέγγιση και μεσογειακών κρατών-μελών της Ε.Ε. Εκ των πραγμάτων η προοπτική ενός τέτοιου άξονα στην Ανατολική Μεσόγειο τίθεται απέναντι στον άξονα Ελλάδας, Γαλλίας και Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά αποτελεί και σαφές αντιστάθμισμα σε υφιστάμενες τριμερείς στην περιοχή, με σημαντικότερες εκείνες με το Ισραήλ, με την Αίγυπτο και με το σχήμα 3+1 στο οποίο συμμετέχουν οι ΗΠΑ. Ακόμη και αν αυτός ο άξονας έχει ως κύριο στόχο τη μείωση της επιρροής της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι σαφές ότι συστατικό στοιχείο των τριμερών είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία όμως τυχαίνει να… συνορεύει με το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο διαθέτει κυρίαρχες στρατιωτικές βάσεις σε κυπριακό έδαφος.
Είναι απολύτως βέβαιο ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές και θα επεκταθούν και στην πιθανότητα επίλυσης του Κυπριακού, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας.
