Του Παύλου Ξανθούλη
Οι ανακλήσεις αυτοκινήτων και οι αντικαταστάσεις αερόσακων Takata βοούσαν το 2019 και το 2020 στην Ε.Ε., έχοντας σημαντικό μερίδιο στις κοινοποιήσεις και ανατροφοδοτήσεις του συστήματος Rapex-Safety Gare της Ε.Ε., το οποίο είναι επιφορτισμένο με την έγκαιρη προειδοποίηση των κρατών-μελών για επικίνδυνα μη εδώδιμα προϊόντα. Δεν είναι προφανώς τυχαίο ότι στην ετήσια έκθεση για το 2019, η Κομισιόν γνωστοποίησε ότι το 80% των δράσεων παρακολούθησης του συστήματος Rapex-Safety Gare, αφορούσαν ανακλήσεις αυτοκινήτων, χωρίς πάντως να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για τους λόγους που επέβαλαν τις εν λόγω ανακλήσεις.
Επίσης το 2019, η Κομισιόν διαπίστωσε ότι η εταιρεία Takata συμμετείχε σε δύο καρτέλ καταστρατήγησης των αντιμονοπωλιακών κανόνων Ε.Ε., μαζί με τις εταιρείες Autoliv και TRW, διαθέτοντας σε ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες μια σειρά προϊόντων εξοπλισμού ασφαλείας αυτοκινήτων, περιλαμβανομένων και αερόσακων. Στο πλαίσιο αυτής της «δράσης», η Κομισιόν είχε κρίνει ότι η εταιρεία Takata παραβίαζε μαζί με τις άλλες δύο εταιρείες την κοινοτική νομοθεσία, σε ό,τι αφορά στην προμήθεια ζωνών ασφαλείας αυτοκινήτων, αερόσακων και συστημάτων υδραυλικών τιμονιών ως επίσης και άλλων συστημάτων ασφαλείας αυτοκινήτων, σε ευρωπαίους παραγωγούς αυτοκινήτων.
Τα καρτέλ λειτουργούσαν από το 2013, ενώ επεκτάθηκαν στους αερόσακους τα έτη 2017-2019. Η Κομισιόν επέβαλε πρόστιμο ύψους 368 εκατομμυρίων 277 χιλιάδων ευρώ στις εταιρείες Autoliv και TRW, ενώ η Takata όπως επισήμως αναφέρεται στην απόφαση, εξασφάλισε «ασυλία» και κατά συνέπεια «γλίτωσε» το πρόστιμο, καθώς ήταν αυτή που γνωστοποίησε την ύπαρξη των καρτέλ και συνεργάστηκε τότε με τις αρχές της Ε.Ε., δίνοντας όλα τα στοιχεία για τις συναντήσεις και την καταστρατήγηση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ενωμένης Ευρώπης. Η συμμετοχή της εταιρείας Takata στη σύσταση καρτέλ αναφέρεται στην απόφαση που λήφθηκε, εξηγώντας και τους λόγους για τους οποίους δεν της επιβλήθηκε πρόστιμο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην απόφαση που δημοσιοποίησε η τότε Επίτροπος για τον Ανταγωνισμό Margrethe Vestager, «η Takata έλαβε πλήρη ασυλία για την αποκάλυψη των δύο καρτέλ (αποφεύγοντας έτσι ένα συνολικό πρόστιμο περίπου 195 εκατομμυρίων ευρώ)». Σύμφωνα με την απόφαση που είχε λάβει η Κομισιόν, συστήματα ασφαλείας όπως «οι ζώνες ασφαλείας και οι αερόσακοι είναι απαραίτητα για την ασφάλεια των εκατομμυρίων ανθρώπων που χρησιμοποιούν το αυτοκίνητό τους για να οδηγήσουν στη δουλειά τους ή να πηγαίνουν τα παιδιά τους στο σχολείο κάθε μέρα. Οι τρεις προμηθευτές (σ.σ. Takata, Autoliv και TRW) συνεργάστηκαν για να αυξήσουν τα κέρδη τους από την πώληση αυτών των σωτήριων εξαρτημάτων. Αυτά τα καρτέλ έβλαψαν τελικά τους Ευρωπαίους καταναλωτές και επηρέασαν αρνητικά την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, ο οποίος απασχολεί περίπου 13 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ε.Ε», ανέφερε η δήλωση της τότε αρμόδιας Επιτρόπου για τον Ανταγωνισμό.
Καρτέλ και αερόσακοι
Η απόφαση λοιπόν για την επιβολή προστίμου και τη σύσταση καρτέλ, είχε ληφθεί από την Κομισιόν στις 5 Μαρτίου 2019, ενώ δύο μόλις μήνες νωρίτερα, είχε αρχίσει η ροή πληροφοριών αναφορικά με τους επικίνδυνους αερόσακους. Όπως δημοσίευσε η «Κ» στην κυριακάτικη έκδοση, η πρώτη κοινοποίηση είχε αφετηρία τη Ρουμανία, δημοσιεύθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2019 και αφορούσε έξι μοντέλα της αυτοκινητοβιομηχανίας Mazda. Τα κράτη-μέλη –με βέβαιη εξαίρεση την Κύπρο– προέβησαν σε έρευνα για να διαπιστώσουν κατά πόσον οι επικίνδυνοι αερόσακοι είχαν διοχετευθεί και στη δική τους επικράτεια, προκειμένου να ανατροφοδοτήσουν το σύστημα Rapex-Safety Gate, κάτι που αποτελεί υποχρέωση όλων ανεξαιρέτως των κρατών-μελών. Ως αποτέλεσμα της έρευνας που έγινε, δεκατρείς χώρες διαπίστωσαν ανάλογα κρούσματα και στο έδαφός τους, ανατροφοδοτώντας το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της Ε.Ε. Πρόκειται για τη Βουλγαρία, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα, την Κροατία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία» εντός της Ε.Ε, ως επίσης και την εκτός Ε.Ε., «Νορβηγία».
Η Κομισιόν επέβαλε πρόστιμο ύψους 368 εκατομμυρίων 277 χιλιάδων ευρώ στις εταιρείες Autoliv και TRW, ενώ η Takata όπως επισήμως αναφέρεται στην απόφαση, εξασφάλισε «ασυλία» και κατά συνέπεια «γλίτωσε» το πρόστιμο, καθώς ήταν αυτή που γνωστοποίησε την ύπαρξη των καρτέλ και συνεργάστηκε τότε με τις αρχές της Ε.Ε.
Ροή κοινοποιήσεων
Όπως δημοσίευσε η «Κ», το σύστημα Rapex-Safety Gate προειδοποιούσε για τους αερόσακους Takata από την πρώτη κοινοποίηση, στις 11 Ιανουαρίου 2019, ότι «εάν ανοίξουν οι αερόσακοι, μπορεί να προκληθούν θραύσματα από το φουσκωτό τους μέρος και να τραυματιστούν οι επιβάτες του οχήματος», αναγνωρίζοντας ότι «το προωθητικό νιτρικού αμμωνίου που χρησιμοποιείται στον αερόσακο μπορεί να υποστεί αλλοίωση με την πάροδο του χρόνου λόγω υψηλών θερμοκρασιών και έκθεσης σε υγρασία».
Οι πρώτες τρεις κοινοποιήσεις του συστήματος, το 2019, αφορούσαν ιαπωνικά αυτοκίνητα. Μετά τη Mazda, ακολούθησε κοινοποίηση του Rapex-Safety Gate από την Πορτογαλία, στις 3 Μαΐου 2019, η οποία αφορούσε τρία μοντέλα της αυτοκινητοβιομηχανίας Honda και 4 μήνες αργότερα, στις 13 Σεπτεμβρίου, νέα κοινοποίηση επίσης της Πορτογαλίας για τέσσερα μοντέλα της αυτοκινητοβιομηχανίας Toyota και ένα μοντέλο της αυτοκινητοβιομηχανίας Lexus. Ακολούθησαν δύο κοινοποιήσεις από τη Βρετανία, για οχήματα και φορτηγά της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford, με ημερομηνία δημοσίευσης την 1η Νοεμβρίου 2019.
Την επόμενη χρονιά, το 2020 ακολούθησαν 12 κοινοποιήσεις, με την Πορτογαλία να γνωστοποιεί τη διαπίστωση προβλήματος σε αυτοκίνητα Toyota και Mazda και τη Βρετανία να προβαίνει σε νέα ανάρτηση για οχήματα Ford. Ακολούθησαν κοινοποιήσεις για Alpina, Suzuki, Mazda, BMW, Mercedes-Benz, VW δύο φορές και AUDI, επίσης δύο φορές, στη διάρκεια του 2020.
Το απόλυτο κενό
Σε όλες τις 17 περιπτώσεις κατά τα έτη 2019 και 2020, όπως και στο σύνολο των 57 περιπτώσεων κατά τις οποίες ήχησε το «σήμα κινδύνου» του συστήματος Rapex-Safety Gate, από τότε μέχρι και τώρα, το κυπριακό κράτος ήταν ανύπαρκτο. Καμιά έρευνα δεν έχει κοινοποιηθεί/ γνωστοποιηθεί προς τις αρχές της Ε.Ε. και τους Ευρωπαίους εταίρους, γεγονός που καταμαρτυρεί ότι το κυπριακό κράτος και η αρμόδια αρχή, που κατεξοχήν είναι το Τμήμα Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ), «δεν μπήκαν στον κόπο» να διαπιστώσουν κατά πόσον οι επικίνδυνοι αερόσακοι Takata έχουν εντοπιστεί και στην Κύπρο. Κατά συνέπεια, το κυπριακό κράτος δεν έχει ανατροφοδοτήσει το σύστημα Rapex-Safety Gate. Σημειώνεται ότι τόσο η έρευνα στη βάση των πληροφοριών που κοινοποιούνται στο σύστημα Rapex-Safety Gate της Ε.Ε., όσο και η ανατροφοδότηση του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της Ε.Ε., σε περίπτωση που διαπιστωθούν ανάλογα προβλήματα, αποτελούν υποχρεώσεις όλων των κρατών-μελών, περιλαμβανομένης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Όπως ανέφερε πηγή στη Λευκωσία, με βάση την ακολουθητέα πρακτική, οι πληροφορίες για επικίνδυνα προϊόντα που κοινοποιούνται στο σύστημα Rapex-Safety Gate, διαχέονται από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή προς την αρμόδια υπηρεσία του κράτους, προκειμένου να προβεί σε έρευνα και να ανατροφοδοτήσει το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης εάν και εφόσον διαπιστωθεί ότι τα εν λόγω επικίνδυνα προϊόντα υπάρχουν και στην Κύπρο. Στην περίπτωση των 57 κοινοποιήσεων του Rapex-Safety Gate για τους αερόσακους Takata, την ευθύνη έχει το Τμήμα Οδικών Μεταφορών, το οποίο όφειλε να προβεί σε έρευνα και να ανατροφοδοτήσει το σύστημα με τη γνωστοποίηση της ύπαρξης του προβλήματος και στην Κύπρο. Ανατροφοδότηση που θα γινόταν με την τυπική συμβολή της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή που θα επικύρωνε (validate) τις πληροφορίες που θα συνέλεγε και θα γνωστοποιούσε το ΤΟΜ, προκειμένου να ενημερωθούν η Κομισιόν και οι εταίροι της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. Εκ του αποτελέσματος και δεδομένης της απουσίας του κυπριακού κράτους από όλες τις κοινοποιήσεις του Rapex-Safety Gate για τους αερόσακους Takata, συνάγεται αβίαστα ότι τέτοια έρευνα δεν έγινε ποτέ από το ΤΟΜ.
