Του Γιάννη Ιωάννου
Μετά την επίσκεψη του Προέδρου Χριστοδουλίδη στο Ισραήλ και την συνάντηση με τον Νετανιάχου δύο ζητήματα δείχνουν να προκύπτουν σε σχέση με το κεφάλαιο της ενεργειακής στρατηγικής της Λευκωσίας:
• Aυτό ενός υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει τα κοιτάσματα του «Λεβιάθαν» με τη Κύπρο προκειμένου το Βασιλικό να καταστεί κόμβος υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που θα εξάγεται προς τις ευρωπαϊκές και (δυνητικά) ασιατικές αγορές. Ουσιαστικά η τάση του modular LNG που μετά το 2017 δίνει έμφαση σε μικρές μονάδες -ένα πρότζεκτ με βάθος μέχρι και τριών χρόνων, με την επιλογή της Αιγύπτου, όπως ανέφερε ο υπουργός Ενέργειας κ. Παναστασίου ως εναλλακτικής. Υπενθυμίζεται πως ένας τέτοιος αγωγός μήκους 320 χλμ θα κοστίσει περίπου 450 εκατ. ευρώ και για μια εγκατάσταση υγροποίησης στη Κύπρο το κόστος υπολογίζεται στο 1 δις ευρώ και
• Εκείνο της fast-track, εντός 18 μηνών, αξιοποίησης του «Αφροδίτη» για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής
Το ιστορικό
Όταν το 2011, επί διακυβέρνησης Χριστόφια, ανακαλύπτονταν κοίτασμα φυσικού αερίου επί του τεμαχίου 12 («Αφροδίτη») η συζήτηση, αμέσως, στη Κύπρο περιστράφηκε γύρω από τις προοπτικές του να καταστεί το νησί ενεργειακός κόμβος στην περιοχή, η ΚΔ να απεξαρτηθεί από το μαζούτ, που χρησιμοποιεί για σκοπούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και -στο γεωπολιτικό πεδίο- πέραν της ενεργειακής συνεργασίας και ασφάλειας στην περιοχή οι υδρογονάνθρακες να λειτουργήσουν σαν ένας καταλύτης για την επίλυση του Κυπριακού. Οι ποσότητες ωστόσο της «Αφροδίτης» (περίπου 4.3 tcf) δεν αποδείχθηκαν επαρκείς για την δημιουργία ενός τερματικού στο Βασιλικό -που θα αναδείκνυε τη Κύπρο σε ρόλο διαμετακομιστικού κόμβου στην περιοχή-ενώ η έκρηξη στο Μαρί εκτός του να αναδείξει την απουσία ενεργειακής ασφάλειας στο δίκτυο ηλεκτροπαραγωγής οδήγησε κάθε σχεδιασμό -με βάση τη Κύπρο- σε ανυπαρξία.
Η δεκαετία Αναστασιάδη (2013-2023) έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ως προς τις προοπτικές της ενέργειας στην ανατολική Μεσόγειο γιατί συσσώρευσε εξελίξεις ενώ σε επίπεδο στρατηγικών σχεδιασμών και δημόσιας διαχείρισης των κοιτασμάτων στη κυπριακή ΑΟΖ ακούστηκαν σχεδόν τα πάντα: Αγωγοί μεταξύ «Λεβιάθαν» και Κύπρου, εξαγωγή των κοιτασμάτων επί της κυπριακής ΑΟΖ στην Αίγυπτο, ο, φαραωνικός, αγωγός EastMed που θα συνέδεε τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη μέσω Ελλάδας, η ανάλυση ορισμένων ότι ένας αγωγός προς την Τουρκία θα έλυνε το Κυπριακό ή θα παράκαμπτε, αντίστοιχα, τη Κύπρο, κοκ. Τα δεδομένα ωστόσο παρέμειναν. Η Κύπρος κήρυξε, το 2014, εμπορικά αξιοποιήσιμο το «Αφροδίτη», προχώρησε με την ανακάλυψη ορισμένων μικρότερων ποσοτήτων στα τεμάχια «6» και «10», βίωσε έκνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας επί αδειοδοτημένων τεμαχίων της ενώ η ανακάλυψη του τεμαχίου «Ζορ» επί της αιγυπτιακής ΑΟΖ άλλαξε άρδην τα δεδομένα στη περιοχή. Την ίδια στιγμή από το 2014, εκκρεμεί, το ζήτημα μεταξύ ΚΔ και Ισραήλ για μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης για τα κοιτάσματα «Αφροδίτη» και «Ισάι» -πτυχή που εμποδίζει, πραγματικά, την εμπορική αξιοποίηση του μοναδικού κοιτάσματος της ΚΔ.
Δώδεκα χρόνια μετά, οι υδρογονάνθρακες παραμένουν αναξιοποίητοι βαθιά κάτω από το υφαλοπρανές της κυπριακής υφαλοκρηπίδας και δύο κύκλοι πολιτικών προσεγγίσεων 15 ετών επανέρχονται με την στρατηγική πρόταση της νέας κυβέρνησης Χριστοδουλίδη, για την οποία το ΑΚΕΛ ως αντιπολίτευση ανέφερε πως την δικαιώνει, για την δημιουργία των νέων πρότζεκτ
«Κόντρα» με ΕΝΙ
Ο αγωγός Eastmed-Poseidon για τη μεταφορά του φυσικού αερίου που εξορύσσεται από τα πλούσια κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, μια περιοχή που έχει ακόμη «πολλές αναξιοποίητες δυνατότητες», απαιτεί πρώτα απ’ όλα «μια συμφωνία με την Τουρκία», η οποία αυτή τη στιγμή αποκλείεται από το έργο δήλωσε ο CEO του ιταλικού ενεργειακού κολοσσού, Eni, Κλαούντιο Ντεσκάλτσι. Η δήλωση που για πολλούς απλά επιβεβαιώνει την αρχική εντύπωση πως το φαραωνικό πρότζεκτ είναι μόνο σχέδιο επί χάρτου προκάλεσε την αντίδραση του κυπριακού υπουργείου Ενέργειας.
Σε δηλώσεις του στο ΚΥΠΕ, ο υπουργός Ενέργειας χαρακτήρισε την πρόσφατη δήλωση του κ. Ντεσκάλτσι στην Επιτροπή Εξωτερικών της ιταλικής βουλής, ότι χωρίς τη συναίνεση της Τουρκίας δεν μπορεί να υλοποιηθεί το έργο, ως μία γνώμη ενός ιδιωτικού φορέα, προσθέτοντας πως υπάρχουν πολλές άλλες εταιρείες ενώπιον των οποίων υπάρχει η συγκεκριμένη λύση, όπως υπάρχει για τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου και η λύση για την Αίγυπτο και η λύση την οποία έθεσε πρόσφατα η Κύπρος περί υγροποίησης στο νησί και μεταφοράς με πλοία στις ευρωπαϊκές αγορές. «Η απόφαση για το πώς θα υλοποιηθεί ουσιαστικά ο αγωγός αυτός θα βασιστεί σε τεχνο-οικονομική μελέτη, βεβαίως αγγίζει γεωπολιτικά ζητήματα, όπου κατά την κρίση του κ. Ντεσκάλτσι χρειάζεται και η σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας, άποψη την οποία ως Κυβέρνηση δεν συμμεριζόμαστε», υπογράμμισε.
Στρατηγική και ουσία
Παρά τους δύο κύκλους στρατηγικών προσεγγίσεων για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων στη Κύπρο αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως τόσο η τεχνική υποδομή όσο και το κόστος και η επιλογή τρόπου διάθεσης του φυσικού αερίου στην περιοχή αποτελεί, πρωταρχικά, επιλογή των εμπλεκόμενων εταιρειών, ζήτημα βιωσιμότητας (όπου εξαρτάται από τις ανάγκες των αγορών και την τιμή του φυσικού αερίου) και, σε μικρότερο βαθμό, ζήτημα επιλογών των κρατών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στην περιοχή αποτελούν η Αίγυπτος και το Ισραήλ που κατέστησαν το φυσικό αέριο εργαλείο ασφάλειας και συνεργασίας στη πρώτη περίπτωση με την απρόσκοπτη λειτουργία της σχετικής βιομηχανίας από τα τέλη της δεκαετίας του 50’ (μεσολάβησαν οι πόλεμοι του 67’ ο «πόλεμος Φθοράς» 67-70, του 73’ και η ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των μετά το 1979) και στη δεύτερη με την δέσμευση του «Λεβιάθαν» για σκοπούς εξαγωγής, πριν την πολιτική αυτάρκειας, και εσχάτως στα πλαίσια των «Συμφωνιών του Αβραάμ» ως ένα εργαλείο για την συνεργασία με τα αραβομουσουλμανικά κράτη και τις Μοναρχίες του Κόλπου (με Μαρόκκο και ΗΑΕ ήδη να επεκτείνουν το αποτύπωμά τους στο «Λεβιάθαν»). Φυσικά οι δύο χώρες παρέμειναν προσηλωμένες σε ένα ουσιαστικό στρατηγικό πλάνο σε σχέση με το τι θέλουν να κάνουν με τα κοιτάσματά τους.
Στη παρούσα φάση η αξιοποίηση τόσο του κοιτάσματος «Αφροδίτη» όσο και εν γένει των κοιτασμάτων που υπάρχουν στη κυπριακή ΑΟΖ για εξαγωγές και ηλεκτροπαραγωγή εξαρτώνται από δύο βασικούς παράγοντες:
• To κλείσιμο της εκκρεμότητας με το «Ισάι» που χρονίζει από το 2014 και που τέθηκε, εκ νέου, κατά την συνάντηση Χριστοδουλίδη-Νετανιάχου
• Το ενδιαφέρον επενδυτών που θα κληθούν να κατασκευάσουν τον υποθαλάσσιο αγωγό που θα συνδέει το «Λεβιάθαν» με τη Κύπρο -με το ενδιαφέρον εδώ σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Παναστασίου να αφορά σε δύο μεγάλες εταιρείες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον
Στα μέσα του επόμενου μήνα, ο υπουργός Ενέργειας της ΚΔ θα επισκεφθεί το Ισραήλ προκειμένου να κλειδώσει η συμφωνία κατασκευής. Μένει να διαφανεί αν υπάρχει και προοπτική ομαλοποίησης της συμφωνίας συνεκμετάλλευσης για το «Ισάι» και αν αυτό θα συμβεί σε διακρατικό επίπεδο, επίπεδο εταιρειών ή διεθνή διαιτησία (expert determination) ή αν τελικά η πολιτική του Ισραήλ στη περιοχή επιστρέφει σε αυτή της διετίας 2014-2016 όπου ανέμενε το πως θα εξελιχθούν οι σχεδιασμοί άλλων κρατών προκειμένου να δει αν θα επανέλθει με την επιλογή εξαγωγών στην Ευρώπη ή απευθείας στη Τουρκία (σ.σ. επί διακυβέρνησης Νετανιάχου, μετά την εκλογή του το 2015, συζητήθηκε ένας αγωγός/διαδρομή εξαγωγής από το «Λεβιάθαν» προς το Τσεϊχάν της Τουρκίας).
