Του Γιώργου Κακούρη
Ενα νέο μέτωπο άνοιξε την περασμένη εβδομάδα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της νέας κατάστασης πραγμάτων, ή μπορεί να πει κανείς του νέου καθεστώτος, στις ΗΠΑ, όταν ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανακοίνωσε πως θα καταργήσει τους ελέγχους κατά της παραπληροφόρησης (fact-checking) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Meta, επικαλούμενος την «ελευθερία της έκφρασης». Τον χορό της αποδυνάμωσης των μέτρων κατά της παραπληροφόρησης με την επίφαση της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης είχε σύρει πρώτος ο Έλον Μασκ, προωθώντας την πρακτική των community notes στο Twitter (πλέον X), δηλαδή της προσθήκης από τους χρήστες σχολίων για το κατά πόσο μια ανάρτηση είναι αληθής, αντί για της υποχρέωσης μιας διαδικτυακής πλατφόρμας να ελέγχει το περιεχόμενο που κυκλοφορεί σε αυτήν.
Στη μέση αυτής ακριβώς της αντιπαράθεσης, τη στιγμή που ο Έλον Μασκ, συνεργάτης και μελλοντικός αξιωματούχος της νέας κυβέρνησης Τραμπ, επιχειρεί να επηρεάσει την πολιτική στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις εκλογές στη Γερμανία προς όφελος της Ακροδεξιάς, βρέθηκε ο ανεξάρτητος Κύπριος ευρωβουλευτής Φειδίας Παναγιώτου, ο οποίος για πολλούς στις Βρυξέλλες θεωρείται εκπρόσωπος των τάσεων αυτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Την αντίληψη αυτή συνοψίζει δημοσίευμα του Politico την Παρασκευή, το οποίο χαρακτηρίζει τον κ. Παναγιώτου τον «άνθρωπο του Έλον Μασκ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», επικαλούμενο τις αναφορές του ευρωβουλευτή κατά της στήριξης της Ε.Ε. στην Ουκρανία, αλλά και αναφορές του με τις οποίες συνδέει την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης με προσπάθειες λογοκρισίας.
Η αυξανόμενη ανησυχία των Βρυξελλών και η επιμονή στη ρύθμιση του διαδικτύου ενισχύεται από την πρόσφατη παρέμβαση στις ρουμανικές εκλογές, που σύμφωνα με τις υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας ήταν αποτέλεσμα μιας έντονης καμπάνιας παραπληροφόρησης από το Κρεμλίνο. Οι παρεμβάσεις Μασκ υπέρ του ακροδεξιού AfD στη Γερμανία, και το ερώτημα αν ο επιχειρηματίας μπορεί να καταχραστεί τον έλεγχό του επί του X για να επηρεάσει τις εκλογές, αλλά και η απόφαση του ακροδεξιού influencer Άντριου Τέιτ να εμπλακεί στη βρετανική πολιτική, μπορούν μόνο να εντείνουν αυτές τις ανησυχίες.
Ο κ. Παναγιώτου δεν είναι ο μόνος influencer νέος ευρωβουλευτής, μαζί του εξελέγησαν το 2024 και ο ακροδεξιός Ισπανός Αλβίσε Πέρες, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για διασπορά παραπληροφόρησης κατά των εμβολιασμών αλλά και πως εμπλέκεται σε σκάνδαλο παράνομης χρηματοδότησης, και ο Τσέχος Φίλιπ Τουρέκ, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για δεσμούς με την Ακροδεξιά και στήριξη σε νεοναζιστικές οργανώσεις όπως η Χρυσή Αυγή.
Ο Κύπριος ευρωβουλευτής απασχολεί πάντως την επικαιρότητα περισσότερο από άλλους συναδέλφους του με προϋπηρεσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και από πολλούς άλλους με ακροδεξιές απόψεις και πιο παραδοσιακά πολιτικά βιογραφικά. Αυτό συμβαίνει γιατί η σχέση του, και η ανοιχτή αλληλοστήριξη με τον Έλον Μασκ, αλλά και δηλώσεις του, τον εντάσσουν στην αντιπαράθεση μεταξύ των εταιρειών της Σίλικον Βάλεϊ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία προσπαθεί να ρυθμίσει τη λειτουργία των γιγάντων του διαδικτύου ιδιαίτερα όσον αφορά την παραπληροφόρηση αλλά και την προστασία της ιδιωτικότητας.
Εδώ και αρκετό καιρό αξιωματούχοι και Τύπος παρακολουθούν με προσοχή τον κ. Παναγιώτου, ωστόσο τελευταία οι ανησυχίες για κινήσεις όπως η ανακριβής δημοσιοποίηση δεδομένων για τις απολαβές των ευρωβουλευτών, που μπορούσε να αποδοθεί σε απειρία, άρχισαν να γίνονται αντιδράσεις, όπως έγινε με το βίντεο αναφορικά με τη διαδικασία ψηφοφορίας, το οποίο ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νικολάε Στεφανούτσα (Πράσινοι, Ρουμανία) χαρακτήρισε παραπλανητικό.
Πρόσφατα σχολιάστηκε αρνητικά και η συζήτησή του σε podcast με τον κατ’ εξοχήν εκπρόσωπο του τοξικού μισογυνισμού Άντριου Τέιτ, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες βιασμού και εμπορίας ανθρώπων μετά τη σύλληψή του στη Ρουμανία.
Ωστόσο, η ανάδειξη του Έλον Μασκ σε κεντρικό παίκτη στη νέα διακυβέρνηση στις ΗΠΑ ήταν αυτή που έστρεψε και πάλι τα φώτα στον Κύπριο ευρωβουλευτή, με το Politico να καταγράφει δηλώσεις στις οποίες ο κ. Παναγιώτου αναπαράγει τοποθετήσεις που κινούνται στα πλαίσια των όσων ο κ. Μασκ έχει να πει για την Ουκρανία, αλλά και για τις προθέσεις της Ε.Ε. να ελέγξει τη συμπεριφορά των μεγάλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
DSA και facts
Μέχρι σήμερα, κοινοτικοί αξιωματούχοι καθησύχαζαν πως οι γίγαντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είτε είχαν τη βάση τους στη Σίλικον Βάλεϊ (Facebook/ Instagram, Twitter/ X) είτε στην Κίνα (TikTok), είχαν κάθε λόγο να συνεργαστούν και σε κάποιες περιπτώσεις αποζητούσαν τη συνεργασία όσον αφορά τη ρύθμιση του περιεχομένου το οποίο φιλοξενούν, ώστε να μην θεωρούνται υπεύθυνοι για τη διασπορά παραπληροφόρησης, τρομοκρατίας ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης.
Η στροφή της Meta, στην οποία ανήκουν το Facebook και το Instagram (αλλά και το WhatsApp, το οποίο αν και είναι εφαρμογή επικοινωνίας αποκτά νέα χαρακτηριστικά) ουσιαστικά αποτελεί άρνηση της εταιρείας να ελέγχει με δικούς της fact checkers κατά πόσο εμπρηστικοί ισχυρισμοί ή αναρτήσεις βασίζονται σε δεδομένα ή αν παραπλανούν. Ειδικοί αναφέρουν πως η στάση αυτή αποτελεί και άρνηση της πλατφόρμας να ελέγξει ρατσιστικές, ομοφοβικές και άλλες μισαλλόδοξες αναφορές, αφήνοντας τους χρήστες να προβούν σε αυτορρύθμιση μέσω μιας πρακτικής ανάλογης των community notes στο X.
Η ανακοίνωση Ζάκερμπεργκ, με την οποία κατηγόρησε την Ε.Ε. πως μέσω της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) προωθεί «ένα όλο και αυξανόμενο αριθμό νόμων που θεσμοθετούν τη λογοκρισία», έφερε τη μετρημένη αντίδραση των Βρυξελλών με τον εκπρόσωπο Τύπου για θέματα ψηφιακής πολιτικής, Τομάς Ρενιέ, να υπογραμμίζει πως «δεν ζητάμε από καμία πλατφόρμα να αφαιρέσει νόμιμο περιεχόμενο», σημειώνοντας πως η Ε.Ε. αντιμετωπίζει διαφορετικά το παράνομο περιεχόμενο από το περιεχόμενο που μπορεί να προκαλέσει βλάβη.
Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο η Κομισιόν εξετάζει αυτή την περίοδο κατά πόσο οι πρακτικές των μεγάλων πλατφορμών κατά της παραπληροφόρησης και για προστασία των ανηλίκων συνάδουν με την DSA, κάτι που σημαίνει πως στην πράξη εξετάζουν και αν τα λεγόμενα community notes μπορούν να είναι εξ ίσου αποτελεσματικά με τον έλεγχο εκ μέρους της ίδιας της πλατφόρμας.
