Του Απόστολου Κουρουπάκη
Τα αποτελέσματα της κάλπης της πρώτης Κυριακή των τουρκικών εκλογών έδωσαν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 49,52% των ψήφων και στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου το 44,88% και οι δύο τους θα αναμετρηθούν ξανά στις 28 Μαΐου. Το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, με ρυθμιστή τον Σινάν Ογάν, με το 5,17%. Ενδιαφέρον έχει πώς εξέλαβε το εκλογικό αποτέλεσμα η τ/κ κοινότητα και με ποιον τρόπο η επικράτηση του ενός ή του άλλου υποψηφίου την επηρεάζει. Για τον σκοπό αυτό μιλήσαμε με τον Κεμάλ Μπαϊκαλί, ακτιβιστή και πολιτικό αναλυτή, τον δρα Σερτάτς Σονάν, επίκουρο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σπουδών και τον Σαμί Οζουσλού, αρχισυντάκτη του Kanal SΙMTV. Σημαντικός παράγοντας και στις τουρκικές εκλογές έπαιξε και συνεχίζει να έχει η οικονομία, ενώ το Κυπριακό δεν φαίνεται να απασχόλησε σχεδόν καθόλου την εκλογική μάχη. Επίσης, όπως τονίζουν στην «Κ» οι τρεις συνομιλητές μας, ο τ/κ τρόπος ζωής και η φυσικά η οικονομία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων.
Στο ερώτημά μας πώς η τ/κ κοινότητα είδε τα αποτελέσματα της πρώτης Κυριακής των τουρκικών εκλογών ο δημοσιογράφος Σαμί Οζουσλού μάς λέει πως υπάρχουν διάφορες οπτικές για το πώς είδαν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Τουρκία. «Δεν θα ήταν παραπλανητικό να πούμε ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν είναι ικανοποιημένο με το αποτέλεσμα. Φυσικά, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ και τα κόμματα του συνασπισμού του είναι στην “ευτυχισμένη” πλευρά, γιατί γνωρίζουν ότι, εάν ο κ. Ερντογάν και το AKP έχαναν τις εκλογές, θα κινδύνευαν και οι ίδιοι. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας είναι δυσαρεστημένοι με τα αποτελέσματα». Ο κ. Οζουσλού σημειώνει πως πολλοί άνθρωποι είναι απογοητευμένοι, διότι βλέπουν ότι με τον Ερντογάν και το ΑΚΡ τα πράγματα θα χειροτερέψουν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Από την πλευρά του ο κ. Μπαϊκαλί λέει πως δεν θα ήταν λάθος να ισχυριστεί κανείς ότι η αποτυχία της αντιπολίτευσης στην Τουρκία να κερδίσει τις εκλογές στον πρώτο γύρο δημιούργησε μια γενική απογοήτευση στους Τουρκοκύπριους για διάφορους λόγους. «Για τους πιο μετριοπαθείς κύκλους, που είναι υπέρ της λύσης, η θέση του κ. Ερντογάν κατά της ομοσπονδιακής λύσης, μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα, αλλά ιδιαίτερα λόγω της έντονης εμπλοκής της τουρκικής ηγεσίας κατά της επανεκλογής του κ. Μουσταφά Ακιντζί, έχει δημιουργήσει έντονη δυσαρέσκεια κατά της ηγεσίας του AKP. Όχι μόνο η επανατοποθέτηση του κ. Ερντογάν ενάντια σε μια ομοσπονδιακή λύση αλλά και η ατζέντα του που περιελάμβανε την άμεση ανάμειξη στις τουρκοκυπριακές υποθέσεις, πιέζοντας για μια πιο ισλαμική ατζέντα στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, δημογραφικές αλλαγές, αλλά και απειλές εναντίον της τουρκοκυπριακής ταυτότητας, ήταν οι άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτή τη δυσαρέσκεια». Ο κ. Μπαϊκαλί σημειώνει επίσης και την οικονομική πτυχή, λέγοντας: «Ας μην ξεχνάμε ότι οι Τουρκοκύπριοι βλέπουν τους εαυτούς τους να γίνονται φτωχότεροι με τη συνεχή υποτίμηση της τουρκικής λίρας έναντι των άλλων νομισμάτων, εξαιτίας των εκκεντρικών οικονομικών πολιτικών του κ. Ερντογάν». Ο δρ Σερτάτς Σονάν λέει πως οι άνθρωποι της Αριστεράς και των Φιλελευθέρων, ακόμη και ορισμένοι από τη Δεξιά, που δεν ήταν πολύ χαρούμενοι για την ανάμιξη της τουρκικής κυβέρνησης στις εσωτερικές υποθέσεις της «ΤΔΒΚ» δεν ήταν ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών την Κυριακή και ένιωσαν απογοητευμένοι. «Το ίδιο ισχύει και για τους Τούρκους πολίτες που ψήφισαν και στην Κύπρο. Η πλειοψηφία τους ψήφισε τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης» και προσθέτει πως ο κ. Ερντογάν φαίνεται πολύ πιθανό ότι θα κερδίσει στον δεύτερο γύρο «και η νίκη του σημαίνει συνέχιση της ίδιας πολιτικής…». Και ο δρ Σονάν τονίζει τον οικονομικό αντίκτυπο στην εκλογική διαδικασία: «Τα τελευταία πέντε χρόνια και ιδιαίτερα τα τελευταία δύο-τρία, η οικονομία δεν πηγαίνει καλά, η τουρκική λίρα ήταν σε ελεύθερη πτώση και κάποια στιγμή πέρυσι, ο πληθωρισμός έφτασε στο 100%. Είναι αλήθεια ότι παντού στον κόσμο, υπάρχει μια κρίση κόστους ζωής λόγω των αναταραχών που σχετίζονται με τον Covid-19 στην αλυσίδα εφοδιασμού και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Αλλά στην περίπτωση της τουρκικής οικονομίας, ο μεγαλύτερος λόγος πίσω από τον πληθωρισμό είναι οι “ανορθόδοξες οικονομικές” πολιτικές του κ. Ερντογάν και η επιμονή του να διατηρούνται χαμηλά τα επιτόκια. Ως εκ τούτου, υπό τον κ. Ερντογάν η οικονομική αβεβαιότητα και αστάθεια είναι πιθανό να συνεχιστεί στο εγγύς μέλλον, κάτι που ανησυχεί πολλούς ανθρώπους που ζουν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, όπου η οικονομία είναι ακόμη πιο εύθραυστη. Επιπλέον, υπάρχει ανησυχία για τη διάβρωση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και θεσμών και εδώ…» και προσθέτει πως επί των ημερών του κ. Ερντογάν, η Τουρκία τον τελευταίο καιρό βρίσκεται σε κατάσταση δημοκρατικής οπισθοδρόμησης και αυτό αναπόφευκτα θα επηρεάσει και το βόρειο τμήμα της Κύπρου.
Άνοδος του εθνικισμού
Το δεύτερο ερώτημα που τέθηκε στους συνομιλητές μας ήταν αν βλέπουν κάποια αλλαγή στο θέμα του Κυπριακού, λόγω του εκλογικού αποτελέσματος της πρώτης Κυριακής ή και μετά τις εκλογές. Ο κος Μπαϊκαλί λέει πως ανεξαρτήτως οποιασδήποτε αλλαγής στην τουρκική ηγεσία, η Τουρκία δεν μπορεί να διατηρήσει μια πολιτική αποξένωσης από όλες τις πλευρές και από όλους τους γείτονές της, ιδιαίτερα λόγω της επιδείνωσης της οικονομίας της χώρας. «Η Ε.Ε. εξακολουθεί να είναι ο κορυφαίος οικονομικός εταίρος της Τουρκίας και εξακολουθεί να είναι μια χώρα-κλειδί λόγω και της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία και της συνεχιζόμενης προσφυγικής κρίσης. Είναι προς το συμφέρον όλων των πλευρών να αντιμετωπίσουν ζητήματα που δηλητηριάζουν τις σχέσεις στην περιοχή. Ας θυμηθούμε επίσης τις πρώτες προσπάθειες μείωσης της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Άγκυρας μετά τον πρόσφατο σεισμό στην Τουρκία». Ο κ. Μπαϊκαλί αναφέρει επίσης πως είναι πλέον σαφές ότι μετά την ολοκλήρωση των εκλογών και στις δύο χώρες, θα υπάρξουν νέες προσπάθειες επανέναρξης των συνομιλιών στην Κύπρο και σημειώνει πως αυτό θα απαιτούσε τη δημιουργία ενός θετικού περιβάλλοντος στο νησί που θα μπορούσε να περιλαμβάνει μονομερείς ή αμοιβαίες κινήσεις που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε πρωτοβουλίες οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Ο δρ Σονάν λέει πως το Κυπριακό δεν συζητήθηκε σχεδόν καθόλου κατά την προεκλογική εκστρατεία στην Κύπρο ή στην Τουρκία. Ωστόσο, η ασφάλεια, η άμυνα και η εθνική υπερηφάνεια ήταν ζητήματα που κυριάρχησαν στον λόγο της συμμαχίας του AKP. «Αυτή η άνοδος του εθνικισμού (και ιδιαίτερα οι απροσδόκητα καλές επιδόσεις του MHP) είναι πιθανό να επηρεάσει το Κυπριακό και τις τουρκο-ελληνικές σχέσεις». Ο κ. Οζουσλού λέει πως τα εκλογικά αποτελέσματα είναι αποθαρρυντικά για το Κυπριακό. «Το συντηρητικό-εθνικιστικό κομμάτι έχει αποκτήσει δύναμη στην Τουρκία και αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η πολιτική των “δύο χωριστών κυρίαρχων κρατών” θα συνεχιστεί στην Κύπρο, η οποία θεωρείται “εθνικο-πνευματικός σκοπός”. Ωστόσο, πιθανές εξελίξεις στην περιοχή μπορεί να αναγκάσουν την Άγκυρα να υιοθετήσει διαφορετική στάση στην πραγματικότητα. Αν και η εσωτερική δυναμική είναι αρνητική, οι παγκόσμιες και περιφερειακές ανάγκες μπορεί να οδηγήσουν σε ορισμένες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Από την άλλη πλευρά, το βασικό ερώτημα είναι “τι θέλουν οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι”; Όχι τι θέλουν οι κυβερνήσεις της Τουρκίας, της Βρετανίας ή της Ελλάδας» τονίζει ο κ. Οζουσλού προσθέτοντας: «Εμείς οι Κύπριοι θα πρέπει να μπορούμε να σχεδιάζουμε τη μοίρα μας αντί να παρακολουθούμε και να περιμένουμε τις εξελίξεις εκτός της χώρας μας».
Ετερογενής ομάδα ψηφοφόρων
Σχετικά με το αν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε κάποια συμπεράσματα από τα ποσοστά που έλαβαν από τους Τούρκους ψηφοφόρους στη βόρεια Κύπρο ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου (54,01%) και ο Ταγίπ Ερντογάν (36,59%) ο Κεμάλ Μπαϊκαλί λέει χαρακτηριστικά: «Όχι απαραίτητα» και συμπληρώνει πως παρά το γεγονός ότι ο κ. Ερντογάν προηγήθηκε στον πρώτο γύρο, τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του γνώρισαν μεγάλες απώλειες σε αυτές τις εκλογές. Οι Τούρκοι πολίτες που διαμένουν στην Κύπρο και έχουν δικαίωμα ψήφου, ψήφισαν σύμφωνα με αυτήν την τάση –όπως και οι περισσότερες κοσμικές πόλεις στην Τουρκία. Ακριβώς όπως οι Τούρκοι πολίτες που ψηφίζουν στην Τουρκία, οι Τούρκοι πολίτες που διαμένουν στην Κύπρο και έχουν δικαίωμα ψήφου έχουν διάφορα κίνητρα στην κάλπη.
Ο κ. Σονάν λέει πως οι ψηφοφόροι που ψήφισαν στην Κύπρο είναι είτε Τούρκοι με διπλή υπηκοότητα, όσοι εργάζονται στο Βορρά (ορισμένοι από αυτούς είναι και του λευκού κολλάρου) και φοιτητές, είτε είναι ορισμένοι Τουρκοκύπριοι που έχουν διπλή υπηκοότητα. «Ως εκ τούτου, μιλάμε για μια ετερογενή ομάδα. Η συμμετοχή ήταν 52%. Με άλλα λόγια, ψήφισαν περίπου 68 χιλιάδες ψηφοφόροι. Πάνω από το 53% από αυτούς ψήφισαν τον κ. Κιλιτσντάρογλου και το 39% τον κ. Ερντογάν. Το 2014, ο Ερντογάν είχε συγκεντρώσει σχεδόν το 55% των ψήφων, ενώ στις προεδρικές εκλογές του 2018 είχε λάβει σχεδόν το 49%». Ο κ. Οζουσλού λέει πως η εκλογική επιτυχία του κ. Κιλιτσντάρογλου οφείλεται στον τρόπο ζωής στο νησί. «Θα ήθελα να σας υπενθυμίσω ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι μπροστά και σε μεγάλες πόλεις της Τουρκίας, όπου ο σύγχρονος τρόπος ζωής είναι κοινός, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα, η Σμύρνη και η Αττάλεια. Επιπλέον, η αντίδραση προς τον Ερντογάν και το ΑΚΡ στην τουρκοκυπριακή κοινότητα επηρέασε και στους Τούρκους ψηφοφόρους που ζουν στην Κύπρο. Επίσης, πιστεύω ότι οι Κύπριοι που έχουν και τουρκική υπηκοότητα, ψήφισαν υπέρ του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου».
