Τα χλωρά και τα κατάξερα ΣΠΙ

Του ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ*

Η διαχείριση του Συνεργατισμού από την κυβέρνηση και την ΚΤΚ την περίοδο 2013-2015 θυμίζει την κυπριακή παροιμία σύμφωνα με την οποία το σχοινί του χωρκάτη μονό δεν έφτανε αλλά διπλό έφτανε και αρτηρούσε. Το 2013 ήταν ήδη γνωστό σε όλους στην Κύπρο ότι υπήρχαν χλωρά Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα (ΣΠΙ) που δεν είχαν πολλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια η χορηγήσεις (ΜΕΔ ή ΜΕΧ) και που ήταν κυρίως τα επαγγελματικά ΣΠΙ (π.χ. των δασκάλων, των καθηγητών, των στρατιωτικών, των αστυνομικών, κ.λπ.) και υπήρχαν και κατάξερα ΣΠΙ που είχαν πάρα πολλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια και που ήταν κυρίως τα τοπικά και περιφερειακά ΣΠΙ. Κατ’ ακρίβεια, όπως διαφαίνεται στο πόρισμα Αρέστη από στοιχεία που έδωσε ο τέως διοικητής της ΚΤΚ Αθανάσιος Ορφανίδης, η ΚΤΚ γνώριζε και προβληματιζόταν από το 2011 ότι στο σύνολό του ο Συνεργατισμός είχε δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων γύρω στο 30% (και αυτό ήταν όταν ακόμα ο ορισμός μη εξυπηρετούμενου δανείου ήταν πολύ πιο επιεικής από τον εναρμονισμένο ορισμό που άρχισε να χρησιμοποιεί η ΚΤΚ με την έλευση του Μνημονίου τον Μάρτιο 2013). Αυτός ο δείκτης βέβαια εκτοξεύθηκε μετά το 2013 και υπολογίστηκε γύρω στο 45%, όταν η κυβέρνηση και η ΚΤΚ αντιμετώπισαν το πρόβλημα της ανακεφαλαιοποίησης του Συνεργατισμού στο σύνολό του, αφού σύμφωνα με το πόρισμα Αρέστη (σελίδα 278) στο τέλος του 2013 όλα τα ΣΠΙ επί ενοποιημένης βάσης είχαν δανειακό χαρτοφυλάκιο ύψους €13,4 δισ. από τα οποία €6 δισ. ήταν μη εξυπηρετούμενα. Αλλά, ο μεικτός δείκτης για όλον το Συνεργατισμό, σ’ ενοποιημένη βάση, έκρυβε μεγάλες διαφορές μεταξύ επαγγελματικών ΣΠΙ, που είχαν δείκτη ΜΕΧ πιο κάτω από 20% και περιφερειακών ΣΠΙ που κυμαίνονταν μέχρι και 80+%! Και τα βαρίδια που είχαν τα κατάξερα ΣΠΙ δεν παραμερίστηκαν με τους χειρισμούς της κυβέρνησης και την ΚΤΚ, όπως αποδεικνύεται από τις εκθέσεις της Μονάδας Διαχείρισης του υπουργείου Οικονομικών και τον πιο κάτω πίνακα από τη σχετική έκθεση του 2016 (σελίδα 40).

Απόσπασμα από έκθεση της Μονάδας Διαχείρισης της Συμμετοχής της Δημοκρατίας σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα 2016 (σελίδα 40)

Όμως, τα χλωρά ΣΠΙ συνέχισαν να διατηρούν πολύ χαμηλότερους δείκτες και από τις ιδιωτικές τράπεζες, όπως φαίνεται από τον πιο κάτω πίνακα.

Πίνακας με δείκτες ΜΕΧ των κυπριακών τραπεζών

Πηγή: Ετήσιες Εκθέσεις Τράπεζας Κύπρου, Ελληνικής Τράπεζας, Έκθεση Μονάδας Διαχείρισης ΥπΟικ

Επιλεκτική ανακεφαλαιοποίηση

Η απλή και λογική διαχείριση του Συνεργατισμού το 2013, που «δεν ήταν καν ένας οργανισμός», όπως ορθά επισήμανε ο τέως υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης στην αρχική του τοποθέτηση στην Επιτροπή Αρέστη, θα ήταν να κλείσουν τα κατάξερα ΣΠΙ και να ανακεφαλαιοποιηθούν μόνο τα χλωρά ΣΠΙ με παράλληλη μεταφορά των ασφαλισμένων καταθέσεων και των εξυπηρετούμενων δανείων από τα κατάξερα ΣΠΙ στα χλωρά ΣΠΙ. Με πολύ συντηρητικές παραδοχές, μια τέτοια ανακεφαλαιοποίηση, ακόμα και αν συμπεριλάμβανε και αποζημίωση για ανασφάλιστες καταθέσεις, που ήταν ελάχιστες σε αριθμό και αξία, δεν θα υπερέβαινε το €1,1-1,2 δισ. Και θα σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του Συνεργατισμού, κυρίως τα επαγγελματικά ΣΠΙ, θα ήταν πραγματικά βιώσιμο και θα υπήρχε μέχρι σήμερα. Με τις ίδιες παραδοχές, θα έμεναν πέριξ των €5 δισ. μη εξυπηρετούμενων δανείων για διαχείριση από ένα κρατικό φορέα διαχείρισης ΜΕΔ.

Συγκεκριμένα, από το συνολικό δανειακό χαρτοφυλάκιο των ΣΠΙ στο τέλος του 2013 των €13,4 δισ., περίπου το 60%, δηλαδή περίπου € 8,04 δισ. προέρχονταν από τα κατάξερα ΣΠΙ. Άρα μια επιλεκτική ανακεφαλαιοποίηση των χλωρών ΣΠΙ θα αφορούσε δανειακό χαρτοφυλάκιο της τάξης των € 5,36 δισ. περίπου και για τη διατήρηση δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας 9%, θα χρειάζονταν € 482 εκατομμύρια (= 9% των € 5,36 δισ.). Επιπρόσθετα, η μεταφορά των περίπου €3 δισ. εξυπηρετούμενων δάνειων από τα κατάξερα ΣΠΙ στα χλωρά, θα χρειάζονταν περαιτέρω εποπτικά κεφάλαια της τάξης των €270 εκατομμυρίων (= 9% των €3 δισ.) και θα έμεναν περί τα €5 δισ. ΜΕΔ σε ένα κρατικό φορέα διαχείρισης ΜΕΔ. Τα χλωρά ΣΠΙ επί μιας τέτοιας βάσης θα είχαν εποπτικά κεφάλαια της τάξης των €752 εκατομμυρίων, και δανειακό χαρτοφυλάκιο της τάξης των €8,36 δισ. στα οποία θα συμπεριλαμβάνονταν και ΜΕΔ ύψους περίπου €1 δισ. Δηλαδή διά μέσου μιας τέτοιας επιλεκτικής ανακεφαλαιοποίησης, που θα στοίχιζε περί τα €750 εκατομμύρια, θα δημιουργείτο ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός, με ισχυρή κεφαλαιακή βάση και πολύ χαμηλό δείκτη ΜΕΔ που δεν υπερέβαινε το 12% (= €1 δισ. διαιρούμενο με το σύνολο των €8,36 δισ.). Ακόμα και αν για την υλοποίηση αυτής της επιλεκτικής ανακεφαλαιοποίησης χρειάζονταν να αποζημιωθούν ανασφάλιστοι καταθέτες στα κατάξερα ΣΠΙ το συνολικό ποσό δεν θα υπερέβαινε το €1,1-1,2 δισ.

Το στοίχημα απέτυχε

Αντί αυτής της διαχείρισης, η κυβέρνηση και η ΚΤΚ επέλεξαν να συγχωνεύσουν χλωρά και κατάξερα ΣΠΙ και να ανακεφαλαιοποιήσουν τον Συνεργατισμό στο σύνολό του με μια αρχική ένεση €1,5 δισ. το 2014 και μια πρόσθετη ένεση €175 εκατομμυρίων το 2015. Ουσιαστικά δηλαδή να στοιχηματίσουν με λεφτά που δανείστηκε ο Κύπριος φορολογούμενος ότι πρώτον η συγχώνευση των ΣΠΙ σ’ ένα οργανισμό θα πετύχαινε και δεύτερον ως διά μαγείας η πλειονότητα των ΜΕΔ θα μετατρέπονταν σε εξυπηρετούμενα δάνεια και ολόκληρος ο Συνεργατισμός θα ήταν βιώσιμος. Τελικά το στοίχημα απέτυχε και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να προικοδοτήσει την Ελληνική με εγγυήσεις ύψους μέχρι και €280 εκατομμύρια για να αναλάβει τις καταθέσεις και το καλό δανειακό χαρτοφυλάκιο του συγχωνευμένου Συνεργατισμού και άφησε περί τα €5 δισ. ΜΕΔ στην ΚΕΔΙΠΕΣ, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας κρατικός φορέας διαχείρισης ΜΕΔ. Ακόμα και αν αφαιρέσουμε τα €75 εκατομμύρια που πλήρωσε η Ελληνική για τις εγγυήσεις που έλαβε από την ΚΕΔΙΠΕΣ, το σύνολο που διέθεσε η κυβέρνηση και η ΚΤΚ εκ μέρους του φορολογούμενου Κύπριου πολίτη, ανέρχεται σε €1,88 δισ. Αν λάβει κάποιος υπόψη και τα λειτουργικά έξοδα, αποζημιώσεις προσωπικού, αμοιβές εξωτερικών συμβούλων της περιόδου 2013-2018, το σύνολο εύκολα ξεπερνά τα €2 δισ. Και στο τέλος δεν υπάρχει Συνεργατισμός αλλά μόνο ΚΕΔΙΠΕΣ με €5 δισ. ΜΕΔ.

Σημειωτέον ότι δεν συμπεριλαμβάνω στο κόστος τα ομόλογα πέραν των €2 δισ. που εξέδωσε η κυβέρνηση το 2018 για να τα καταθέσει μαζί με ρευστά €150 εκατομμύριων στον Συνεργατισμό για επαναφέρει την εμπιστοσύνη των καταθετών του Συνεργατισμού λίγο πριν από την πώληση του «καλού» Συνεργατισμού στην Ελληνική.

Συγκρίνοντας την ορθολογιστική και πρακτική επιλογή της επιλεκτικής ανακεφαλαιοποίησης μόνο των χλωρών ΣΠΙ που ανέφερα με την επιλογή που ακολούθησε η κυβέρνηση και η ΚΤΚ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το τελικό αποτέλεσμα της επιλογής της κυβέρνησης και της ΚΤΚ ήταν χειρότερο και στοίχισε περισσότερα. Επιπρόσθετα ο διαχωρισμός σε καλό και κακό Συνεργατισμό που αποφεύχθηκε το 2013-2014 με την ανακεφαλαιοποίηση ολόκληρου του Συνεργατισμού, απλώς καθυστέρησε μέχρι το 2018 και με σχεδόν διπλάσιο κόστος για τον φορολογούμενο. Τελικά, πράγματι, το σχοινί του Κύπριου φορολογούμενου διαχειριζόμενο από την κυβέρνηση και την ΚΤΚ μονό δεν έφτανε αλλά διπλό έφτανε και αρτηρούσε στην περίπτωση του Συνεργατισμού.
Και το ερώτημα είναι γιατί η κυβέρνηση και η ΚΤΚ επέλεξαν το συγκεκριμένο στοίχημα; Ήταν θέμα αντίληψης, δεξιοτήτων και ικανότητας, ή σκοπιμότητες και κυνικές προθέσεις που καθόρισαν τις επιλογές της κυβέρνησης και της ΚΤΚ; Σε κάθε περίπτωση ο φορολογούμενος πληρώνει ακόμα και θα πληρώνει ακόμα τον λογαριασμό μέχρι να καταφέρει η ΚΕΔΙΠΕΣ, αν τα καταφέρει κάποτε, να ανακτήσει πέραν των €2 δισ. από τα €5 δισ. που έχει κληρονομήσει.

Ο κ. Χρίστος Χρίστου είναι εμπειρογνώμονας σε χρηματοοικονομικά θέματα, πρώην ανώτερος τραπεζίτης στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης.