Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Σε συστάσεις για ελέγχους της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς της Κύπρου της περιόδου 2018 – 2020 σε κυπριακές εταιρείες που παρέχουν διασυνοριακές υπηρεσίες προχωρά η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), ο επόπτης που ασχολείται με την προστασία των επενδυτών. Ενώ η ESMA παρατήρησε για την περίοδο 2018 – 2020 ορισμένα παραδείγματα εύλογων και ενδελεχών εποπτικών δραστηριοτήτων και ενεργού χρήσης μέτρων επιβολής σε σύγκριση με άλλους, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εποπτικές δραστηριότητες της ΕΚΚ έχουν αποδειχθεί συνολικά ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχουν οι διασυνοριακές υπηρεσίες κυπριακών εταιρειών (Cross-Border Activities).
Η Ευρωπαϊκή Αρχή εντοπίζει δύο κύριες αιτίες για την έλλειψη αποτελεσματικού ελέγχου. Πρώτον, ανεπαρκής εποπτική προσέγγιση και δεύτερον, ανεπαρκές ανθρώπινο δυναμικό. Η ESMA σημειώνει ότι από τα έξι κράτη μέλη που περιλαμβάνονται στο δείγμα επανεξέτασής της, η Κύπρος είναι αυτή που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό εξερχόμενων διασυνοριακών δραστηριοτήτων λαμβάνοντας υπόψη τρία σημεία. Πρώτον, τον αριθμό των εταιρειών που παρέχουν διασυνοριακές δραστηριότητες σε απόλυτες τιμές και σε σχέση με όλες τις εξουσιοδοτημένες εταιρείες και με τον αριθμό των τοπικών επενδυτών. Δεύτερον τον αριθμό των εταιρειών που έχουν μεγάλη βάση πελατών σε διασυνοριακό επίπεδο (με εταιρείες που έχουν συχνά χιλιάδες πελάτες στο εξωτερικό).Τρίτον, το μερίδιο των διασυνοριακών δραστηριοτήτων των κυπριακών επιχειρήσεων σε σχέση με τις εγχώριες δραστηριότητές τους. Επιπλέον, η ESMA παρατήρησε επίσης ότι η Κεφαλαιαγορά έχει τον μεγαλύτερο αριθμό καταγγελιών σχετικά με διασυνοριακές δραστηριότητες εταιρειών και αιτημάτων από άλλες Εθνικές Αρμόδιες Αρχές (NCA) που σχετίζονται με διασυνοριακές δραστηριότητες κυπριακών εταιρειών. Κατά την άποψή της, ένας πολύ μεγάλος αριθμός κυπριακών εταιρειών ενέχει υψηλό κίνδυνο ζημίας των επενδυτών, λόγω της συχνής παροχής υπηρεσιών που αφορούν κερδοσκοπικά προϊόντα, με επιθετική συμπεριφορά μάρκετινγκ.
Η ΕΚΚ έχει αναπτύξει πρόσθετες πολιτικές και πρωτοβουλίες για να βελτιώσει την επάρκεια και αποτελεσματικότητα της εποπτείας που ασκεί.
Τι όμως απαντά η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Κύπρου επί της κριτικής του επόπτη της, της EMSA; Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς της Κύπρου, Γιώργος Θεοχαρίδης, δήλωσε στην «Κ» ότι η έκθεση της ESMA αφορά την περίοδο 2018 – 2020, ενώ από τότε η Κεφαλαιαγορά είναι ευθυγραμμισμένη με τις συστάσεις της Επιτροπής. «Είναι εις γνώση μας τα ευρήματα της έκθεσης αυτής, θέλουν να έχουμε καλύτερη εποπτεία προς αυτές τις εταιρείες των διασυνοριακών δραστηριοτήτων και αυξήσαμε και το δυναμικό μας. Πέραν τούτου, θα αυξήσουμε ακόμα περισσότερο το δυναμικό μας και έχουμε ήδη προχωρήσει σε μέτρα για καλύτερο έλεγχο σε αυτές τις εταιρείες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας είχαμε επικοινωνία μαζί τους», πρόσθεσε ο κ. Θεοχαρίδης. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ) σε γραπτή της ανακοίνωση χαιρετίζει την Έκθεση της Επιτροπής Αξιολόγησης από Ομότιμους, αναφορικά με την εποπτεία οντοτήτων στις διασυνοριακές δραστηριότητες (Peer Review on supervision of cross-border activities of investment firms). Σημειώνεται πως η ΕΚΚ από καιρό παρακολουθεί επισταμένως τους κινδύνους που ενέχουν οι συγκεκριμένες δραστηριότητες και έχει προχωρήσει στην ανάπτυξη συγκεκριμένων πολιτικών και πρωτοβουλιών για να διασφαλίσει ότι οι επενδυτές σε όλη την ΕΕ προστατεύονται επαρκώς, καθώς και για να προωθήσει την καινοτομία στον κλάδο. Ωστόσο, ενώ η συγκεκριμένη Έκθεση είναι εξαιρετικά βοηθητική και χρήσιμη, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν και στην βάση των οποίων διαμορφώθηκε καλύπτουν την περίοδο Αύγουστος 2018 – Αύγουστος 2020. Από τότε έχουν παρέλθει περισσότερο από 18 μήνες με αποτέλεσμα κάποια από τα ευρήματα και συμπεράσματα της έκθεσης, να μην αντικατοπτρίζουν πλήρως τα σημερινά δεδομένα.
Έκτοτε, όπως αναφέρει η ανακοίνωση, η ΕΚΚ έχει αναπτύξει πρόσθετες πολιτικές και πρωτοβουλίες για να βελτιώσει την επάρκεια και αποτελεσματικότητα της εποπτείας που ασκεί, υιοθετώντας ακόμη πιο αποφασιστική στάση για την αντιμετώπιση σοβαρών παραπτωμάτων. Με στόχο να ενισχύσει περαιτέρω την κουλτούρα συμμόρφωσης, η ΕΚΚ προχώρησε στην αύξηση του προσωπικού της που απασχολείται σε εποπτικά καθήκοντα, ενώ παράλληλα επένδυσε σε καινοτόμα τεχνολογικά εργαλεία και συστήματα που βασίζονται σε δεδομένα, τα οποία ενισχύουν περαιτέρω την ικανότητά της να εποπτεύει τις δραστηριότητες των ρυθμιζόμενων οντοτήτων. Η ΕΚΚ απέκτησε επίσης εξειδικευμένο σύστημα για την παρακολούθηση των διαδικτυακών πρακτικών μάρκετινγκ των εποπτευομένων, το οποίο έχει τη δυνατότητα να συλλέγει και να αναλύει πληροφορίες από οποιαδήποτε πηγή ανά το παγκόσμιο, περιλαμβανομένων των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, ενημερωτικών ιστοσελίδων, ιστολογίων και διαφημιστικών δικτύων, καλύπτοντας 187 γλώσσες. Το εν λόγω σύστημα επιτρέπει στην ΕΚΚ να εντοπίζει εγκαίρως τυχόν επιθετικές ή παραπλανητικές πρακτικές μάρκετινγκ καθώς και πληροφορίες σχετικά με τις διασυνοριακές δραστηριότητες των εταιρειών.
Τα δύο προβλήματα
Συνεχίζοντας με την έκθεση της ESMA και ειδικότερα για την πρώτη αιτία της έλλειψης του αποτελεσματικού ελέγχου, αυτόν της ανεπαρκούς εποπτικής προσέγγισης, σύμφωνα με την Αρχή η συνολική εποπτική προσέγγιση της ΕΚΚ βασίζεται σε παρεμβάσεις που φαίνονται πολύ λίγες ή/και πολύ καθυστερημένες σε σύγκριση με το συνολικό ποσό και το είδος των διασυνοριακών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται από κυπριακές εταιρείες και με τις ανησυχίες που εκφράζουν. Ως αποτέλεσμα, εξηγεί, η συνεχής παρακολούθηση των εταιρειών υπό την εποπτεία της ΕΚΚ και η επακόλουθη επιλογή πιο παρεμβατικών εποπτικών ενεργειών είναι ικανή να στοχεύσει μόνο εταιρείες που έχουν επιδείξει συμπεριφορές σημαντικής μη συμμόρφωσης με τις ισχύουσες απαιτήσεις, θέτοντας έτσι ένα αρκετά υψηλό όριο από άποψη της σοβαρότητας των ανησυχιών για την προστασία των επενδυτών (και της πραγματικής ζημίας) πριν ληφθούν ισχυρά εποπτικά μέτρα. Επιπλέον, όταν εντοπίζονται σοβαρές ελλείψεις, μερικές φορές σε σχέση με πολλές σημαντικές απαιτήσεις οργάνωσης και συμπεριφοράς της MiFID II, η ESMA υποδεικνύει ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δεν φαίνεται να εντοπίζει ή να αξιολογεί επαρκώς τις βασικές αιτίες της μη συμμορφούμενης συμπεριφοράς της εταιρείας και δεν λαμβάνει ή ζητά μέτρα (π.χ. σε επιχειρήσεις, είδος του ληφθέντος μέτρου επιβολής) ανάλογα με τη φύση και την κλίμακα των κινδύνων, προβλημάτων και ελλείψεων που εντοπίστηκαν, ώστε να προληφθούν αποτελεσματικά ή να τερματιστούν. Με άλλα λόγια, κατά την ESMA, η ΕΚΚ διατηρεί μια κατακερματισμένη προσέγγιση στα μεμονωμένα προβλήματα, ενεργώντας γενικά μόνο αφού υλοποιηθούν, σύμφωνα με την οποία ακόμη και για εταιρείες που επιδεικνύουν επιθετική συμπεριφορά που περιλαμβάνει σοβαρές ή επαναλαμβανόμενες παραβάσεις, η ΕΚΚ συχνά ζητά μεμονωμένη και στενή αποκατάσταση (π.χ. αναθεωρημένες ad-hoc πολιτικές και διαδικασίες ) ή λαμβάνει συνολικά περιορισμένα μέτρα επιβολής (π.χ. αναστολή δραστηριοτήτων για λίγες εβδομάδες ή επαναλαμβανόμενο διακανονισμό). Κατά την άποψη της ESMA, η ΕΚΚ θα πρέπει να υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη και πιο έγκαιρη προσέγγιση σε τέτοιες περιπτώσεις, αξιολογώντας και, όπου χρειάζεται, αμφισβητώντας εάν τέτοιες εταιρείες είναι πραγματικά σε θέση να εξασφαλίσουν βιώσιμη συμμορφούμενη συμπεριφορά και εφαρμόζοντας αρκετά ισχυρά μέτρα για να επιτευχθεί αυτό. Υπό το πρίσμα αυτό, η Αρχή συνιστά στην ΕΚΚ να υιοθετήσει μια εποπτική προσέγγιση (συμπεριλαμβανομένης της επιβολής) που στοχεύει στη διασφάλιση βιώσιμης συμμορφούμενης συμπεριφοράς από τις εταιρείες.
Η έλλειψη δυναμικού
Η ESMA θεωρεί ότι η άλλη κύρια αιτία που εξηγεί τις ελλείψεις της ΕΚΚ είναι η σοβαρή έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Όπως αναφέρει η Αρχή, ενώ η ΕΚΚ ήταν υπεύθυνη για την εποπτεία 239 εταιρειών το 2020, η μεγάλη πλειονότητα των οποίων παρέχει διασυνοριακές δραστηριότητες, είχε συνολικά 13 full-time equivalent (FTE) εργαζομένους για συνεχή εποπτεία. Από αυτούς τους εργαζομένους, οκτώ ήταν υπεύθυνοι για τη συνεχή και θεματική εποπτεία και πέντε για τις έρευνες και επιβολή. Ένας υπάλληλος που είναι υπεύθυνος για τη συνεχή εποπτεία είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση 30 εταιρειών υψηλού και μεσαίου-υψηλού κινδύνου, όπως ταξινομούνται από την ΕΚΚ, κατά μέσο όρο. Η ESMA θεωρεί ότι η ΕΚΚ δεν είναι εξοπλισμένη –τουλάχιστον στην περίοδο που εξετάζει- για να αντιμετωπίσει την εποπτεία του σημαντικού και επικίνδυνου διασυνοριακού τομέα, όπως αποδεικνύεται επίσης από τον μεγάλο αριθμό παραπόνων πελατών και αιτημάτων που ελήφθησαν από άλλες Εθνικές Αρμόδιες Αρχές (NCA). Ως εκ τούτου, η ESMA συνιστά στην ΕΚΚ να αυξήσει σημαντικά τους εποπτικούς πόρους που διατίθενται για την εποπτεία της διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών από τις εταιρείες. Η Αρχή σημειώνει επίσης στην έκθεση ότι, υπό το φως των ελλείψεων της ΕΚΚ στον εποπτικό τομέα, ο ποιοτικός και αποδεικτικός έλεγχος των διασυνοριακών σχεδίων των εταιρειών στο στάδιο της αδειοδότησης καθίσταται ακόμη πιο ουσιαστικός. Ωστόσο, και σε αυτόν τον τομέα, η ESMA θεωρεί την προσέγγιση της ΕΚΚ ως ανεπαρκή, ιδίως λόγω του όγκου των διασυνοριακών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται από κυπριακές εταιρείες και των παρατηρούμενων ελλείψεων στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες πραγματοποίησαν τελικά τέτοιες δραστηριότητες.
Αποφασιστικά βήματα
Εντός του «ριπόρτ» της χώρας (country report) η ΕΚΚ σημειώνει ότι έχει ήδη κάνει αποφασιστικά βήματα που είναι επίσης σύμφωνα με τα μέτρα συστάσεων της ESMA. Παρόλα αυτά, η ΕΚΚ είναι έτοιμη και δεσμευμένη να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την εφαρμογή όλων των συστάσεων της ESMA και την εξεύρεση του καταλληλότερου, αποτελεσματικού και αποτελεσματικότερων τρόπων για την περαιτέρω ενίσχυση της εποπτείας και της προστασίας των επενδυτών στη διασυνοριακή παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών σε αυτήν την «εποχή ψηφιοποίησης».
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (European Securities and Markets Authority - ESMA) αποτελεί μια ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Εποπτική Aρχή που συστάθηκε την 1η Ιανουαρίου 2011 και συνεργάζεται στενά με τις άλλες δύο Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές του χρηματοοικονομικού τομέα, αυτήν του τομέα των τραπεζών (European Banking Authority - EBA) και αυτήν του τομέα των ασφαλειών και των επαγγελματικών συντάξεων (European Insurance and Occupational Pensions Authority - EIOPA). Η αποστολή της ESMA είναι να ενισχύσει την προστασία των επενδυτών και την προώθηση της σταθερής και εύρυθμης λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Ως ανεξάρτητο όργανο, η ESMA επιτυγχάνει το στόχο αυτό με τη δημιουργία ενός ενιαίου εγχειριδίου κανόνων για τις χρηματοπιστωτικές αγορές της ΕΕ και προωθεί τη συνεπή εφαρμογή του σε ολόκληρη την ΕΕ. H ESMA συμβάλλει στη ρύθμιση των εταιρειών παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών σε πανευρωπαϊκή εμβέλεια, είτε μέσω της άμεσης εποπτείας είτε μέσω του ενεργού συντονισμού των εθνικών εποπτικών δραστηριοτήτων.
