Ερνεστ Σάιντερ, Ερικ Ονσταντ / Reuters
Ο αγώνας της Δύσης να απεξαρτηθεί από τις κινεζικές σπάνιες γαίες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής, είναι δύσκολος. Η ανάγκη της όμως να αναπτύξει ανεξάρτητες προμήθειες έγινε πιο επιτακτική, μετά την απόφαση του Πεκίνου να επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές δύο κρίσιμων μετάλλων, του γάλλιου και του γερμάνιου, επικαλούμενο λόγους εθνικής ασφάλειας. Η MP Materials και η Lynas, οι δύο μεγαλύτερες εταιρείες σπάνιων γαιών στον κόσμο εκτός Κίνας, αντιμετωπίζουν προκλήσεις να μετατρέψουν τα κοιτάσματα από τα ορυχεία τους σε δομικά στοιχεία για μπαταρίες που χρησιμοποιούνται σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία, από το iPhone της Apple έως το μαχητικό αεροσκάφος F-35 της Lockheed Martin.
Τεχνικές πολυπλοκότητες, προβλήματα συνεργασίας, αλλά και ανησυχίες για τη ρύπανση εμποδίζουν την ικανότητα των εταιρειών να αποσπάσουν μερίδιο αγοράς από την Κίνα, η οποία σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας ελέγχει το 87% της παγκόσμιας ικανότητας διύλισης σπάνιων γαιών. Ο κλοιός της Κίνας στη βασική ομάδα των 17 μετάλλων που απαιτούνται για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια είναι ασφυκτικός, όπως αποκαλύπτουν συνεντεύξεις με συμβούλους, στελέχη, επενδυτές και αναλυτές του κλάδου. Τα σχέδια της αυστραλιανής Lynas να κατασκευάσει ένα διυλιστήριο σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ κατέρρευσαν, ενώ ο στόχος της αμερικανικής MP Materials να διυλίσει τα δικά της μέταλλα σπάνιων γαιών μετατέθηκε λόγω πανδημίας και τεχνικών δυσκολιών για το τέλος του 2023. «Η διαδικασία διύλισης σπάνιων γαιών είναι πολύ περίπλοκη», εξηγεί ο Κρέι Λαξμπάκερ, επικεφαλής του τμήματος μεταλλευμάτων και γεωλογικής μηχανικής του Πανεπιστημίου της Αριζόνας. Για την εξαγωγή νεοδυμίου και πρασεοδυμίου, για παράδειγμα, πρέπει πρώτα να αφαιρεθούν τα λιγότερο επιθυμητά λανθάνιο και δημήτριο που αποτελούν περίπου το 83% των αποθεμάτων στην Καλιφόρνια, σε μια διαδικασία που βασίζεται σε ένα περίπλοκο κοκτέιλ οξέων, βάσεων και άλλων χημικών ουσιών. Τα διυλιστήρια σπάνιων γαιών πρέπει να αντιμετωπίσουν 17 μέταλλα, ανάλογα με τη γεωλογία ενός κοιτάσματος, καθένα από τα οποία έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος και ατομικό βάρος, καθιστώντας τον διαχωρισμό περίπλοκο.
«Η Κίνα από την πλευρά της, επένδυσε εδώ και χρόνια στην ικανότητα επεξεργασίας σπάνιων γαιών, από το ορυχείο μέχρι τον μαγνήτη», λέει ο Αλαν Ουόλτον, καθηγητής μεταλλουργίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ. Η τεχνογνωσία της Κίνας στη διύλιση επέτρεψε στη χώρα να ορίσει τιμές σπάνιων γαιών σε διαφορετικά στάδια στις αλυσίδες επεξεργασίας προς όφελός της. Το σκηνικό αλλάζει, με πολύ αργά όμως βήματα. Η Benchmark Mineral Intelligence, ένας πάροχος δεδομένων αγοράς, εκτιμά ότι η Κίνα διυλίζει το 89% του παγκόσμιου νεοδυμίου και πρασεοδυμίου, τα βασικά μέταλλα για τους μαγνήτες EV, κυριαρχία που μέχρι το 2028 αναμένεται να πέσει στο 75%. Ο παγκόσμιος έλεγχος της Κίνας στη διύλιση δυσπροσίου προβλέπεται να μειωθεί από 99% το 2023 σε 94% έως το 2028. Συνοψίζοντας απαιτείται κρίσιμη καινοτομία για να σπάσει ο ασφυκτικός κλοιός της Κίνας στον κλάδο χωρίς να θυσιαστεί το περιβάλλον, τονίζουν οι αναλυτές του κλάδου, καθώς οι ανησυχίες για τα τοξικά απόβλητα των τρεχουσών διεργασιών εμποδίζουν τα έργα.
