Της Δωρίτας Γιαννακού
Το μεγάλο ατού της Κύπρου είναι η πολιτική σταθερότητα και η ασφάλεια καθώς βρίσκεται δίπλα από τις ταραχές, ωστόσο δεν εμπλέκεται σε αυτές και αυτό είναι κάτι που οι δυνητικοί επενδυτές προσμετρούν. Αυτό ανέφερε στην «Κ» ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Shlomo Ben-Ami, ο οποίος βρέθηκε στην Κύπρο στα πλαίσια των εργασιών του 20ού Συνεδρίου του Economist - Cyprus Summit. O κ. Ben-Ami μίλησε για τις συγκρούσεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και πώς επηρεάζεται η Κύπρος. Επιπλέον, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ αναφέρθηκε στο επενδυτικό ενδιαφέρον των Ισραηλινών επενδυτών για την Κύπρο σε τομείς όπως ο τουρισμός και ο κλάδος των ακινήτων. «Τολμήστε να αναπτύξετε κοινοπραξίες με το Ισραήλ προκειμένου να αναπτύξετε καινοτόμα προϊόντα και λογισμικά», υπογράμμισε ο Ισραηλινός διπλωμάτης, σημειώνοντας ότι το Ισραήλ μπορεί να παρέχει την τεχνογνωσία. Υπάρχει πρόθεση από το Ισραήλ για τεχνολογική συνεργασία με την Κύπρο, η οποία μπορεί να επέλθει από ιδιωτικούς φορείς και εταιρείες start-ups και όχι απαραίτητα από την κυβέρνηση, σημείωσε ο κ Ben-Ami. Τόνισε ακόμα την ανάγκη να προχωρήσει άμεσα η ψηφιακή μετάβαση στην Κύπρο, καθώς θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην προσέλκυση των δυνητικών επενδυτών.
–Πολλοί Ισραηλινοί προχωρούν σε μεγάλα επενδυτικά έργα στην Κύπρο σε πολλούς τομείς. Γιατί προτιμούν την Κύπρο από άλλες χώρες;
–Λαμβάνουμε θετική ανατροφοδότηση από τους Ισραηλινούς επενδυτές για την Κύπρο. Το Ισραήλ, ενώ είναι μια εύρωστη οικονομία, σήμερα εξαιτίας του πολέμου, δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Η Κύπρος από την άλλη αποτελεί ιδανικό επενδυτικό προορισμό για τους Ισραηλινούς επενδυτές πρώτα απ’ όλα λόγω της εγγύτητας της χώρας. Με άλλα λόγια δεν χρειάζεται να πάμε στην άκρη του κόσμου, ενώ η Κύπρος είναι μισή ώρα πτήση. Από αυτά που ακούω από τους φίλους μου στο Ισραήλ είναι ότι πραγματικά βλέπουν την Κύπρο ως ένα είδος παράδεισου. Αισθάνονται λες και βρίσκονται στο σπίτι τους. Η νοοτροπία είναι παρόμοια για τις δυο χώρες και ως εκ τούτου νιώθουν οικειότητα εδώ.
–Σε ποιους κύριους τομείς έχουν επικεντρωθεί οι επενδύσεις από Ισραηλινούς και πού εκτιμάτε ότι υπάρχουν περισσότερες προοπτικές;
–Οι Ισραηλινοί επενδύουν κυρίως στον τομέα των ακινήτων, ενώ εκτιμώ ότι θα έπρεπε να επενδύσουν περισσότερο σε κοινοπραξίες με επίκεντρο την τεχνολογία. Πιστεύω ότι υπάρχουν ισραηλινές εταιρείες τεχνολογίας, οι οποίες θα έβλεπαν πολύ καλή απόδοση επένδυσης στην Κύπρο. Μέχρι και ισραηλινές τράπεζες θα μπορούσαν να ανοίξουν παραρτήματα στην Κύπρο. Στο τέλος της ημέρας, αυτό που θα έπρεπε να επιδιώκει η Κύπρος είναι να δημιουργήσει τη δική της τεχνολογική βιομηχανία. Και είναι εδώ ακριβώς που οι Ισραηλινοί μπορούν να παρέχουν το know-how. Τολμήστε λοιπόν και πάρτε την πρωτοβουλία για την ανάπτυξη κοινοπραξιών με το Ισραήλ, αλλά και με άλλες χώρες προκειμένου να αναπτύξετε καινοτόμα προϊόντα και λογισμικά. Στην πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού αλλά και στην παροχή τεχνογνωσίας, σε αυτά είναι που θα μπορούσε το Ισραήλ να βοηθήσει στην ανάπτυξη εταιρειών τεχνολογίας στην Κύπρο. Εγώ είμαι σίγουρος ότι έχετε ένα καλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό και ταυτόχρονα, εκτιμώ ότι υπάρχει θετική προοπτική για ανάπτυξη συνεργειών. Απλώς οι Ισραηλινοί όταν σκέφτονται για επενδύσεις στην Κύπρο προσανατολίζονται συνήθως σε ενέργεια, σε τουρισμό και σε ακίνητα. Θα έπρεπε λοιπόν να προστεθεί και η τεχνολογία στο πλάνο αυτό των επενδύσεων. Είναι πολύ σημαντικό και προς όφελος της Κύπρου να προχωρήσει άμεσα προς την ψηφιακή εποχή, καθώς το μέλλον από οικονομικής απόψεως δεν είναι μόνο τα ακίνητα και ο τουρισμός, αλλά η πράσινη ανάπτυξη και η ψηφιακή μετάβαση.
–Εκτιμάτε ότι επηρεάζουν οι τρέχουσες συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Κύπρο;
–Εγώ πραγματικά πιστεύω ότι οι συγκρούσεις στην περιοχή σας, προσδίδουν στην Κύπρο ένα ατού σταθερότητας, διότι ενώ βρίσκεστε κοντά στις ταραχές δεν είστε μέρος αυτών. Θα πρέπει να επιδιώξετε να διατηρηθεί αυτό το πλεονέκτημα και σε περιόδους ειρήνης. Αυτή η τάση των δυνητικών επενδυτών που προσανατολίζονται στην Κύπρο, αλλά και των υφιστάμενων επενδυτών που επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο νησί πρέπει να διατηρηθεί και μετά τον πόλεμο.
–Ποιοι τομείς στην Κύπρο παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για ξένες επενδύσεις;
–Παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις, η Κύπρος παρουσιάζει ευκαιρίες στα ακίνητα και τον τουρισμό λόγω της σταθερότητας και του ελκυστικού επενδυτικού κλίματος σε σύγκριση με τους γείτονές της. Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα για ανάπτυξη στην τεχνολογία μέσω συνεργασιών, ιδίως με ισραηλινές εταιρείες. Τέτοιες συνεργασίες θα μπορούσαν να διευρύνουν την οικονομία της Κύπρου πέρα από τους παραδοσιακούς τομείς της και να εκμεταλλευτούν τη στρατηγική της τοποθεσία και το σταθερό περιβάλλον για να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις. Οι τομείς είναι όπως ανέφερα ο τουρισμός, τα ακίνητα και το αέριο. Το Ισραήλ αντιμετωπίζει πρόβλημα σταθερότητας λόγω των συνεχόμενων πολέμων. Η Κύπρος από την άλλη δεν έχει αυτό το πρόβλημα, το πρόβλημα του πολέμου και της ασφάλειας και αυτό σας δίδει ένα ξεκάθαρο πλεονέκτημα. Εγώ γνωρίζω ότι υπάρχει πρόθεση και από τα δυο μέρη για την τεχνολογική συνεργασία με το Ισραήλ. Δεν είναι ανάγκη να επέλθει από την κυβέρνηση, μπορεί να έρθει από την κοινωνία, από τους ιδιωτικούς φορείς, από τους ανθρώπους που δημιουργούν εταιρείες start-ups στο Ισραήλ.
–Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε δυνητικούς επενδυτές που εξετάζουν την Κύπρο ως πιθανή τοποθεσία για τις επενδύσεις τους;
–Θα τους έλεγα να το τολμήσουν καθώς θα αντιληφθούν ότι η επένδυσή τους θα έχει άμεσα απόδοση. Η Κύπρος βρίσκεται στη Μεσόγειο και είναι μέλος της της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχοντας ειρήνη και διατηρώντας εξαιρετικές σχέσεις με τους γείτονές της, την Αίγυπτο, το Ισραήλ και φυσικά με την Ελλάδα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που ψάχνουν οι επενδυτές όταν κάνουν την έρευνά τους για τις επόμενες επενδύσεις τους είναι η σταθερότητα, το ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον, η χαμηλή φορολογία αλλά και φυσικά οι γρήγορες διαδικασίες. Εσείς εδώ έχετε και μια ιδιαίτερα καλή πάστα ανθρώπων και αυτό σας διαφοροποιεί από ανταγωνιστικούς προορισμούς. Ξέρετε η Ιρλανδία μετατράπηκε σε μια εκπληκτική οικονομία επειδή διατηρεί μια πολιτική φορολογίας που προσελκύει επενδυτές. Την ίδια ώρα και η Κύπρος έχει παρόμοιες πολιτικές και συνάμα πολιτική σταθερότητα. –Ποιες είναι οι κυριότερες προκλήσεις για τις επενδύσεις στην Κύπρο; –Η επίτευξη μιας διαρκούς λύσης στη σύγκρουση της Κύπρου με την Τουρκία παραμένει ένα κρίσιμο ζήτημα. Η αδυναμία επίτευξης συμφωνίας αποτελεί μακροχρόνιο πρόβλημα. Αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις και διεθνής υποστήριξη, πιθανώς μέσω της διευκόλυνσης από την ΕΕ ή τον ΟΗΕ, θα μπορούσαν να είναι βασικά βήματα προς την επίλυση αυτής της σύγκρουσης. Η συμμετοχή σε διάλογο μπορεί να βοηθήσει στη γέφυρα των διαιρέσεων, αν και οι προηγούμενες προσπάθειες έχουν δείξει περιορισμένη επιτυχία. Συνολικά, η στρατηγική τοποθεσία της Κύπρου δεν επηρεάζει μόνο τις δικές της πολιτικές και οικονομία, αλλά κάνει επίσης την Κύπρο έναν ουσιαστικό παίκτη σε ευρύτερα περιφερειακά και ακόμη παγκόσμια ζητήματα.
–Πώς επηρεάζουν την Κύπρο οι περιφερειακές συγκρούσεις;
–Η στρατηγική τοποθεσία της Κύπρου επηρεάζει τον ρόλο της στην περιφερειακή γεωπολιτική, ειδικά σε σχέση με τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Γάζα και τον Λίβανο πιστεύω ότι τους επηρεάζει όλους. Η Κύπρος εμπλέκεται κατά κάποιο τρόπο γιατί είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και φυσικά υπάρχει το θέμα της προσχώρησης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξέρετε μερικές φορές λέμε ελαφρά τη καρδία ότι εντάξει, ας εντάξουμε την Ουκρανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ξεχνάμε ότι το κόστος για την Ευρώπη θα ήταν τεράστιο, αστρονομικό θα έλεγα. Και μετά αναφορικά με τον πόλεμο στη Γάζα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξε μια στιγμή όταν ο τότε αρχηγός της Χεζμπολάχ Νασράλα εκτόξευσε απειλές και εναντίον της Κύπρου, καθώς θα τη θεωρούσε εμπλεκόμενη στον πόλεμο εάν εξακολουθούσε να επιτρέπει στο Ισραήλ να χρησιμοποιεί τα αεροδρόμια και τις βάσεις της για στρατιωτικούς σκοπούς. Την ίδια ώρα, η Κύπρος σχετίζεται με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και άλλες χώρες στην περιοχή λόγω του φυσικού αερίου, της ενέργειας κ.λπ., συνεπώς δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη η χώρα λόγω της θέσης της με τις ταραχές στην περιοχή. Είναι σαν ένας κύκλος.
Η Ευρώπη να καθορίσει τα θέλω της
–Ποιες είναι οι πιθανές οικονομικές επιπτώσεις για την Ευρώπη από τις μακροχρόνιες συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή;
–Λοιπόν, βλέπετε, αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι μια διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης. Ως αποτέλεσμα των πιέσεων που προήλθαν λόγω της κρίσης του 2008 και φυσικά λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ υπάρχει αυτό που αποκαλούν αποσύνδεση.
Η λεγόμενη αποπαγκοσμιοποίηση και η αποσύνδεση των οικονομιών μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομική σταθερότητα, απαιτώντας από εμάς να επανεξετάσουμε και να προσαρμόσουμε τις οικονομικές μας στρατηγικές. Η προσαρμογή αυτή περιλαμβάνει αλλαγές στις παγκόσμιες αγορές, πολιτικές εμπορίου και οικονομική σταθερότητα, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν το οικονομικό περιβάλλον της Κύπρου, δεδομένης της εξάρτησής της από τομείς όπως ο τουρισμός, τα ακίνητα και η ενέργεια. Ξέρετε, με βάση τα σημερινά δεδομένα, ο νέος πλανητάρχης Donald Trump και ο υποστηρικτής του Elon Musk ίσως μπλεχτούν, σε μια μεταξύ τους σύγκρουση καθώς ο δεύτερος πασχίζει για ενίσχυση των σχέσεων με την Κίνα. Όπως ξέρουμε ο λόγος είναι οι επιχειρήσεις του, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην Κίνα καθώς τα ηλεκτρικά οχήματα της εταιρείας του Tesla κατασκευάζονται στην Κίνα. Ο Trump από τη μεριά του επιδιώκει να συνεχίσει τον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα αυξάνοντας τους φόρους. Έτσι βρισκόμαστε σε πορεία σύγκρουσης με την Κίνα, και αυτό θα επηρεάσει παγκοσμίως όλους σε οικονομικούς όρους. Πολλά εξαρτώνται, φυσικά, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση ενταχθεί στον εμπορικό πόλεμο του Trump με την Κίνα ή όχι, αν και πιστεύω ότι αυτό δεν είναι προς το συμφέρον της.
Βλέπουμε ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μια μάχη μεταξύ δύο γιγάντων, της Κίνας και των ΗΠΑ και πρέπει να βρει τον χώρο της. Και συνεπώς τώρα υποφέρει από τον άδικο ανταγωνισμό από τους Αμερικανούς λόγω των επιδοτήσεων και συνάμα επηρεάζεται και από τον ανταγωνισμό με τους Κινέζους λόγω φθηνότερων προϊόντων. Ως εκ τούτου, αυτό θα θέσει σε κίνδυνο την παραγωγή στην Ευρώπη.
–Ποιο σενάριο συμφέρει την Ευρώπη και κατ’ επέκταση την Κύπρο;
–Η ειρήνη και η σταθερότητα είναι κρίσιμες για την οικονομική ευημερία. Η προσπάθεια για διαρκείς λύσεις και συνεργασίες είναι καθοριστική, όπως και η προετοιμασία για τη διαχείριση ενδεχόμενων κρίσεων.
Ωστόσο, το καλύτερο σενάριο θα ήταν η διασφάλιση της ειρήνης τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Ουκρανία, καθώς και το τέλος του εμπορικού ανταγωνισμού ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα μια πρόκληση, καθώς η Γερμανία, που ήταν ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας της, βρίσκεται πλέον σε κρίση. Η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση τον Φεβρουάριο στη χώρα, εξάλλου, θα καθορίσει πολλά για τη σταθερότητα στην περιοχή.
Επιπλέον, το μείζον ζήτημα της ενσωμάτωσης της Ουκρανίας και των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει αναπάντητο. Δεν πιστεύω ότι η Ευρώπη έχει την οικονομική ικανότητα να υποστηρίξει επαρκώς την Ουκρανία κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης, οικονομικά είναι υπερβολικά βαρύ το κόστος. Η Ευρώπη χρειάζεται να καθορίσει ξεκάθαρα τα θέλω της και να παραμείνει πιστή σε αυτό το όραμα. Το μέλλον της στην παγκόσμια σκηνή εξαρτάται από την ικανότητά της να προσφέρει μια συνεκτική και αποφασιστική αντίδραση στις τρέχουσες κρίσεις. Η Ευρώπη δεν έχει συλλογική διεθνή προσωπικότητα και οφείλει να έχει παρουσία.
