ΧΟΛΓΚΕΡ ΣΜΙΕΝΤΙΝΓΚ, ΣΑΛΟΜΟΝ ΦΙΝΤΛΕΡ*
Από πολλές απόψεις το 2022 ήταν μια τρομερή χρονιά για την Ευρώπη. Με τη βάναυση εισβολή του στην Ουκρανία, ο Πούτιν έχει εξαπολύσει τον χειρότερο πόλεμο στην Ευρώπη από το 1945. Οι υψηλές τιμές ενέργειας και τροφίμων οδηγούν μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε ύφεση και ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί στα ύψη. Ωστόσο, δεν βλέπουμε την ανάγκη για απαισιοδοξία σε βάθος χρόνου. Με τον δικό τους τρανταχτό τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ευρωζώνη ανταποκρίνονται και πάλι στην πρόκληση. Η Ευρώπη υποστηρίζει την Ουκρανία και έχει μειώσει δραστικά την εξάρτησή της από τα ρωσικά καύσιμα. Για τρεις λόγους, οι ευρωπαϊκές χώρες πλην Ουκρανίας είναι πλέον πιο ασφαλείς από πριν: α) Η Ρωσία δεν θα μπορέσει να διεξαγάγει άλλο συμβατικό πόλεμο, β) η Γερμανία έχει αφυπνιστεί με μοχλό τα σκληρά δεδομένα της γεωπολιτικής και γ) το ΝΑΤΟ είναι πλέον ισχυρότερο από πριν. Με την Ευρώπη να κάνει περισσότερα για τη δική της άμυνα, και ακόμη και τη Γερμανία να εισακούει πιο εύκολα τις ανησυχίες των ΗΠΑ για την Κίνα, οι δύο πλευρές ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού έχουν έλθει ξανά πιο κοντά παρά τον έντονο εκνευρισμό που προκαλείται από τα προστατευτικά στοιχεία των νέων αμερικανικών επιδοτήσεων για καθαρότερες μορφές ενέργειες. Η Ευρώπη χρειάζεται ακόμη πολύ τις ΗΠΑ για την άμυνα, αλλά και οι ΗΠΑ χρειάζονται το οικονομικό βάρος της Ευρώπης για μια πιο συντονισμένη προσέγγιση της Κίνας. Η πολυεθνική Ε.Ε. και η Ευρωζώνη δεν είναι πάντα εύκολα κατανοητές, αλλά λειτουργούν.
Οι παρατηρητές συχνά μπερδεύουν τα προσωρινά σοκ (Ελλάδα 2010, τιμές ενέργειας λόγω Πούτιν σήμερα) ως υποτιθέμενα μακροπρόθεσμα μειονεκτήματα. Βήμα βήμα, η Ε.Ε. συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις κρίσεις με θεσμικές καινοτομίες. Τα βασικά παραδείγματα περιλαμβάνουν το πρόγραμμα OMT της ΕΚΤ με τη διακήρυξη του Μάριο Ντράγκι για το «ό,τι χρειαστεί» το 2012 ως απάντηση στην κρίση του ευρώ, το πρόγραμμα ανάκαμψης της Ε.Ε. ύψους 750 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018) για την αναζωογόνηση της οικονομίας μετά τον ιό και το «μέσο προστασίας έναντι μετάδοσης» της ΕΚΤ φέτος, ώστε να αποτρέψει τον κίνδυνο πανικού στην αγορά λόγω των αυξήσεων των επιτοκίων. Οι δυσθεώρητοι λογαριασμοί ενέργειας περιορίζουν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και αυξάνουν το κόστος για τις επιχειρήσεις. Προβλέπουμε σοβαρή χειμερινή ύφεση για την Ευρωζώνη, αν και με την αποθήκευση φυσικού αερίου πολύ πάνω από το κανονικό, η περιοχή είναι καλύτερα προετοιμασμένη για τα κρύα από ό,τι αναμενόταν. Μόλις η Ευρωζώνη ξεπεράσει τον χειμώνα με λίγο ρωσικό αέριο, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις πιθανότατα θα αναπνεύσουν με ανακούφιση και θα αυξήσουν ξανά τις δαπάνες.
