ΠΗΓΗ: Reuters
Πριν από δύο χρόνια, όταν η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία, η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύθηκε 30% και το Brent έφτασε στα 120 δολ. το βαρέλι. Δεν φαίνεται, όμως, να επηρεάζεται η αγορά μαύρου χρυσού από τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή. Ο νέος πόλεμος του Ισραήλ κατά της Χαμάς διαρκεί ήδη τέσσερις μήνες και όμως η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται στα 80 δολ. το βαρέλι, παραμένοντας κάτω από τα προ πολέμου επίπεδα. Η εκ πρώτης όψεως ακατανόητη ψυχραιμία των επενδυτών προδίδει τις εκτιμήσεις της αγοράς ότι η ζήτηση θα παραμείνει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, η προσφορά θα είναι άφθονη, ενώ θα χαλαρώσουν οι κυρώσεις της Ουάσιγκτον κατά του Ιράν. Ολα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν όμως.
Σήμερα η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του 2022, όταν η ανάκαμψη των οικονομιών από την ύφεση της πανδημίας είχε οδηγήσει τη ζήτηση στα ύψη και η προσφορά ήταν περιορισμένη. Οι τιμές βρίσκονταν ήδη σε επίπεδα κοντά στα 90 δολ. το βαρέλι πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η παγκόσμια οικονομία είχε σημειώσει ανάπτυξη 6% το αμέσως προηγούμενο έτος, το 2021, και ο ΟΠΕΚ από κοινού με τη Ρωσία είχε εφαρμόσει τις αποφάσεις του για μείωση της παραγωγής του κατά σχεδόν 10 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η προοπτική να εξαφανιστούν από την αγορά άλλα 5 εκατ. βαρέλια την ημέρα ρωσικού αργού ήταν αναμενόμενο να στείλει τις τιμές στα ύψη.
Σήμερα, αντιθέτως, υπάρχει πλεόνασμα στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου, ενώ σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα η παγκόσμια οικονομία θα σημειώσει ανάπτυξη μόλις 2,4% φέτος. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ) εκτιμά πως η ζήτηση για πετρέλαιο θα αυξηθεί μόλις κατά 1,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, περί το ήμισυ της αύξησης που είχε σημειώσει πέρυσι. Στο μεταξύ, η ΙΕΑ υπολογίζει πως η προσφορά θα αυξηθεί παγκοσμίως κατά 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα χάρη στις χώρες-παραγωγούς που δεν είναι μέλη του ΟΠΕΚ και κυρίως χάρη στις ΗΠΑ. Στο μεταξύ, οι επιθέσεις των ανταρτών Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν καταστήσει επικίνδυνη τη διέλευση από τη διώρυγα του Σουέζ, που είναι ο ταχύτερος δρόμος προς την Ευρώπη. Τα δεξαμενόπλοια κάνουν τον περίπλου της Αφρικής και φθάνουν στον προορισμό τους με δύο εβδομάδες καθυστέρηση. Καταναλώνουν, έτσι, περισσότερο πετρέλαιο είτε επειδή το ταξίδι είναι πολύ μεγαλύτερο, είτε επειδή αναπτύσσουν ταχύτητα για να περιορίσουν τον χαμένο χρόνο. Ο περίπλους της Αφρικής απαιτεί την κατανάλωση επιπλέον 200.000 βαρελιών πετρελαίου την ημέρα, σύμφωνα με ειδικούς που μίλησαν στο Reuters. Οπότε αυξάνεται η ζήτηση για φέτος και διαμορφώνεται σε 1,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα.
Οι εκτιμήσεις της αγοράς είναι ότι η ζήτηση θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα, η προσφορά θα είναι άφθονη, ενώ θα χαλαρώσουν οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά του Ιράν.
Επιπλέον, η ΙΕΑ ενδέχεται να πέφτει έξω στις προβλέψεις της. Αν μειωθούν τα επιτόκια στις ΗΠΑ και επιταχυνθεί η ανάπτυξη, ενδέχεται να αυξηθεί η ζήτηση για πετρέλαιο. Και τέλος υπάρχει ο παράγοντας του Ιράν. Οι κυρώσεις που είχε επιβάλει στον πετρελαϊκό κλάδο του ο Ντόναλντ Τραμπ παραμένουν σε ισχύ, αλλά δεν τηρείται αυστηρά η εφαρμογή τους. Ετσι οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν έχουν αυξηθεί από τα 500.000 βαρέλια την ημέρα που ήταν το 2020, σε 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα φέτος. Σύμφωνα με την ΙΕΑ, το 2022 το Ιράν συγκέντρωσε έσοδα ύψους 62 δισ. δολ. από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ετσι η Τεχεράνη έχει την οικονομική δυνατότητα να χρηματοδοτεί τους αντιπροσώπους της στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής, μεταξύ των οποίων και τους Χούθι. Δεδομένου ότι πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, ο Τζο Μπάιντεν ενδέχεται να υποστεί μεγάλες πιέσεις από τους Ρεπουμπλικανούς και να σκληρύνει τη στάση του προς την Τεχεράνη, οπότε θα μειωθεί η προσφορά πετρελαίου από το Ιράν.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα είναι όμως αν το Ιράν αποφασίσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, τη στενή θαλάσσια οδό ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Ομάν, από την οποία διέρχονται καθημερινά περίπου 21 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, το 1/5 της παγκόσμιας κατανάλωσης. Στην περίπτωση αυτή θα λείψει από την αγορά μια ποσότητα πετρελαίου τετραπλάσια εκείνης που απειλείτο από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας το 2022. Και στην περίπτωση αυτή οι τιμές του πετρελαίου θα υπερβούν σίγουρα τα 100 δολ. το βαρέλι.
