Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Το Μάρτιο του 2023 η Κύπρος κλείνει 10 χρόνια από το κούρεμα των καταθέσεων. Δέκα χρόνια μετά την κρίση του 2013, η εικόνα της Κύπρου είναι εντελώς διαφορετική. Μέσα σε αυτήν την δεκαετία έγιναν πολλές αλλαγές και οι πολίτες της έζησαν πολλές διαφορετικές καταστάσεις, ομολογουμένως πρωτόγνωρες. Μέσα σε αυτήν την 10ετία έκλεισαν βιαίως τράπεζες, κάποιες έκλεισαν εθελοντικά, έγιναν μεγάλες μεταρρυθμίσεις, άλλες μπήκαν στο «συρτάρι», μειώθηκαν μισθοί, μερικοί επαναφέρθηκαν, η χώρα μπήκε στα «σκουπίδια» και βγήκε ξανά στην επιφάνεια. Η λίστα είναι μακροσκελής, δέκα χρόνια μετά όμως και δίχως συναισθηματισμούς μπορεί να δοθεί η πραγματική πηγή του όλου «κακού», αφήνοντας στην άκρη τις όποιες πολιτικές ευθύνες υπάρχουν.Η πηγή του «κακού» ξεκινά 10 χρόνια πριν από το κούρεμα του 2013, το 2003, όταν βλέπαμε στις τράπεζες μία ραγδαία εισροή ξένων καταθέσεων. Να τις καλωσορίζουν δίχως να έχουν πλάνο για το πώς θα τις διαχειριστούν ορθά.
Μέχρι το 2003 οι καταθέσεις στο τραπεζικό σύστημα ήταν περίπου στα 25 δισ. ευρώ, όμως 1 χρόνο αργότερα, δηλαδή μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., η εισροή ξένων καταθέσεων αρχίζει να ανεβαίνει επικίνδυνα. Το 2004 έφτασαν τα 30 δισ., το 2005 τα 40 δισ., το 2006 τα 45 δισ., το 2007 έφτασαν στα 50 δισ., φτάνουμε το 2008 που η Κύπρος μπήκε στο ευρώ να έχει 55 δισ. καταθέσεις, το 2009, 60 δισ. ευρώ και το 2010 ξεπέρασαν τα 70 δισ. ευρώ. Οι καταθέσεις για τις κυπριακές τράπεζες από ότι αποδείχτηκε εκτός από ακριβές, απέβησαν και μοιραίες. Οι τράπεζες από τη μία έπρεπε να δίνουν σε ένα περιβάλλον υψηλών επιτοκίων υψηλές αποδόσεις πάνω στις καταθέσεις και από την άλλη να τις διοχετεύσουν με επιτυχία. Στο δεύτερο σκέλος, σίγουρα απέτυχαν. Κατά γενική ομολογία, οι τράπεζες της Κύπρου άρχισαν να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις που δεν είχαν δυνατότητα να διαχειριστούν επαρκώς.
Διαθέσιμα είναι και τα νούμερα των χορηγήσεων, δικαιολογώντας με δεδομένα την αλόγιστη πιστωτική επέκταση που σημειώθηκε από τις τράπεζες, ως απόρροια της αποδοχής των ξένων καταθέσεων και της προσπάθειάς τους να τις διοχετεύσουν. Και εκεί είναι η συνέχεια του «κακού». Το 2003 ο δανεισμός ανερχόταν στα 20 δισ., το 2004 στα 25 δισ., το 2005 έφτασε λίγο κάτω από τα 30 δισ., το 2006 έφτασε αισίως τα 30 δισ., το 2007 αυξήθηκε απότομα στα 40 δισ., το 2008 εκτοξεύθηκε στα 55 δισ., συνεχίζοντας η αλόγιστη αυτή πιστωτική επέκταση μέχρι και το 2012, με δανεισμό πάνω από 70 δισ. ευρώ.
Δύο λάθος επιλογές
Οι κυπριακές τράπεζες έκαναν δύο λάθος επιλογές. Από τη μία παραχώρησαν δανεισμό κυρίως στον τομέα των ακινήτων (real estate), σε έναν τομέα που δεν έπρεπε εκ των πραγμάτων να δώσουν τόσο μεγάλη βαρύτητα και με τόσες λίγες δικλίδες ασφαλείας και δεύτερον, επένδυσαν σε κρατικά ομόλογα, κυρίως του Ελληνικού δημοσίου. Τα προβλήματα με το χρέος της Ελλάδας έφεραν τα γνωστά αποτελέσματα του κουρέματος των ομολόγων αυτών (PSI) και οι κυπριακές τράπεζες έχασαν κεφάλαια τα οποία ήταν επενδυμένα σε προϊόν που επειδή σχετιζόταν με κράτη, είχε και «μηδενικό» ρίσκο. Το ρίσκο προφανώς δεν ήταν μηδενικό. Μετά την μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση και τον «σεισμό» με την «Lehman Brothers» το 2008, οι τριγμοί που δημιουργήθηκαν έφτασαν σε όλη την Ευρώπη και «γκρέμισαν» την Κύπρο. Αντιλαμβάνονται οι επόπτες ότι οι τράπεζες της Κύπρου έχουν αναλάβει κινδύνους που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν επαρκώς, αλλάζουν τα εποπτικά πρότυπα αναγνώρισης ζημιών στους ισολογισμούς και οι κυπριακές τράπεζες μένουν έκθετες. Στους ελέγχους που γίνονται στις τράπεζες αποδείχθηκε ότι δεν ήταν επαρκείς οι προβλέψεις που είχαν αναλάβει και καταλήγουμε μαζί με την αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας να δανειστεί χρήματα και να μπει το κράτος σε πρόγραμμα. Βρέθηκε τεράστια «τρύπα» στις τράπεζες που θα έπρεπε να καλυφθεί με ένα μνημονιακό δάνειο, το οποίο θα ξεπληρωνόταν με μέτρα που έπρεπε το κράτος να λάβει. Το πρόβλημα των τραπεζών επιλέγηκε να μην το αναλάβει το κράτος, αλλά να το αναλάβουν οι καταθέτες. Έτσι προτάθηκε το κούρεμα του Μαρτίου του 2013, όταν μετατράπηκαν οι καταθέσεις σε μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, σε μετοχές ωστόσο που είχαν εξαιρετικά μικρή αξία.
Ορθοπόδησε
Τα τελευταία 10 χρόνια οι τράπεζες της Κύπρου έχουν κάνει άλματα, καθώς αύξησαν τους κεφαλαιακούς τους δείκτες, μείωσαν δραματικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, αύξησαν τις προβλέψεις τους στα εναπομείναντα και βελτίωσαν την εικόνα τους στο επενδυτικό κοινό, με το αντίκρισμα αυτό να φαίνεται πλέον και στην τιμή της μετοχής τους. Οι τράπεζες πλέον ακολουθούν τις αξιολογήσεις του μακροπρόθεσμου χρέους του κράτους, έχουν αποκτήσει μεγάλες δικλείδες ασφαλείας στην διοχέτευση των δανείων τους και η εποπτεία χαρακτηρίζεται «συχνά -πυκνά» ασφυκτική. Η εμπιστοσύνη των καταθετών άμεσα συνδεδεμένη και με την ανθεκτικότητα των ισολογισμών των τραπεζών, κάτι που μπορούμε να το δούμε στα νούμερα των τραπεζών σήμερα. Η κρίση του 2013, που έφερε σίγουρα πολλά διδάγματα για τις τράπεζες και όχι μόνο, είχε ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος της τραπεζικής εποπτείας να γίνεται σε «Ευρωπαϊκό ταμπλό».
Έντυπη Έκδοση
