Της Δωρίτας Γιαννακού
Ραγδαία αύξηση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, με τη φετινή χρονιά να μην αποτελεί εξαίρεση. Οι αριθμοί ρεκόρ και οι πολύ καλές τουριστικές χρονιές που πετυχαίνει η χώρα μας ανέβασαν τη ζήτηση, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες ακινήτων να επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν το τουριστικό ρεύμα. Τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb αποτελούν μια δημοφιλή τάση για τους τουρίστες καθώς διατηρούν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία δεν βρίσκουν στα ξενοδοχεία.
Ωστόσο, πέραν από τα πλεονεκτήματα ενέχουν και μειονεκτήματα. Αντικείμενο προβληματισμού αποτελεί το γεγονός ότι η αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχει οδηγήσει σε έκρηξη των ενοικίων σε πολλές περιοχές, καθιστώντας τη στέγαση πιο ακριβή για τους μόνιμους κατοίκους αλλά και σε μεγάλη έλλειψη διαθέσιμων ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση. Το γεγονός ότι τα Airbnb όλο και πληθαίνουν στην Κύπρο κατέδειξε την ανάγκη για την επιβολή ενός πλαισίου ελέγχου τους, έτσι ώστε να διασφαλίζονται ζητήματα ασφάλειας των επισκεπτών, αλλά και θέματα που αφορούν φοροδιαφυγή και στέρηση εσόδων από το κράτος. Το υφυπουργείο Τουρισμού ξεκίνησε άμεσα νέα εκστρατεία προκειμένου να αυξήσει τον αριθμό των εγγραφών των αυτοεξυπηρετούμενων καταλυμάτων στο μητρώο που διατηρεί. Παράλληλα, το αρμόδιο Υφυπουργείο κατέθεσε εναρμονιστικό νομοσχέδιο το οποίο στοχεύει στην εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2024/1028, ο οποίος αναμένεται να βοηθήσει προς την κατεύθυνση πρόληψης της παράνομης καταχώρησης εγγραφών των αυτοεξυπηρετούμενων καταλυμάτων.
Τα στοιχεία
Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία που συνέλεξε ιδιωτική εταιρεία μετρήσεων για το υφυπουργείο Τουρισμού, ο αριθμός των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb, αγγίζει τις 12 χιλιάδες, χωρίς σε αυτό τον αριθμό να συμπεριλαμβάνονται τα καταλύματα των αγροτουριστικών περιοχών. Πρώτη με διαφορά φαίνεται να είναι η Πάφος όπου εντοπίζεται η μερίδα του λέοντος των Airbnb καταλυμάτων. Στην επόμενη θέση βρίσκεται η ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου, η Λεμεσός και η Λάρνακα. Στην τελευταία θέση βρίσκεται η πρωτεύουσα όπου η ζήτηση, όπως και στην ξενοδοχειακή βιομηχανία με τις κλίνες έτσι και στη βραχυχρόνια μίσθωση, δεν φτάνει τη ζήτηση των παραλιακών πόλεων. Δεν μπορούμε με ασφάλεια να καταγράψουμε τον αριθμό των Airbnb σε κάθε επαρχία, καθώς υπάρχουν πολλές σχετικές πλατφόρμες στις οποίες τα διαφημίζουν οι ιδιοκτήτες τους και ενδεχομένως να μην εξαχθεί σαφές αποτέλεσμα.
Εκ των πραγμάτων, πρώτη και στις εγγραφές στο μητρώο είναι η Πάφος, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στη Βουλή από το αρμόδιο Υπουργείο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, στο μητρώο του Υφυπουργείου έχουν εγγραφεί συνολικά 3.900 καταλύματα τα οποία διαθέτουν συνολικά 17.776 κλίνες.
Ακολουθεί η επαρχία Αμμοχώστου στις εγγραφές στο μητρώο με συνολικά 1.775 καταλύματα δυναμικής 9.034 κλινών, η Λάρνακα με 1.139 καταλύματα τα οποία διαθέτουν 4.258 κλίνες, η Λεμεσός με 962 καταλύματα και συνολικά 3.650 κλίνες και τέλος η Λευκωσία με μόλις 295 καταλύματα, δυναμικότητας 1.106 κλινών. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι και τον Απρίλιο του 2023, μόλις 4.765 καταλύματα είχαν προχωρήσει σε εγγραφή, ενώ μετά από εκστρατείες ενημέρωσης της αγοράς, οι εγγραφές στο σχετικό μητρώο αυξήθηκαν στις 8.248. Σήμερα εκκρεμούν 1.275 αιτήσεις για εγγραφή στο σχετικό μητρώο, οι οποίες είχαν κατατεθεί στην πλειονότητά τους με ελλιπή στοιχεία από τους ιδιοκτήτες των αυτοεξυπηρετούμενων καταλυμάτων.
Χαρακτηριστικό της δημοφιλούς τάσης των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb είναι και η αύξηση των διανυκτερεύσεων. Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε η Eurostat, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης στην Κύπρο σκαρφάλωσε κατά 15,4%, καθώς ανήλθε στις 4.806.492 το ενιάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2024 από περίπου 4.163.970 την αντίστοιχη περίοδο του 2023, βάσει δεδομένων που λήφθηκαν μέσω των πλατφορμών Airbnb, Booking, Expedia Group ή Tripadvisor στην Ευρώπη. Ο μήνας με τις περισσότερες διανυκτερεύσεις ήταν ο Αύγουστος, φτάνοντας σε 939.859 από 800.357 τον αντίστοιχο μήνα του 2023, με ετήσια άνοδο 17,4%.
Τα μέτρα
Μετά το Πάσχα αναμένεται να κληθούν οι εμπλεκόμενοι φορείς στη Βουλή για να συζητήσουν το εναρμονιστικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε από το υφυπουργείο Τουρισμού.
Ειδικότερα, το άρθρο 7 του Κανονισμού του νόμου περί Ρύθμισης της Ίδρυσης και Λειτουργίας Ξενοδοχείων και Τουριστικών Καταλυμάτων, υποχρεώνει τις επιγραμμικές πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης να ελέγχουν την εγκυρότητα του αριθμού καταχώρησης που παρέχει ο εκμισθωτής μέσω ενός ενιαίου ψηφιακού σημείου εισόδου, απαγορεύοντας ουσιαστικά την ανάρτηση ακινήτων που δεν είναι εγγεγραμμένα στα εθνικά μητρώα.
Με άλλα λόγια, ο ευρωπαϊκός κανονισμός έρχεται κατά κάποιο τρόπο να επιβάλει στους ιδιοκτήτες καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb αναγκαστική εγγραφή στα εθνικά μητρώα. Ταυτόχρονα, θέτει τις βάσεις για καταχώρηση πληροφόρησης σε σχέση με τα ακίνητα με έναν ενιαίο ουσιαστικά τρόπο.
Την ίδια ώρα, όπως πληροφορούμαστε, λειτουργοί του Υφυπουργείου εντατικοποιούν τους ελέγχους τους αναφορικά με τα παράνομα αυτοεξυπηρετούμενα καταλύματα. Στόχος του Υφυπουργείου είναι να γίνονται καταγγελίες σωστά τεκμηριωμένες, ούτως ώστε να καταλήγει η υπόθεση σε τιμωρία του παρανομούντα καθώς δεν είναι πάντοτε εφικτή η τεκμηρίωση της παρανομίας, ακόμη και η εξασφάλιση των στοιχείων του ιδιοκτήτη.
Τι προβλέπεται
Με βάση την κείμενη νομοθεσία «ο επιχειρηματίας/διαχειριστής του κάθε αυτοεξυπηρετούμενου καταλύματος, μπορεί να διαφημίζει και/ή να ενοικιάζει το αυτοεξυπηρετούμενο κατάλυμα, νοουμένου ότι αυτό είναι εγγεγραμμένο στο Μητρώο των Αυτοεξυπηρετούμενων Καταλυμάτων και έχει λάβει άδεια εγγραφής και αριθμό μητρώου από το υφυπουργείο Τουρισμού, ο οποίος θα πρέπει να αναγράφεται στη διαφήμιση και/ή στην προώθηση του καταλύματος, καθώς και σε όλες τις σχετικές συναλλαγές».
Σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας, οποιοσδήποτε διατηρεί ή λειτουργεί αυτοεξυπηρετούμενο κατάλυμα χωρίς άδεια εγγραφής ή η άδεια εγγραφής του έχει ανακληθεί, είναι ένοχος αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα έτος ή χρηματική ποινή, η οποία δεν υπερβαίνει τις €5.000, ή και στις δύο αυτές ποινές.
«Εάν η παράβαση συνεχιστεί μετά την καταδίκη του, είναι ένοχος περαιτέρω αδικήματος και υπόκειται σε περαιτέρω χρηματική ποινή, η οποία δεν υπερβαίνει τα διακόσια ευρώ (€200) για κάθε μέρα συνέχισης της παράβασης», όπως αναφέρει το Υφυπουργείο.
Οι παρενέργειες στον ξενοδοχειακό κλάδο και η πίεση στο στεγαστικό
Παρενέργειες στον ξενοδοχειακό τομέα φαίνεται ότι δημιουργεί η εδραίωση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης στην Κύπρο. Εξάλλου, μεγάλη πρόκληση αποτελεί για το υφυπουργείο Τουρισμού το φαινόμενο της παραξενοδοχίας. Οι ξενοδόχοι, από τη μεριά τους, παρακολουθούν με προβληματισμό και ανησυχία την αύξηση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης, θέτοντας επί τάπητος το ζήτημα του αθέμιτου ανταγωνισμού που έχει δημιουργηθεί. Ειδικότερα, το πρόβλημα έγκειται στα παράνομα καταλύματα αλλά και στο ζήτημα της υγιεινής και της ασφάλειας. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις ανταγωνίζονται τα ξενοδοχεία, εξ ου και απαίτησή μας είναι η πλήρης θεσμοθέτηση και έλεγχός τους, ώστε να μην δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού, τονίζουν οι ξενοδόχοι. Οι ξενοδόχοι επισημαίνουν ακόμα ότι από τη στιγμή που μια επιχείρηση φιλοξενεί τουρίστες οφείλει να πληροί όλα τα μέτρα ασφάλειας υγιεινής και να πληρώνει όλα τα τέλη που θα έπρεπε να πληρώνει. Η ζημιά των ξενοδόχων από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις διαφαίνεται από τον αριθμό των τουριστικών αφίξεων στα αεροδρόμια της Κύπρου που δεν φτάνει στα ξενοδοχεία. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, ο αριθμός αυτός ανέρχεται στο 20% στη δεδομένη φάση με την τάση να είναι ανοδική. Παράλληλα, στους χαμένους συγκαταλέγεται και το κράτος καθώς τα παράνομα καταλύματα του στοιχίζουν σε έσοδα από φόρους.
Υπέρ και κατά
Οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι τουρίστες προτιμούν τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης στην Κύπρο είναι το οικονομικό κομμάτι, αλλά και το γεγονός ότι προσφέρουν ελευθερία κινήσεων σε σχέση με τα ξενοδοχεία. Πιο συγκεκριμένα, η ενοικίαση των καταλυμάτων τύπου Airbnb αποδεικνύεται πιο οικονομική για παρέες ή οικογένειες σε σύγκριση με πολλαπλά δωμάτια σε ξενοδοχεία. Οι ταξιδιώτες μπορούν ακόμα να επιλέξουν ανάμεσα σε διαμερίσματα, σπίτια, βίλες ή στούντιο, προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους, είτε ταξιδεύουν μόνοι, είτε με οικογένεια ή με φίλους. Εξάλλου, τα συγκεκριμένα καταλύματα σημειώνουν θετική συνεισφορά στην τοπική οικονομία, αφού οι χρήστες τους χρησιμοποιούν αρκετές υπηρεσίες, όπως εστιατόρια, μεταφορές, ενοικίαση αυτοκινήτων. Επιπλέον, στα θετικά για τους ιδιοκτήτες των ακινήτων τύπου Airbnb είναι η δυνατότητα να χρησιμοποιούν το ακίνητό τους όταν δεν είναι διαθέσιμο για ενοικίαση, προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με τις μακροχρόνιες μισθώσεις.
Στα αρνητικά των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης συμπεριλαμβάνεται το ρίσκο για την ποιότητα των καταλυμάτων, η οποία ενδέχεται να διαφέρει σημαντικά από αυτό που επιδεικνύουν οι φωτογραφίες ή οι περιγραφές. Παράλληλα, στα καταλύματα αυτά ενδέχεται να προκύψουν και πρόσθετα κόστη όπως τέλη καθαριότητας, υπηρεσιών ή άλλες χρεώσεις μπορεί να αυξήσουν το συνολικό κόστος της διαμονής. Αναφορικά με τους ιδιοκτήτες, στα αρνητικά συμπεριλαμβάνεται η κανονική καταβολή των φορολογικών τους υποχρεώσεων, αλλά και η νομότυπη διαδικασία αδειοδότησής τους μέσω της εγγραφής τους στο σχετικό μητρώο του Υφυπουργείου.
Η στέγαση
Σε μια χώρα που έχει έλλειψη οικιστικών κλινών για νεαρά ζευγάρια, η ραγδαία αύξηση των καταλυμάτων αυτών έχει βάλει και πίεση σε ορισμένες περιοχές όσον αφορά το στεγαστικό.
Ειδικότερα στη Λεμεσό, στην Πάφο και στην ελεύθερη Αμμόχωστο, υπάρχουν σήμερα περιορισμένες επιλογές στέγασης, ή πολύ ακριβές. Αυτό συμβαίνει διότι από τη στιγμή που φεύγει από την αγορά μεγάλος αριθμός κατοικιών ή διαμερισμάτων, τα εναπομείναντα ακριβαίνουν.
Ως εκ τούτου, η ραγδαία αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχει οδηγήσει σε έκρηξη των ενοικίων σε πολλές περιοχές –καθιστώντας τη στέγαση πιο ακριβή για τους μόνιμους κατοίκους– αλλά και σε μεγάλη έλλειψη διαθέσιμων ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση. Στον αντίποδα, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ενώ το Airbnb μπορεί να επηρεάζει τοπικά τις τιμές ενοικίων σε τουριστικές περιοχές, εντούτοις δεν αποτελεί κύριο παράγοντα της στεγαστικής κρίσης στην Κύπρο.
Η αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί επικέντρωση στην αύξηση της προσφοράς προσιτών κατοικιών, στη βελτίωση των μισθών και στη διευκόλυνση των διαδικασιών αδειοδότησης και όχι στην απαγόρευση ή περιορισμό του Airbnb, τονίζουν.
