Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Μία εβδομάδα έπειτα από την αναβάθμιση του κυπριακού αξιόχρεου της Κύπρου από τον Οίκο Αξιολόγησης Fitch στο BBB+, αναβαθμίζει και ο Standard and Poor’s (S&P) τη χώρα στο BBB+ βάζοντας παράλληλα και θετικές τις προοπτικές (outlook).
Σύμφωνα με τα βασικά σημεία του «ριπόρτ» που συνοδεύει την αξιολόγηση της 14ης Ιουνίου, αναφέρει ο S&P πως, η Κύπρος παρουσίασε το υψηλότερο ενοποιημένο δημοσιονομικό πλεόνασμα στην ευρωζώνη πέρυσι. Συνάμα, τονίζει ότι, μέχρι το 2027 το απόθεμα δημόσιου χρέους θα μειωθεί κάτω από το 60% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις σταθερές αναπτυξιακές και δημοσιονομικές προοπτικές και την προσδοκία μας ότι η κυβέρνηση θα επιτύχει σε μεγάλο βαθμό τους στόχους της για δημοσιονομικό πλεόνασμα.
Αναφορικά με τις τράπεζες υπογραμμίζει ο Οίκος ότι, παρά τα παρατεταμένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι κυπριακές τράπεζες -που ανήκουν κατά κύριο λόγο σε ξένες τράπεζες- έχουν γυρίσει σελίδα όσον αφορά την κερδοφορία και την κεφαλαιοποίηση, μειώνοντας τον κίνδυνο ενδεχόμενων υποχρεώσεων έναντι της κυβέρνησης.
Έτσι, αποφάσισε να αναβαθμίσει τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της Κύπρου σε "BBB+" από "BBB" και δώσαμε θετική προοπτική, ενώ επιβεβαιώσαμε τη βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση σε "Α-2".
Το Outlook
Σύμφωνα με τον S&P, οι θετικές προοπτικές αντανακλούν τις ανοδικές πιέσεις στις κρατικές αξιολογήσεις, καθώς τα δημοσιονομικά και οικονομικά αποτελέσματα υπερτερούν των αντίστοιχων χωρών. Κατά την άποψή του, η ενίσχυση της χρηματοοικονομικής θέσης του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου θα πρέπει να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύγκλιση των εγχώριων συνθηκών χρηματοδότησης με αυτές της ευρύτερης ζώνης του ευρώ, με πιθανές θετικές επιπτώσεις στις αξιολογήσεις.
Το Ανοδικό σενάριο
Όπως εξηγεί ο Οίκος, θα μπορούσε να αναβαθμίσει την αξιολόγηση του κυπριακού αξιόχρεου εντός των επόμενων 12-24 μηνών, εάν παρατηρήσει περαιτέρω βελτιώσεις στην ανθεκτικότητα του κυπριακού χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο εξακολουθεί να επιβαρύνεται με τον υψηλότερο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στην ΕΕ. Μια παρόμοια ενέργεια θα μπορούσε επίσης να συμβεί εάν το πολύ αυξημένο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και οι συνολικές ακαθάριστες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης των κατοίκων μειώνονταν, αμβλύνοντας τις ανησυχίες τους για την εξωτερική μόχλευση.
Και το Πτωτικό σενάριο
Από την αντίθετη πλευρά, τονίζει πως, θα μπορούσαν να αναθεωρήσουν τις προοπτικές σε σταθερές εάν, εντός των επόμενων 12-24 μηνών, η δημοσιονομική πρόοδος και η δέσμευση για τη μείωση του χρέους αποδυναμωθούν. Πιέσεις προς τα κάτω στην αξιολόγηση θα μπορούσαν επίσης να υλοποιηθούν εάν η πρόοδος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ανακόψει, δημιουργώντας σημαντικές καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση της Κύπρου από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότας (NextGenEU).
Γιατί αναβάθμισαν
Αναλυτικότερα, ο S&P δηλώνει στο «ριπόρτ» της αξιολόγησης ότι, η αναβάθμιση αντανακλά την πρόοδο που έχει σημειώσει η Κύπρος τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ανισορροπιών, εν μέσω ανθεκτικής ανάπτυξης. Προβλέπει ότι το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί κάτω από το όριο του 60% της Συνθήκης του Μάαστριχτ έως το 2027. Πέρυσι, το ενοποιημένο πλεόνασμα της κυβέρνησης ανήλθε στο 3,1% του ΑΕΠ -πάνω από τις προηγούμενες προσδοκίες τους- χάρη στην αύξηση των επιπέδων απασχόλησης, την έντονη κατανάλωση του ιδιωτικού τομέα και τη συνεχιζόμενη σταδιακή εφαρμογή των υψηλότερων συντελεστών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Παρά τις πιέσεις στις δαπάνες, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση θα είναι σε θέση να επιτύχει κατά μέσο όρο ενοποιημένο δημοσιονομικό πλεόνασμα 2,1% του ΑΕΠ την περίοδο 2024-2027, την ισχυρότερη πρόβλεψή μας και για τα 20 μέλη της ευρωζώνης.
Τονίζει δε, ότι, η βελτιωμένη αξιολόγηση του Οίκου για την πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου αντανακλά επίσης την ενίσχυση της οικονομικής θέσης των κυπριακών τραπεζών, οι οποίες επιβάρυναν επί μακρόν την αξιολόγησή του για την πιστοληπτική ικανότητα της κυβέρνησης στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2012-2013. Συμπληρώνει ότι, οι κυπριακές τράπεζες ακολουθούν πρωτοβουλίες μείωσης του κόστους και επαναπροσδιορίζουν το προφίλ χρηματοδότησης μακριά από τους καταθέτες μη κατοίκους, ενώ επωφελούνται από τις έκτακτες εισπράξεις από το περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων. «Η ενοποίηση στον τομέα είναι επίσης πιθανό να στηρίξει την ανθεκτικότητα του συστήματος, αν και εις βάρος του μειωμένου ανταγωνισμού. Μια αυξανόμενη πλειοψηφία του συστήματος είναι επίσης ξένης ιδιοκτησίας- αυτό μετριάζει τον κίνδυνο δημοσιονομικής μετάδοσης στον ισολογισμό της κυβέρνησης από ένα σοκ του τραπεζικού συστήματος, κατά τη γνώμη μας», σημειώνει.
Ανθεκτική σε κλονισμούς
Ο S&P στην ανάλυσή του σημειώνει ότι, μετά την επιβράδυνση του περασμένου έτους στο 2,5%, πιστεύει ότι η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί και πάλι για να φτάσει κατά μέσο όρο στο 3,0% την περίοδο 2024-2027. Υποδεικνύει πως, η οικονομική δραστηριότητα έχει διαφοροποιηθεί όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, επιτρέποντας στην Κύπρο να αποσείσει τις επιπτώσεις της παγκόσμιας πανδημίας του 2020-2021, ακολουθούμενης από την επιβολή κυρώσεων της ΕΕ το 2022 κατά βασικών εμπορικών εταίρων, καθώς και από τον τελευταίο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς.
Ακόμα, η επιτυχής εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι πιθανό να αποτελέσει το κλειδί για την απελευθέρωση της περαιτέρω ανάπτυξης.
Ο S&P υπογραμμίζει από πλευράς του ότι, η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε στο 2,5% πέρυσι, μόλις για δεύτερη φορά κάτω από το 5% από το 2016. Οι καθυστερημένες επιπτώσεις των κυρώσεων κατά της Ρωσίας αποτέλεσαν βασική τροχοπέδη στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών της Κύπρου κατά τη διάρκεια του 2023. Αλλού, ο τουρισμός, ο άλλος τομέας με ουσιαστικούς ιστορικούς δεσμούς με τη Ρωσία, συνέχισε να ανακάμπτει, με τις συνολικές αφίξεις τουριστών να προσεγγίζουν επίπεδα ρεκόρ το 2023. Οι εξαγωγές τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), ένας σχετικά νέος τομέας, συνέχισαν επίσης να αποτελούν βασική πηγή πραγματικής επέκτασης--με τις σχετικές μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων να έχουν επίσης θετικές επιπτώσεις στον τομέα των ακινήτων.
Αναμένει ότι η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια και θα είναι κατά μέσο όρο 3% την περίοδο 2024-2027. «Το πρώτο τρίμηνο του 2024 η ανάπτυξη επιταχύνθηκε στο 3,4%, με κινητήρια δύναμη τις κατασκευές, τις ΤΠΕ, τον τουρισμό και τις επαγγελματικές υπηρεσίες. Παρά την αυξανόμενη σημασία των ισραηλινών τουριστών τα τελευταία χρόνια (που αντιστοιχούν στο 10,7% των συνολικών αφίξεων το 2023), ο τελευταίος πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς φαίνεται να είχε αμελητέα επίδραση στις συνολικές τουριστικές ροές, με πιο πρόσφατα στοιχεία υψηλής συχνότητας να δείχνουν μάλιστα ότι οι ισραηλινές αφίξεις έχουν αρχίσει να ξεπερνούν και πάλι τα προηγούμενα επίπεδα ρεκόρ μετά από μια πτώση από τα τέλη του περασμένου έτους. Η ανάκαμψη της δραστηριότητας των επαγγελματικών υπηρεσιών υποδηλώνει ότι η επιβάρυνση του τομέα από τις κυρώσεις έχει παρέλθει. Τα έργα στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου είναι πιθανό να αυξηθούν κατά την περίοδο 2024-2025, υποστηρίζοντας την επενδυτική δραστηριότητα, ενώ θα επιβαρυνθούν με πρόσθετο δημόσιο χρέος μόλις 200 εκατ. ευρώ, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης γίνεται μέσω επιχορηγήσεων της ΕΕ. Μακροπρόθεσμα, οι σημαντικές ανακαλύψεις φυσικού αερίου έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν την κυπριακή οικονομία, ενδεχομένως ακόμη και σε εξαγωγέα ενέργειας. Ωστόσο, αντιλαμβανόμαστε ότι η παραγωγή είναι απίθανο να ξεκινήσει πριν από το 2028, εκτός της περιόδου πρόβλεψής μας μέχρι το 2027», τονιζει.
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του NextGenEU εκτιμά ο Οίκος πως, θα ξεκλειδώσει τις επιχορηγήσεις και θα στηρίξει περαιτέρω τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη. Η Κύπρος προβλέπεται να λάβει έως και 1,21 δισ. ευρώ (4,5% του ΑΕΠ) την περίοδο 2021-2026, συμπεριλαμβανομένων 1,06 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις, εάν εφαρμόσει τις συμφωνηθείσες μεταρρυθμίσεις. Το σχέδιο ανάκαμψης περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών και του δικαστικού συστήματος, την ανάπτυξη ενός εκσυγχρονισμένου φορολογικού συστήματος και τη στήριξη της εκπαίδευσης. Παρ' όλα αυτά, η εφαρμογή υπήρξε κάπως αργή, με καθυστερήσεις στην εκταμίευση. Αν και τα κεφάλαια έχουν περιορισμένη δημοσιονομική σημασία, κατά την άποψή μας, οι σχετικές μεταρρυθμίσεις είναι πιθανό να αποτελέσουν κλειδί για την επίτευξη ανάπτυξης και δημοσιονομικής αποτελεσματικότητας.
Χριστοδουλίδης και Κυπριακό
Οι S&P αναμένουν ότι, οι αρχές θα διατηρήσουν την εστίασή τους στη δημοσιονομική βιωσιμότητα, εφαρμόζοντας τις μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, την κρίση του κόστους ζωής και τις μεταρρυθμίσεις του τραπεζικού τομέα. «Ο πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, χωρίς κομματική ένταξη, κέρδισε τις εκλογές τον Φεβρουάριο του 2023 και κυβερνά με μια κυβέρνηση συνασπισμού μειοψηφίας που αποτελείται από μικρότερα κόμματα. Στην πράξη, το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα του νησιού, ο Δημοκρατικός Συναγερμός, παρέχει συχνά υποστήριξη στον Χριστοδουλίδη για την ψήφιση νομοθεσίας. Παρά το πιο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο, ιδίως μετά τις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2021 (που είχαν ως αποτέλεσμα μια πιο αργή νομοθετική διαδικασία), υπάρχει ένα ιστορικό για τη χάραξη πολιτικής με βάση τη συναίνεση στην Κύπρο, το οποίο αναμένουμε ότι θα συνεχιστεί», σχολιάζει.
Στα τα του Κυπριακού, παρά τη νέα εξωτερική ώθηση, δεν πιστεύει ο Οίκος ότι είναι πιθανό να βρεθεί συναίνεση για το πώς θα προχωρήσει η ενοποίηση βραχυπρόθεσμα. Σημειώνει ότι, τα Ηνωμένα Έθνη διόρισαν τον Ιανουάριο ειδικό απεσταλμένο στην Κύπρο για έξι μήνες σε μια νέα προσπάθεια επίλυσης του εδώ και πολλές δεκαετίες Κυπριακού σχετικά με την επανένωση του νησιού. «Το βόρειο τμήμα της Κύπρου βρίσκεται υπό την κατοχή της Τουρκίας από το πραξικόπημα του 1974, κατά το οποίο η κυπριακή Εθνοφρουρά επιχείρησε να ενώσει τη χώρα με την Ελλάδα. Οι δημογραφικοί παράγοντες (η επανένωση με το βόρειο τμήμα υποστηρίζεται περισσότερο από ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας με ζωντανή μνήμη ενός ενωμένου νησιού) και η συνεχιζόμενη αντίθεση από σημαντικούς εξωτερικούς παράγοντες είναι πιθανό να συνεχίσουν να εμποδίζουν την επίτευξη συναίνεσης», κατά τη γνώμη του Οίκου.
Πληθωρισμός και ΑΤΑ
Σύμφωνα με τον S&P, ο πληθωρισμός έχει μετριάσει προς το παρόν, αλλά οι ανοδικοί κίνδυνοι από την αύξηση των μισθών του ιδιωτικού τομέα και τις τιμές του πετρελαίου συνεχίζονται. Υποδεικνύει ότι, η αύξηση των τιμών, όπως μετράται από τον εναρμονισμένο δείκτη πληθωρισμού των τιμών καταναλωτή, υποχώρησε στο 2,1% στην τελευταία μέτρηση του Απριλίου 2024, γεγονός που αποτελεί συγκράτηση από το 3,9% που καταγράφηκε τον ίδιο μήνα ένα χρόνο νωρίτερα. Τα αγαθά που δεν σχετίζονται με την ενέργεια φαίνεται ότι οδήγησαν στη σχετική εξομάλυνση της αύξησης των τιμών το τελευταίο έτος, αντισταθμίζοντας τη μικρή άνοδο του πληθωρισμού της ενέργειας. «Η αύξηση των μισθών αυξάνεται σύμφωνα με την προσαρμογή ΑΤ, η οποία εφαρμόζεται στον δημόσιο τομέα και σε ορισμένες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και θα πρέπει να αρχίσει να μετριάζεται τώρα που ο πληθωρισμός του παρελθόντος έχει υποχωρήσει. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος οι μη αναπροσαρμοσμένοι μισθοί να αυξηθούν περαιτέρω. Σημειώνουμε ότι το συνολικό μοναδιαίο κόστος εργασίας εξακολουθεί να εμφανίζεται χαμηλό σε σύγκριση με τις αντίστοιχες χώρες της ευρωζώνης», εξηγεί.
Τέλος, ο Οίκος σημειώνει ότι, μια άλλη βασική δυνητική ευπάθεια της Κύπρου σχετίζεται με την εξάρτησή της από το εισαγόμενο πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου, τα οποία αποτελούσαν το 87% της ακαθάριστης παροχής ενέργειας το 2022, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όλων των μελών της ΕΕ. Αυτό εκθέτει τη χώρα δυσανάλογα στις διακυμάνσεις των διεθνών τιμών ενέργειας και εξηγεί επίσης γιατί η Κύπρος έχει ένα από τα υψηλότερα ενεργειακά κόστη στην ΕΕ.
