Kathimerini.gr
Αλεξάνδρα Βουδούρη
Στην προειδοποίηση ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να υπερπηδήσει σημαντικά «εμπόδια», προκειμένου να αντιμετωπίσει μια πιθανή νέα ενεργειακή κρίση προχώρησε σήμερα το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ).
Σε έκθεση, που δημοσιεύει το ΕΕΣ, σημειώνει ότι ενώ η Ενωση έλαβε ορισμένα μέτρα έκτακτης ανάγκης για να αντιμετωπίσει την «εργαλειοποίηση» του φυσικού αερίου από τη Μόσχα, τα οφέλη αυτής της δράσης «δεν είναι πάντα ξεκάθαρα».
Το ΕΕΣ επισημαίνει επίσης διάφορες νέες «προκλήσεις» που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ε.Ε, προκειμένου να διασφαλίσει μακροπρόθεσμα τον εφοδιασμό της με φυσικό αέριο, όπως: η μεγαλύτερη εξάρτηση από το εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο, καθώς και η ανάγκη απανθρακοποίησης μέρους της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Η σχετική έκθεση υπενθυμίζει πως η σταδιακή διακοπή των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, που το 2021 αντιπροσώπευε το 45% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ε.Ε., προκάλεσε κρίση εφοδιασμού, που με τη σειρά της προκάλεσε άνοδο τιμών. Συγκεκριμένα, τον Αύγουστο του 2022, η τιμή χονδρικής του φυσικού αερίου κορυφώθηκε στα 339 ευρώ ανά μεγαβατώρα (έναντι 51 ευρώ τον Αύγουστο του 2021).
Τα κράτη μέλη άρχισαν να επιδοτούν τις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας (με κόστος περίπου 390 δισ. ευρώ μόνο το 2022) προκειμένου να μειώσουν τις επιπτώσεις στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις. Στα τέλη του 2023, η Ε.Ε. είχε στραφεί επιτυχώς σε άλλες πηγές- εκτός της Ρωσίας- για τον εφοδιασμό της με φυσικό αέριο, και οι τιμές σταθεροποιήθηκαν, αγγίζοντας τα προ κρίσης επίπεδα, στις αρχές του 2024.
«Η κρίση που πυροδότησε η ολομέτωπη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 δοκίμασε την ανθεκτικότητα της ΕΕ απέναντι σε μια αιφνίδια ανατροπή σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο. Μπορεί οι τιμές να σημείωσαν κατακόρυφη αύξηση, επιβαρύνοντας με σημαντικό κόστος νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ευτυχώς, όμως δεν αντιμετωπίσαμε σοβαρή έλλειψη φυσικού αερίου», δήλωσε ο Ζοάο Λεάο, μέλος του ΕΕΣ. «Δεδομένης της εξάρτησής της από ξένο φυσικό αέριο, η Ε.Ε. δεν πρέπει να εφησυχάζει όταν πρόκειται για την ασφάλεια του εφοδιασμού της. Επιπλέον, δεν προβλέπονται για τους καταναλωτές εγγυήσεις ότι οι τιμές θα είναι προσιτές, σε περίπτωση σημαντικής κρίσης εφοδιασμού στο μέλλον» σημείωσε.
Στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, η Ε.Ε. πέτυχε την τιμή-στόχο της για μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15%· ωστόσο το ΕΕΣ δεν μπόρεσε να εξακριβώσει αν αυτό έγινε χάρη μόνο στα μέτρα, που ελήφθησαν ή και σε εξωτερικούς παράγοντες (όπως για παράδειγμα, οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ο θερμός χειμώνας).
Ομοίως, η υποχρέωση πληρότητας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου σε επίπεδο Ε.Ε επιτεύχθηκε, ενώ σημειώθηκε υπέρβαση της τιμής-στόχου του 90%. Το ποσοστό αυτό πάντως αντιστοιχεί στα κανονικά επίπεδα πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης πριν από την κρίση.
Ερωτηματικά για την ασφάλεια εφοδιασμού
Επίσης, το ΕΕΣ δεν μπόρεσε να αξιολογήσει κατά πόσον η εφαρμογή «πλαφόν» στις τιμές φυσικού αερίου στην Ε.Ε απέδωσε τελικά καρπούς, καθώς οι τιμές παρέμειναν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο, από τότε που θεσπίστηκε.
Μεταξύ των μέτρων που ελήφθησαν είναι και η δρομολόγηση της πλατφόρμας AggregateEU για την παροχή ενός εναλλακτικού διαύλου εμπορίας φυσικού αερίου, μέσω κοινών αγορών.
Και στην περίπτωση αυτή, το ΕΕΣ δεν μπόρεσε να προσδιορίσει κατά πόσον η συγκεκριμένη πλατφόρμα προσέφερε προστιθέμενη αξία σε σχέση με άλλες προϋπάρχουσες, διότι οι διαφορές που προκάλεσε η κρίση στις τιμές του φυσικού αερίου μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε είχαν ήδη μειωθεί σημαντικά, όταν η AggregateEU τέθηκε σε λειτουργία.
Η «αλληλεγγύη» εντός της Ε.Ε αποτελεί μακρινό στόχο
Όσον αφορά το μέλλον, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ε.Ε. πρέπει να εδραιώσει το πλαίσιο, ώστε το φυσικό αέριο να παραμένει οικονομικά προσιτό.
Προειδοποιεί επίσης ότι πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι απρόθυμα να υπογράψουν διμερείς συμφωνίες «αλληλεγγύης». Ορισμένα, μάλιστα, θα εξέταζαν ακόμη και το ενδεχόμενο να διακόψουν την προμήθεια φυσικού αερίου σε γειτονικές χώρες, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Το ΕΕΣ επισημαίνει τη μη ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά τη δέσμευση, χρήση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, η οποία μπορεί επίσης να υπονομεύσει την ασφάλεια του εφοδιασμού μακροπρόθεσμα.
Δεδομένων των κλιματικών στόχων της Ε.Ε. (ιδίως του στόχου για μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050), η ανάγκη μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που προκαλούνται από την κατανάλωση φυσικού αερίου θα αποτελέσει ολοένα σημαντικότερη πτυχή για την ασφάλεια εφοδιασμού στην Ένωση.
Σήμερα, τα τέσσερα εμπορικής κλίμακας έργα, που λειτουργούν στην Ε.Ε. στον τομέα της δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα μπορούν από κοινού να δεσμεύσουν έως και 1,5 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως.
«Πρόκειται για σταγόνα στον ωκεανό» σημειώνει η έκθεση, αν συγκριθούν με τους 450 εκατομμύρια τόνους CO2, που θα πρέπει να δεσμεύονται με την τεχνολογία αυτή κάθε χρόνο έως το 2050, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το κλίμα.
