Σε ρόλο αμήχανου θεατή η Πολιτεία

Μετά τα επανειλημμένα περιστατικά ενδοσχολική βίας, τα οποία απασχόλησαν την κυπριακή κοινή γνώμη τον περασμένο Νοέμβριο και στον απόηχο σειράς μέτρων που αποφάσισε το Υπουργικό Συμβούλιο –χαρακτηριστικό το παράδειγμα του μαθητή ο οποίος εκσφενδόνισε καρέκλα σε εκπαιδευτικό– ήρθε αυτές τις μέρες εκ νέου στη δημόσια συζήτηση το πρόβλημα της συμπεριφοράς των νέων. Αυτή τη φορά ήταν τα μαζικά περιστατικά βανδαλισμών κατά τις ημέρες του Πάσχα. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν παραμένει απαθής η Πολιτεία στα έκτροπα που συμβαίνουν κατά καιρούς, κατά πόσο υπάρχει συγκεκριμένος και στοχευμένος σχεδιασμός δράσης από τις αρμόδιες αρχές, τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και στο επίπεδο της καταστολής, με στόχο την πάταξη της νεανικής παραβατικότητας.

Το κοινό συμπέρασμα από εκπροσώπους θεσμών και υπηρεσιών που μίλησαν στην «Κ» είναι ότι για τις εικόνες που βιώνει σήμερα η κυπριακή κοινωνία, πληρώνονται τα λάθη 10-15 χρόνων προηγουμένως στο επίπεδο της πρόληψης, για το οποίο μερίδιο ευθύνης έχουν εκτός από την οικογένεια, αρμόδιοι θεσμοί και υπηρεσίες για τη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών, όπως το σχολείο, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και η Αστυνομία. Επίσης διαφάνηκε ότι λήφθηκαν καθυστερημένα αποφάσεις για παρεμβάσεις πρόληψης στην κοινότητα και το σχολείο, με αποτέλεσμα αντίστοιχα προγράμματα να βρίσκονται ακόμη στα σπάργανα, για να αποδώσουν αποτελέσματα, εάν εφαρμοστούν σωστά, σε βάθος χρόνου. Από πλευράς Αστυνομίας και υπουργείου Παιδείας μάς αναφέρθηκε ότι προβαίνουν σε επιμορφώσεις προς τους νέους, τους γονείς, αλλά και τους εκπαιδευτικούς, όσον αφορά τον δεύτερο φορέα. Στο μεταξύ, δήμοι και όργανα επιβολής της τάξης ζητούν περισσότερα εργαλεία στο επίπεδο της καταστολής, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα της πρόληψης θα φανούν μετά από χρόνια.

Στο επίπεδο της καταστολής, οι δήμοι επιδιώκουν την τοποθέτηση καμερών, για τις οποίες έχει ενστάσεις η επίτροπος Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αλλά και πιο αυστηρά μέτρα κατά των οργανωμένων φίλαθλων.

Κοινωνικός λειτουργός της γειτονιάς

Μεταφέροντας την έκταση των βανδαλισμών από νεαρούς σε δημόσιους χώρους ενός δήμου, ο δήμαρχος Λάρνακας και πρόεδρος της Ένωσης Δήμων Κύπρου, Ανδρέας Βύρας, μίλησε στην «Κ» για ένα πρόβλημα σχεδόν καθημερινό, μέσα από γκράφιτι σε τοίχους και ζημιές δημόσιας υπηρεσίας, με επίδειξη δύναμης αλλά και τάση μιμητισμού. Όπως ανέφερε, βρίσκονται συνεχώς σε επαφή με την Αστυνομία και με οργανωμένους οπαδούς, για να δουν πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο. Στάθηκε στην προσπάθεια που άρχισε πρόσφατα με τον θεσμό του κοινωνικού λειτουργού της γειτονιάς, μέσα από τη σύμπραξη των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και των Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων. Ο κοινωνικός λειτουργός της γειτονιάς θα εντοπίζει τα τοπικά προβλήματα στις κοινότητες ή τους δήμους που είναι τοποθετημένος, όπως και τις συνθήκες για άτομα ή οικογένειες που ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν προβλήματα και έχουν ανάγκη ψυχοκοινωνικής στήριξης, θα ενεργεί ως πρώτο σημείο αναφοράς, ενώ μπορεί να γίνεται δέκτης αναφορών από τα ίδια τα άτομα, αλλά και από άλλους οργανισμούς. Σύμφωνα με τον κ. Βύρα, ο δήμος Λάρνακας διαθέτει έναν κοινωνικό λειτουργό, ενώ άμεσα θα προσληφθούν κι άλλοι.

«Η αποτυχία των σχολείων»

«Αυτό το φαινόμενο πρέπει να προβληματίσει πρώτα και πάνω απ’ όλα το υπουργείο Παιδείας και κατά δεύτερον την Αστυνομία. Δεν είναι θέμα καταστολής, αλλά είναι θέμα παιδείας. Και πρέπει να προβληματιστούμε για το ότι κάτι έγινε λάθος πριν από 10-15 χρόνια, για να εισπράξουμε και να ‘‘θερίσουμε’’ αυτά τα αποτελέσματα σήμερα», δήλωσε ο δήμαρχος Πάφου, Φαίδωνας Φαίδωνος. «Η σοβαρή αποτυχία των σχολείων, ο αποκλεισμός πολλών παιδιών αλλόγλωσσων από την πρόσβαση στη μόρφωση και γενικά η παραβατικότητα, η οποία καλλιεργείται μέσα από τα ίδια τα σχολεία, λόγω του αποκλεισμού και λόγω του ότι έχει αυξηθεί ραγδαία ο αριθμός των αναλφάβητων μαθητών τα τελευταία χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα να εκδηλώνεται η νεανική παραβατικότητα», σημείωσε. «Η περιθωριοποίηση οποιουδήποτε παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα παραβατικής συμπεριφοράς από αυτά», σχολίασε από την πλευρά του ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Παναγιώτης Σταυρινίδης. Όπως εξήγησε, η περιθωριοποίηση παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία, παιδιών, και εφήβων ειδικά, από τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα ή εκείνων που έχουν ιδιαιτερότητες στην εξωτερική τους εμφάνιση ή στα ψυχολογικά τους χαρακτηριστικά, η περιθωριοποίηση οποιουδήποτε παιδιού στη βάση οποιουδήποτε γνωρίσματος επενεργεί μελλοντικά στην αύξηση περιστατικών αντικοινωνικής συμπεριφοράς. «Όταν γίνει ένας συνδυασμός πρόληψης στην κοινότητα και ενδυνάμωσης στο σχολείο, τότε αργότερα, όταν αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν, έχουμε πολύ λιγότερα περιστατικά παραβατικής συμπεριφοράς», τόνισε.

Δράσεις σε νηπιαγωγεία

Από πλευράς υπουργείου Παιδείας, η διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, Γεωργία Χατζηκακού, δήλωσε στην «Κ» ότι άρχισαν από την τρέχουσα σχολική χρονιά να τίθενται σε εφαρμογή ορισμένα από τα μέτρα που αποφάσισε το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Νοέμβριο. Ενδεικτικά ανέφερε ότι πλέον κάθε σχολική μονάδα λειτουργεί και αναπτύσσει δικό της σχέδιο δράσης, μέσα από τη λειτουργία της Επιτροπής Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας, τα μέλη της οποίας επιμορφώθηκαν πριν από τα Χριστούγεννα, και για τις δύο βαθμίδες. Φέτος οργανώθηκαν πιο συστηματικά οι κοινές επιμορφώσεις μαθητών και εκπαιδευτικών για θέματα σχολικού εκφοβισμού, ώστε να αναπτυχθούν οι μεταξύ τους σύνδεσμοι στις σχολικές μονάδες, για ένα θετικό κλίμα. «Παράλληλα επενδύσαμε σε μικρές ηλικίες. Από φέτος, σε αριθμό νηπιαγωγείων γίνονται στοχευμένες δράσεις για τα θέματα βίας και παραβατικότητας», πρόσθεσε.

Καταστολή με κάμερες

Στο επίπεδο της καταστολής, οι δήμοι επιδιώκουν την τοποθέτηση καμερών σε δημόσιους χώρους, αίτημα το οποίο προσκρούει στις ενστάσεις του Γραφείου Επιτρόπου Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Σύμφωνα με τον κ. Βύρα, η Ένωση Δήμων βρίσκεται σε έναν διάλογο με το γραφείο, ώστε να υπάρξει κατάληξη στο ζήτημα. Όσον αφορά τα σχολεία, τα οποία στην πορεία των χρόνων εξελίχθηκαν σε «φρούρια» –ενδεχομένως να μοιάζουν περισσότερο με φυλακές, με προφανείς επιπτώσεις, σύμφωνα με ειδικούς, στην ψυχολογία των μαθητών– οι κάμερες υπό προϋποθέσεις θα ενταχθούν σύντομα στο «οπλοστάσιό» τους. Όπως ανέφερε στην «Κ» ο διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του υπουργείου Παιδείας, Ανδρέας Μαραγκός, μέσω των σχολικών εφορειών, που χειρίζονται το θέμα με την επίτροπο, θα προχωρήσουν με τις τοποθετήσεις σε ορισμένα σχολεία. Μιλώντας για τα μέτρα προστασίας των σχολικών κτιρίων τόνισε ότι δεν μπορούν να είναι το καθένα από μόνο του πλήρως αποτρεπτικό. «Ξεκινήσαμε με τις περιφράξεις, προχωρήσαμε με τις σιδεριές στις αίθουσες διδασκαλίας ή στα εργαστήρια. Ακολούθησαν ο περιμετρικός φωτισμός, τα συστήματα συναγερμού, οι περιπολίες από την Αστυνομία και οι φύλακες σε διάφορα σχολεία. Όλα αυτά δυσκολεύουν το έργο των επιτηδείων, αλλά, εάν κάποιος σκοπεύει να εισέλθει στο σχολείο, βρίσκει τον τρόπο. Για να αντιληφθείτε, όσον αφορά το σύστημα συναγερμού, τώρα θα ξεκινήσουμε να τοποθετούμε σύστημα συναγερμού πάνω στις ταράτσες για προστασία στα φωτοβολταϊκά και τα αλεξικέραυνα», εξήγησε. Σύμφωνα με τον κ. Μαραγκό, η υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε τον περασμένο Νοέμβριο κάποια μέτρα, τα οποία, τόνισε, θέλουν χρόνο για να φέρουν αποτελέσματα. «Φαίνεται ότι σήμερα πληρώνουμε το τίμημα για τις προηγούμενες καταστάσεις», συμπλήρωσε.

Για το θέμα των φυλάκων, αξίζει να σημειωθεί ότι προβληματισμό προκάλεσε αυτές τις μέρες το γεγονός ότι οι βανδαλισμοί στο δημοτικό σχολείο Λιβαδιών προκλήθηκαν, όπως φάνηκε, όταν ήταν παρών ο φύλακας. Ένα θέμα, το οποίο θα πρέπει να απασχολήσει το υπουργείο Παιδείας και τις Σχολικές Εφορείες, οι οποίες είναι οι αναθέτουσες αρχές, με διαγωνισμούς και προσφορές, από κονδύλια που τους χορηγεί το υπουργείο, τα οποία θα πρέπει να αξιοποιούνται αποδοτικά.

Nα κατηγορείται και ο γονιός

Από την πλευρά της Αστυνομίας, ο υπεύθυνος Τύπου, Χρίστος Ανδρέου, σημείωσε ότι σε περιοχές που παρατηρούνται αυξημένες κακόβουλες ζημιές, γίνονται περιπολίες. Αλλά, σημείωσε, αυτό δεν αποτρέπει νεαρούς από το να προβαίνουν σε βανδαλισμούς κατά τον χρόνο εκείνο που απουσιάζει το περιπολικό από το σημείο που θα δράσουν. Γι’ αυτό, τόνισε, έχουν περισσότερη ευθύνη οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί στον τομέα της πρόληψης. «Είναι αδιανόητο το να έχουμε εντοπίσει τις προάλλες, στις δύο το πρωί, εννιά χρονών παιδί με κροτίδες σε ‘‘λαμπρατζιά’’ στη Λεμεσό. Δεν γίνεται στην Πύλα το Μεγάλο Σάββατο να έχουμε εντοπίσει σε δύο περιπτώσεις, μία μάνα με το 13χρονο παιδί της και έναν πατέρα με τον 14χρονο γιο του, να αγοράζουν κροτίδες», είπε.

Σύμφωνα με τον Νίκο Λοϊζίδη, πρόεδρο του Κλάδου Αστυνομικού Σώματος της Συντεχνίας Ισότητα, για το θέμα της καταστολής και με αφορμή τα επεισόδια στον Ύψωνα το Μεγάλο Σάββατο, θα πρέπει να γίνει ενοποίηση αστυνομικών τμημάτων με διαμοιρασμό περισσότερων καθηκόντων από κάποια τμήματα. Επίσης, οι αστυνομικοί ζητούν προσλήψεις, ατομικό εξοπλισμό και δημιουργία αντιοχλαγωγικών ομάδων σε όλες τις επαρχίες, ανέφερε. Από άποψη νομοθεσίας, συνέστησε το παράδειγμα της Ελλάδας, όπου σύμφωνα με τον νόμο του 2019, εάν ένας ανήλικος έχει στην κατοχή του πυροτεχνήματα ή βεγγαλικά, ή διαπράξει οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα, κατηγορείται και ο γονιός για παραμέληση της εποπτείας. Σημείωσε ότι αυτό θα βοηθήσει άμεσα, δεδομένου ότι, κατά την άποψή του, είναι προφανές ότι οι θεσμοί απέτυχαν. «Ό,τι και να κάνουν οι θεσμοί από εδώ και πέρα, και να κάνουν αλλαγές από σήμερα, δεν μπορούν να επηρεάσουν τους νέους από τις ηλικίες 12-13 μέχρι 22-23. Χάσαμε το τρένο», είπε.

Την ίδια ώρα, ο κ. Φαίδωνος ζητεί να ληφθούν πολύ πιο αυστηρά μέτρα κατά των οργανωμένων συνδέσμων των αθλητικών σωματείων. «Όχι για εκείνους που είναι σωστοί και σέβονται τους νόμους, αλλά για όσους εκδηλώνουν παραβατική συμπεριφορά», εξήγησε.

Σχολιάζοντας τις πιο πάνω προτάσεις, ο δρ Σταυρινίδης είπε ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να σκεφτεί πολλές και ευφάνταστες ιδέες, αποτρεπτικές, τιμωρητικές κ.λπ., που να είναι αποτελεσματικές στο πλαίσιο της καταστολής. «Το ζήτημα με την καταστολή έγκειται στο ότι είναι πολύ εφήμερη στο κομμάτι της αποτελεσματικότητας. Εξασθενεί πάρα πολύ γρήγορα. Ενώ το κομμάτι της πρόληψης σε μία κοινωνία μπορεί να έχει πολύ πιο αργή αποτελεσματικότητα, δηλαδή να τη δεις μετά από μερικά χρόνια, αλλά αυτή η αποτελεσματικότητα είναι πολύ πιο σταθερή και πολύ πιο μακροχρόνια. Ας αποφασίσει ο καθένας πού θέλει να επενδύσει», τόνισε. Για την οικονομική πτυχή των κοινωνικών επενδύσεων πρόληψης από μία χώρα, σημείωσε ότι «υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία, που δείχνει ότι για κάθε ευρώ που μια κοινωνία ξοδεύει στο να επενδύσει σε αυτού του είδους την πρόληψη, είτε μέσα στην κοινότητα είτε μέσα στα σχολεία, τότε αποταμιεύει, δηλαδή γλιτώνει από μελλοντικά χρήματα, τα οποία θα ξοδέψει για την καταστολή, για τα ποινικά, για τα δικαστικά, για τη νοσηλεία και για πολλές άλλες δομές που θα έχουν να κάνουν με τη νεανική και ενήλικη παραβατικότητα».