Ύστερα από 14 ολόκληρα χρόνια διακυβέρνησης των Συντηρητικών, η Βρετανία αλλάζει σελίδα με τον Κιρ Στάρμερ, ηγέτη του Εργατικού Κόμματος, να γίνεται νέος πρωθυπουργός της χώρας.
Μέχρι στιγμής οι Εργατικοί έχουν κερδίσει 412 έδρες, ενώ οι Συντηρητικοί έχουν υποστεί συντριβή συγκεντρώνοντας μόλις 120. Ενδεικτικό της βαριάς ήττας είναι ότι ο Ρόμπερτ Μπάκλαντ, πρώην υπουργός των Συντηρητικών που έχασε την έδρα του, χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «εκλογικό Αρμαγεδδώνα». Πράγματι, πρόκειται για το χειρότερο αποτέλεσμα των Συντηρητικών εδώ και σχεδόν 200 χρόνια, και ήδη αναλυτές αναμένουν εσωκομματικές ζυμώσεις το επόμενα διάστημα. Παράλληλα, μεγάλα πολιτικά ονόματα του Συντηρητικού Κόμματος δεν κατάφεραν ούτε να εκλεγούν, με πιο αξιοσημείωτη ήττα, αυτή της πρώην πρωθυπουργού, Λιζ Τρας.
Από την πλευρά του, πάντως, ο νέος πρωθυπουργός της χώρας, Κιρ Στάρμερ υποσχέθηκε «εθνική ανανέωση» και να θέσει «πρώτα τη χώρα και μετά το κόμμα»: «Για πολύ καιρό κάναμε τα στραβά μάτια όταν εκατομμύρια άνθρωποι διολίσθησαν σε μεγαλύτερη ανασφάλεια. Θέλω να πω ξεκάθαρα σε αυτούς τους ανθρώπους. Οχι πια. Το να αλλάξεις μια χώρα δεν είναι σαν να πατάς έναν διακόπτη. Ο κόσμος είναι πλέον πιο ασταθής. Θα πάρει λίγο χρόνο, αλλά μην έχετε καμία αμφιβολία ότι το έργο της αλλαγής θα ξεκινήσει αμέσως». Μερικές ώρες μετά, ανακοινώθηκαν και τα πρώτα ονόματα που αναλαμβάνουν υπουργικές θέσεις στη νέα βρετανική κυβέρνηση.
Με αφετηρία τον νικητήριο λόγο του αλλά και τις επιλογές των προσώπων για κρίσιμα χαρτοφυλάκια, όπως το υπουργείο Εξωτερικών και το Οικονομικών, προκύπτουν τα πρώτα ερωτήματα για το μείγμα πολιτικής που θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση των Εργατικών, τουλάχιστον τους προσεχείς μήνες: Τι αλλάζει στην εξωτερική πολιτική; Ποιες σχέσεις θα επιδιώξει να έχει το Λονδίνο με παραδοσιακούς συμμάχους, όπως η Ευρώπη; Και κυρίως τι οικονομικό μοντέλο θα ακολουθηθεί;
Συνέχεια στην εξωτερική πολιτική
Υστερα από 14 χρόνια συντηρητικής διακυβέρνησης, το μονολεκτικό σύνθημα της προεκλογικής εκστρατείας των Εργατικών ήταν η «Αλλαγή». Ωστόσο, όταν πρόκειται για τα μείζονα θέματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, η «συνέχεια» μοιάζει πιο κατάλληλη λέξη για να περιγράψει τις θέσεις της νέας κυβέρνησης Στάρμερ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένας από τους βασικότερους υποστηρικτές της Ουκρανίας και δαπανά σημαντικά ποσά για την άμυνα ως μέλος του ΝΑΤΟ. Πρόκειται για θέματα συναίνεσης στη βρετανική πολιτική, σχολιάζει το think tank του Atlantic Council. Αλλωστε, κατά την προεκλογική εκστρατεία, οι Εργατικοί και οι Συντηρητικοί έφτασαν στο σημείο να ανταγωνίζονται όσον αφορά την αποφασιστικότητά τους να συνεχίσουν να στηρίζουν την Ουκρανία αλλά και να φτάσουν οι αμυντικές δαπάνες στο 2,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ).
Η προσήλωση του Στάρμερ στη Δύση βρισκόταν στο επίκεντρο του πολιτικού του σχεδίου. Οταν έγινε ηγέτης του Εργατικού Κόμματος το 2020 ανέλαβε ένα κόμμα που μόλις είχε υποστεί τη χειρότερη εκλογική του ήττα από το 1935 υπό την ηγεσία του αριστερού Τζέρεμι Κόρμπιν. Η αποκατάσταση της αξιοπιστίας των Εργατικών σε θέματα εθνικής ασφάλειας και άμυνας ήταν προτεραιότητα για τον Στάρμερ δηλώνοντας ξεκάθαρα την υποστήριξη των Εργατικών στη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ και την πυρηνική αποτροπή της Βρετανίας.
«Η νέα κυβέρνηση θα διεξαγάγει μια Στρατηγική Αμυντική Ανασκόπηση κατά το πρώτο έτος της, καθορίζοντας την πορεία προς τη δαπάνη του 2,5% του ΑΕΠ για την άμυνα και τους τρόπους με τους οποίους ένα πιθανό σύμφωνο ασφαλείας Ηνωμένου Βασιλείου – Ε.Ε. θα μπορούσε να ενισχύσει το ΝΑΤΟ», σημειώνει το Atlantic Council.
Σχετικά με την κρίση στη Μέση Ανατολή, οι Εργατικοί δεσμεύονται στο μανιφέστο τους να πιέσουν για άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, με ανεμπόδιστη είσοδο βοήθειας στη Γάζα και αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους ως μέρους μιας λύσης δύο κρατών και μιας μελλοντικής ειρηνευτικής διαδικασίας με το Ισραήλ.
Σε επίπεδο προσώπων, το νευραλγικό υπουργείο των Εξωτερικών που δόθηκε από τον Στάρμερ στον Ντέιβιντ Λάμι, αντηχεί σε μεγάλο βαθμό αυτές τις πολιτικές τόσο όσον αφορά την Ουκρανία όσο και τη Γάζα. Ενδεικτικά για τη Γάζα, από τα πρώτα λεπτά ανάληψης των καθηκόντων του είπε ότι «στηρίζει την άμεση κατάπαυση του πυρός» και τις προσπάθειες απελευθέρωσης τον ομήρων. «Θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να βοηθήσω τον Τζο Μπάιντεν (σ.σ. τον πρόεδρο των ΗΠΑ) να επιτύχει μια κατάπαυση του πυρός», τόνισε μιλώντας από το Φόρεϊν Oφις.
Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Ντέιβιντ Λάμι – Φωτ.: AP
Αλλωστε, ο Λάμι ήταν ο αρμόδιος του Εργατικού Κόμματος για τα διεθνή θέματα εδώ και δύο χρόνια και έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 40 επισκέψεις στο εξωτερικό, προωθώντας το δικό του όραμα για τη βρετανική διπλωματία, σύμφωνα με ένα δόγμα που αποκαλεί «προοδευτικό ρεαλισμό». Η προσέγγιση αυτή συνίσταται «στο να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο έτσι όπως είναι, όχι όπως θα θέλαμε να είναι» έχει δηλώσει ο Λάμι, σύμφωνα με τον οποίο η βρετανική διπλωματία «χρειάζεται να ανακαλύψει εκ νέου την τέχνη της μεγάλης στρατηγικής», μετά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ο Λάμι είναι επίσης ένθερμος υποστηρικτής της «ειδικής σχέσης» μεταξύ Λονδίνου και Ουάσιγκτον αλλά χρειάστηκε να καθησυχάσει τον κόσμο ότι θα μπορούσε να συνεργαστεί με τον Ντόναλντ Τραμπ εάν ο Ρεπουμπλικaνός πρώην πρόεδρος επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, στις εκλογές του Νοεμβρίου.
Πιο κοντά (αλλά όχι πολύ) στην Ευρώπη
Η νίκη των Εργατικών σε αυτές τις εκλογές στέλνει ένα σαφές μήνυμα στην Ευρωπαϊκή Eνωση ότι υπάρχει η πρόθεση βελτίωσης των σχέσεων Λονδίνου – Βρυξελλών. Ο νέος Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, άλλωστε, έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ της στενότερης συνεργασίας με τους «27».
Το πόσο θα βελτιωθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο εταίρων θα εξαρτηθεί από τις φιλοδοξίες της κυβέρνησης των Εργατικών και από το τι είναι πρόθυμη (ή απρόθυμη) να δεχθεί η Ε.Ε. όσον αφορά το εμπόριο.
Πάντως, αν και οι Εργατικοί έχουν εκφράσει προθέσεις να αποκαταστήσουν τις σχέσεις με την Ευρώπη, με φόντο τις εντάσεις των τελευταίων ετών λόγω Brexit, δεν ήταν πολύ συγκεκριμένοι για τους στόχους τους. Αυτό για το οποίο οι Εργατικοί ήταν ξεκάθαροι είναι ότι δεν θα επανέλθουν στην ενιαία αγορά ή την τελωνειακή ένωση της Ε.Ε., ούτε θα επιτρέψουν ξανά την ελεύθερη κυκλοφορία πολιτών στα σύνορα του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ενωση.
Οικονομικές μεταρρυθμίσεις
Η σαρωτική νίκη των Εργατικών στις γενικές εκλογές ακολουθεί χρόνια πολιτικής αστάθειας. Οι Εργατικοί αν και νικητές βρίσκονται απέναντι σε ένα ανυπόμονο εκλογικό σώμα που θέλει να δει άμεσα τη ζωή του να βελτιώνεται υπό τη νέα κυβέρνηση.
Ο Στάρμερ δεν θεωρείται ένας ιδιαίτερα ριζοσπαστικός ηγέτης. Οι Εργατικοί έχουν δεσμευτεί να διατηρήσουν το status quo στους φορολογικούς συντελεστές και να μειώσουν τη μετανάστευση, πολιτικές που συνάδουν περισσότερο με τους Συντηρητικούς. Παρ’ όλα αυτά, το κόμμα έχει προαναγγείλει ένα νέο όραμα για το οικονομικό μέλλον της Βρετανίας: τη δημιουργία της Great British Energy (μιας δημόσιας εταιρείας καθαρής ενέργειας), την επανεθνικοποίηση των σιδηροδρόμων και την εφαρμογή μιας νέας βιομηχανικής στρατηγικής. Επίσης, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στα σκαλιά της Ντάουνινγκ Στριτ ο Στάρμερ δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα προσπαθήσει να «ανοικοδομήσει» τις βρετανικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως το NHS και να μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας.
«Αυτοί είναι υψηλοί στόχοι, αλλά δεν είναι αδύνατο να επιτευχθούν με την εντολή που έλαβαν οι Εργατικοί. Η προηγούμενη κυβέρνηση παγιδεύτηκε στις δικές της μηχανορραφίες, με αποτέλεσμα να μείνει χωρίς κατεύθυνση, και η κυβέρνηση των Εργατικών πρέπει να διατηρήσει την πειθαρχία της για να επιτύχει τις φιλοδοξίες της», αναφέρει το Atlantic Council.
Τη νέα οικονομική πολιτική καλείται να εφαρμόσει η Ρέιτσελ Ριβς, η πρώτη γυναίκα υπουργός Οικονομικών στην ιστορία της χώρας. Η Ριβς, πρώην οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας, είναι από το 2021 σκιώδης υπουργός Οικονομικών και είχε δηλώσει επανειλημμένα τους τελευταίους μήνες ότι το Εργατικό είναι πλέον «το φυσικό κόμμα των επιχειρήσεων».
Η νέα υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, Ρέιτσελ Ριβς – Φωτ.: AP
Η νέα υπουργός Οικονομικών έχει ταχθεί υπέρ ενός πιο ενεργού ρόλου του κράτους ιδίως μέσω των επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς, αντλώντας έμπνευση από την πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Εχει δημοσιοποιήσει ένα πολύ ακριβό σχέδιο, ύψους 28 δισεκατομμυρίων στερλινών, σε ετήσιες δαπάνες για τις πράσινες υποδομές και έχει δηλώσει την πρόθεσή της να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο και τις απολαβές των εργαζομένων.
«Οταν λέει ότι είναι μια Σιδηρά Κυρία», αυτό ισοδυναμεί με «εξισορρόπηση των δημοσίων οικονομικών» και «χρήση του βάρους του κράτους, αλλά με υπεύθυνο τρόπο» εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Τζέιμς Γουντς, καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Η Ριβς και ο Στάρμερ «υιοθετούν μια πολύ ρεαλιστική προσέγγιση», που θα «προκαλέσει τη μεγάλη δυσφορία της αριστερής πτέρυγας του κόμματος», όμως «θέλουν να κρατήσουν αποστάσεις από τη δημοσιονομική ανευθυνότητα, να μη δώσουν μεγάλες υποσχέσεις για δαπάνες που δεν μπορούν να τηρήσουν», πρόσθεσε ο ίδιος.
