Kathimerini.gr
ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΜΠΕΡΣΗ
Στην εποχή της πανδημίας, οι χώρες καλούνται να πράξουν το αντίστροφο από αυτό που συμβαίνει εν καιρώ πολέμου: αντί να επιστρατεύσουν τις πολιτικές υποδομές στην πολεμική προσπάθεια, μετατρέπουν τις στρατιωτικές υποδομές σε μοχλό για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας έκτακτης ανάγκης. Παράλληλα, μία σειρά χωρών λαμβάνει αυστηρά μέτρα, περιστέλλοντας δικαιώματα όπως αυτό της ελεύθερης μετακίνησης, προκειμένου να επιβραδυνθεί η διάδοση του ιού.
Οι ενέργειες αυτές βρίσκονται στον πυρήνα της λειτουργίας των κρατών – για την ακρίβεια παραπέμπουν στην ίδια την γένεση των σύγχρονων κρατών τα οποία άντλησαν νομιμοποίηση προστατεύοντας τους λαούς από επιδημίες και εξωτερικούς εχθρούς. Πρόκειται για την λειτουργία που συνοψίστηκε ως «pro protectionae oboedientia» (πειθαρχία για λόγους προστασίας) από τον Αγγλο φιλόσοφο Τόμας Χομπς. Δεν είναι τυχαίο ότι η δημοτικότητα πολλών αρχηγών κρατών έχει ανεβεί στη διάρκεια της πανδημίας, ούτε ότι πολλοί ηγέτες χρησιμοποιούν πολεμική φρασεολογία ή και εμφανίζονται για πρώτη φορά με στρατιωτική στολή, όπως έκανε ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόζα.
Η συσπείρωση αυτή, ωστόσο, θα δοκιμαστεί στις επόμενες φάσεις της πανδημίας, καθώς οι περιορισμοί των στρατιωτικών μέσων θα γίνουν εμφανείς. Στις ΗΠΑ, το Πεντάγωνο ανακοίνωσε ότι παρέχει 2.000 αναπνευστήρες, αριθμός που θα ήταν ικανός σε περίπτωση μιας ήπιας εξάπλωσης της νόσου, αλλά τραγικά ανεπαρκής δεδομένου ότι τους προσεχείς μήνες προβλέπεται να χρειαστούν νοσηλεία περίπου 2 εκατομμύρια Αμερικανοί. Ομοίως, τα δύο πλωτά νοσοκομεία που προετοιμάζονται να δέσουν στις πληττόμενες περιοχές, θα αυξήσουν μεν τον αριθμό των κλινών, χωρίς να αντιμετωπίσουν αποφασιστικά το πρόβλημα.
Ειδικοί στον τομέα της δημόσιας υγείας, όπως ο διευθυντής του κέντρου υγειονομικής ασφάλειας του πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, Τζον Ιγκλεμπι, υποστηρίζουν ότι ο στρατός μπορεί να συνεισφέρει στον τομέα της επιμελητείας, δηλαδή της οργανωμένης προσπάθειας για κατασκευή και ορθολογική διανομή κρίσιμων ειδών. «Χρειάζεται μια κεντρικά συντονισμένη επιχείρηση, η οποία θα συνεργαστεί με τον ιδιωτικό τομέα για να μετατραπούν τα εργοστάσια σε γραμμές παραγωγής ειδών που θα αποβούν κρίσιμα για την αντιμετώπιση της επιδημίας τους προσεχείς μήνες», σημείωσε ο Ιγκλεμπι.
Στην Ισπανία ο στρατός έχει μετατρέψει το μεγάλο εκθεσιακό κέντρο της Μαδρίτης σε νοσοκομείο εκστρατείας, ενώ ειδικές στρατιωτικές μονάδες έχουν εισέλθει για απολύμανση στους χώρους της μεγαλύτερης φρίκης, σε γηροκομεία στα οποία βρήκαν ηλικιωμένους ημιθανείς, ακόμη και νεκρούς στα κρεβάτια τους.
Το δεύτερο εργαλείο νομιμοποίησης των σύγχρονων κρατών είναι η παροχή υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας αλλά και η διαμόρφωση συνθηκών για την ομαλή οικονομική δραστηριότητα. Οσο περισσότερο αποτυγχάνουν στην αποστολή αυτή, καθώς τα νοσοκομεία θα υπερφορτώνονται και η οικονομία θα καταρρέει τόσο περισσότερο θα αναδιπλωθούν στην πρώτη, βασική λειτουργία του ελέγχου διά της βίας.
Στη Βρετανία, ο επικεφαλής του στρατεύματος, στρατηγός Κάρτερ, έχει δώσει εντολή για πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα στα μέσα Απριλίου, χωρίς να είναι σαφές αν ο στρατός θα προστατεύει αποθήκες και θα μεταφέρει υλικά ή αν θα επιστρατευθεί για την τήρηση της τάξης.
Διάχυτη καχυποψία
Το βρετανικό Κοινοβούλιο αντέδρασε με καχυποψία στον νόμο με τον οποίο ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ζήτησε έκτακτες εξουσίες, υποχρεώνοντάς τον να περιορίσει την ισχύ του νόμου στους έξι μήνες, από τα δύο χρόνια τα οποία είχε ζητήσει αρχικά. Η καχυποψία για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μέτρων εκτάκτου ανάγκης στις πολιτικές ελευθερίες επηρέασε τις αποφάσεις και στη Γερμανία, όπου απορρίφθηκε η πρόταση για επιτήρηση των μετακινήσεων του πληθυσμού με τεχνολογικά μέσα, προκειμένου να διαπιστώνεται αν παραβιάζεται ή όχι η καραντίνα. Η Γερμανία έχει επιλέξει μια άλλη μέθοδο ελέγχου της πανδημίας, τη μαζική διενέργεια διαγνωστικών ελέγχων για τον έγκαιρο εντοπισμό των κρουσμάτων.
Η «ευκαιρία» για πολιτικές ηγεσίες με απολυταρχικές τάσεις είναι σπάνια και πολλοί σπεύδουν να την εκμεταλλευθούν. Στην Ουγγαρία, ο Βίκτορ Ορμπαν παρουσίασε προς ψήφιση νόμο που του επιτρέπει να αναστέλλει την ισχύ κάποιων νόμων και να αποφασίζει τη φυλάκιση όσων κρίνεται ότι δεν ενημερώνουν σωστά το κοινό σε σχέση με τον κορωνοϊό. Στην ασάφεια και στη γενική ισχύ των διατάξεων αυτών, οι Ούγγροι δημοσιογράφοι είδαν σαφή απειλή για την προσωπική τους ελευθερία.
Ο Γερμανός πολιτικός επιστήμονας Χέρφριντ Μίνκλερ δήλωσε στο περιοδικό «Σπίγκελ» ότι ανησυχεί για την περιστολή των δικαιωμάτων, λόγω κορωνοϊού, σε χώρες με αυταρχικούς ηγέτες όπως η Αμερική του Τραμπ, η Ρωσία του Πούτιν, η Βραζιλία του Μπολσονάρο και η Τουρκία του Ερντογάν, όχι όμως και στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στις οποίες τα έκτακτα μέτρα αφορούν διοικητικές πράξεις και όχι αλλαγή νόμων ή συνταγμάτων. Την ίδια στιγμή, όμως, οι δημοκρατικοί θεσμοί δυσλειτουργούν, καθώς η απαγόρευση των συναθροίσεων έχει πλήξει την κοινοβουλευτική λειτουργία και τις εκλογικές διαδικασίες. Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος η πανδημία να εξελιχθεί σε κρίση όχι μόνο υγειονομική και οικονομική, αλλά και σε κρίση της δημοκρατίας.
