Kathimerini.gr
Γιώργος Σκαφιδάς
Ομάδες ανταρτών εισήλθαν στη Δαμασκό, την πρωτεύουσα της Συρίας, το περασμένο Σαββατοκύριακο, επισφραγίζοντας έτσι το «σταδιακό, και μετά ξαφνικό» τέλος της πολυετούς κυριαρχίας του Μπασάρ αλ Ασαντ.
Ο -πλέον πρώην- πρόεδρος διέφυγε στη Μόσχα μαζί με την οικογένειά του, όπου του χορηγήθηκε άσυλο «για ανθρωπιστικούς λόγους», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η ρωσική πλευρά.
Πίσω στη Συρία ωστόσο, ξεκινά πια μια νέα δύσβατη περίοδος όπως είναι εν προκειμένω εκείνη της μετάβασης στη μετά-Ασαντ εποχή.
Η μετάβαση αυτή δεν θα είναι απλή, ούτε ανέφελη. Κάθε άλλο. Το τοπίο είναι άλλωστε από πολλές απόψεις αχαρτογράφητο. Επειτα από 13 χρόνια εμφυλίου (2011-2024) και σχεδόν εξήντα χρόνια ασαντικής κυριαρχίας, θα πρέπει να αλλάξουν πια πάρα πολλά στη Συρία ώστε να μπορέσει ως χώρα να αλλάξει.
Όσο για τους βασικούς πρωταγωνιστές της εν εξελίξει μετάβασης, αυτοί είναι πολλοί, ποικιλόμορφοι (πολιτικά, εθνοτικά, θρησκευτικά) και γεωγραφικά διάσπαρτοι εντός των συριακών συνόρων.
Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ (Hayat Tahrir al-Sham-HTS)
Η -προερχόμενη από τη δεξαμενή των τζιχαντιστών- ομάδα του Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι πρωταγωνίστησε στην ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ τις τελευταίες εβδομάδες, με αποτέλεσμα να διεκδικεί πια ηγετική θέση μεταξύ των ανταρτών που καλούνται τώρα να αναλάβουν τα ηνία της νέας Συρίας. Πριν ξεκινήσει την προέλασή της στα τέλη του Νοεμβρίου, αρχικά προς το Χαλέπι και έπειτα προς τη Χάμα, τη Χομς και εν τέλει τη Δαμασκό όπου ο Αλ Γκολάνι πραγματοποίησε ηγετική εμφάνιση χθες, η εν λόγω ομάδα είχε την έδρα της στην Ιντλίμπ της βορειοδυτικής Συρίας την οποία μάλιστα διοικούσε έχοντας συστήσει εκεί δική της κυβέρνηση ανταρτών (Syrian Salvation Government-SSG) ήδη από τον χειμώνα του 2017. Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι η Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ προέρχεται από τις τάξεις της αλ Κάιντα από την οποία αποσχίστηκε το καλοκαίρι του 2016.
Συριακός Εθνικός Στρατός (Τουρκία)
Η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πάρει θέση εδώ και καιρό -ως παράγοντας στήριξης, σπόνσορας και καθοδηγητής- στο πλευρό ομάδων οι οποίες μάχονταν υπό την ομπρέλα του καλούμενου Συριακού Εθνικού Στρατού (Syrian National Army-SNA). O Syrian National Army αποτελεί επί της ουσίας μετεξέλιξη του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army-FSA). Συστάθηκε το 2017, ως ομάδα που είχε την επίσημη στήριξη της Τουρκίας, η οποία Τουρκία υπενθυμίζεται βέβαια ότι από τον Αύγουστο του 2016 και έπειτα έχει πραγματοποιήσει διαδοχικές στρατιωτικές επεμβάσεις στα εδάφη της Συρίας: το 2016 (Euphrates Shield), το 2018 (Olive Branch), το 2019 (Peace Spring) και το 2022 (Winter Eagle και Claw Sword). Πριν από τις επιθέσεις των τελευταίων εβδομάδων, οι αντάρτες του υποστηριζόμενου από την Τουρκία SNA, συνεπικουρούμενοι από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, ήλεγχαν περιοχές της βορειοδυτικής (Αφρίν) και βόρειας Συρίας (Σουλούκ, Ρας αλ Αϊν).
Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Κούρδοι-ΗΠΑ)
Ο υπό κουρδική ηγεσία συνασπισμός των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (Syrian Democratic Forces-SDF) συστάθηκε τον Οκτώβριο του 2015. Γεωγραφικά, οι εν λόγω δυνάμεις απλώνονταν στα βόρεια και βορειοανατολικά της Συρίας, από τη Μανμπίτζ στα δυτικά (στην οποία επιτέθηκαν τα τελευταία 24ωρα ομάδες του υποστηριζόμενου από την Τουρκία SNA) ως το Καμισλί και τη Χάσακα στα ανατολικά, και από τη Ράκα ως την Ντεϊρ Εζόρ. Διόλου τυχαία, οι δυνάμεις του «τουρκικού» SNA έχουν εξαπολύσει επιθέσεις κατά των Κούρδων το τελευταίο διάστημα σε Τελ Ριφάτ και Μανμπίτζ.
Αμερικανοί
Μαζί με τους Κούρδους και τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), στη βορειοανατολική Συρία βρίσκονται περίπου 900 Αμερικανοί στρατιώτες, που μένει να φανεί εάν θα παραμείνουν εκεί μετά την ανάληψη της προεδρίας στις ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ τον Ιανουάριο του 2025. Ειρήσθω εν παρόδω, υπενθυμίζεται ότι κατά την πρώτη τετραετία του στην προεδρία, ο Τραμπ είχε παρουσιαστεί έτοιμος να αποσύρει αυτές τις δυνάμεις, τις οποίες όμως τελικά διατήρησε, σε πείσμα των τουρκικών αντιδράσεων (και μάλιστα αύξησε σε αριθμό, από περίπου 500 σε περίπου 2.000 για μια περίοδο). Σημειώνεται ότι πέρα από την παρουσία τους στα βορειοανατολικά, οι Αμερικανοί διατηρούν παράλληλα και άλλη μία βάση στον νότο της Συρίας (αλ Τανφ), κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία και το Ιράκ.
Λοιποί αντάρτες
Υπάρχει, επίσης, ο συνασπισμός των δυνάμεων του καλούμενου Νοτίου Μετώπου (Southern Front) που ελέγχει περιοχές στη νοτιοδυτική Συρία (Νταράα), καθώς και ομάδες ανταρτών που ακούν σε διαφορετικά ακρωνύμια (RCA, SFA, NSA) και ελέγχουν περιοχές επίσης στον νότο, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ και την Ιορδανία. Σημαντική σημείωση: οι δυνάμεις αυτές έχουν λάβει στήριξη από τη Δύση.
Ρώσοι
Οι Ρώσοι διατηρούν δύο στρατιωτικές βάσεις που βρίσκονται αμφότερες στα συριακά παράλια της Ανατολικής Μεσογείου: μια ναυτική στην Ταρτούς και μια αεροπορική στη Λαττάκεια (Χμεϊμίμ). Η Μόσχα έχει ξεκαθαρίσει ότι θα ήθελε να τις διατηρήσει, παρά την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ. Ρωσικές πηγές παρουσιάζονταν μάλιστα αισιόδοξες ότι κάτι τέτοιο μπορεί όντως να επιτευχθεί. Επί της ουσίας ωστόσο, τα όποια σχετικά «παζάρια» έχουν ακόμη πολύ δρόμο μπροστά τους.
Ισραήλ
Οι Ισραηλινοί κατέχουν, εδώ και πάνω από πέντε δεκαετίες, το μεγαλύτερο μέρος των Υψιπέδων του Γκολάν στη νοτιοδυτική Συρία. Τα τελευταία 24ωρα ωστόσο, με φόντο την πτώση του Ασαντ, οι δυνάμεις του Ισραήλ επεκτάθηκαν στη μέχρι πρότινος αποστρατιωτικοποιημένη ουδέτερη ζώνη, μια ζώνη που είχε διαμορφωθεί μεταξύ Ισραήλ και Συρίας ήδη από το 1974.
ISIS
Απομεινάρια των τζιχαντιστών του καλούμενου Ισλαμικού Κράτους (ISIS) συνεχίζουν να ελέγχουν θύλακες γης κυρίως στην κεντρική Συρία. Οι Αμερικανοί (CENTCOM) έσπευσαν μάλιστα χθες, έπειτα από την πτώση του Ασαντ, να πλήξουν από αέρος πολλές από αυτές τις θέσεις, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται να επιτρέψουν μια αναβίωση του ISIS στα εδάφη της Συρίας.
Τα ερωτήματα που θα κρίνουν το από εδώ και πέρα
- Θα καταφέρουν οι αντάρτες, που ανέτρεψαν τον Ασαντ, να ενωθούν υπό τη σκέπη μιας νέας -διαφορετικής αλλά ενιαίας- Συρίας;(πάντως στη σύνθεση της μεταβατικής κυβέρνησης που ανακοινώθηκε σήμερα, κυριαρχούν οι δυνάμεις της HTS υπό τον μεταβατικό πρωθυπουργό Μοχάμεντ αλ Μπασίρ ο οποίος ήταν μέχρι πρότινος πρωθυπουργός στην Ιντλίμπ)
- Θα μπορέσουν οι proxies της Τουρκίας (SNA) να συνυπάρξουν ειρηνικά εντός των συριακών συνόρων με τους Κούρδους των SDF, τους οποίους όμως αντιμετωπίζουν ως παρακλάδι του PKK;
- Τι θα κάνουν οι Αμερικανοί και τι θα γίνει με τις ρωσικές βάσεις;
- Οι ισραηλινές δυνάμεις, που επεκτάθηκαν τα τελευταία 24ωρα, πρόκειται άραγε να επιστρέψουν κάποια στιγμή στις προηγούμενες θέσεις τους;
Τα ερωτήματα, πολλά. Για τις απαντήσεις θα πρέπει, όμως, να περιμένουμε.
