Γιώργος Σκαφιδάς
Από εκείνη τη –για πολλούς λόγους ιστορική– σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι έχουν πια περάσει ακριβώς 14 χρόνια. Ήταν αρχές Απριλίου του 2008, όταν οι ηγεσίες των τότε 26 χωρών-μελών της Συμμαχίας συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσα της Ρουμανίας, με τις ΗΠΑ του Τζορτζ Μπους του νεότερου να έχουν μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου και τον Βλαντιμίρ Πούτιν από την άλλη να ετοιμάζεται να κάνει τη μετάβαση από την προεδρία στην πρωθυπουργία. Στην Ελλάδα, τη σύνοδο εκείνη τη θυμόμαστε για το «βέτο» που είχε ασκήσει η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή, με ΥΠΕΞ την Ντόρα Μπακογιάννη, στην προοπτική να ενταχθεί η τότε ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με την προσωρινή ονομασία της. «Σε αναβολή της ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ οδήγησε η σταθερή θέση του πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή στη χθεσινή σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στο Βουκουρέστι. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, παρά τις ασφυκτικές πιέσεις που δέχθηκε από τις ΗΠΑ, αλλά και άλλες συμμαχικές χώρες προκειμένου να συναινέσει στη νατοϊκή προοπτική της γειτονικής χώρας, έμεινε σταθερός στις “κόκκινες γραμμές” της Αθήνας και, με βάση την αρχή της “συναίνεσης” στη λειτουργία του ΝΑΤΟ, η πρόσκληση προς τα Σκόπια δεν ήρθε ποτέ», έγραφαν οι απεσταλμένοι της «Κ» στο Βουκουρέστι, Αθ. Ελλις και Δ. Αντωνίου.
Ακριβώς 14 χρόνια μετά, η άλλοτε ΠΓΔΜ έχει πια ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ως Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας· όπως επίσης οι Αλβανία, Κροατία και Μαυροβούνιο. Από τα θέματα που βρίσκονταν, με άλλα λόγια, στην ατζέντα της συνόδου του Βουκουρεστίου, τα περισσότερα πλέον έχουν κλείσει.
Εκείνο που δεν έκλεισε, αλλά αντιθέτως άνοιξε και μάλιστα διάπλατα, πολεμικώ τω τρόπω, διευρύνοντας τα ρωσονατοϊκά ρήγματα, είναι το θέμα της Ουκρανίας που έχει επίσης έχει συνδεθεί με το Βουκουρέστι. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το σημείο υπ’ αριθμόν 23 της Διακήρυξης των ηγεσιών των χωρών-μελών της Συμμαχίας που είχαν πάρει μέρος σε εκείνη τη σύνοδο στις 3 Απριλίου 2008: «Το ΝΑΤΟ καλωσορίζει τις ευρωατλαντικές φιλοδοξίες της Ουκρανίας και της Γεωργίας για ένταξη στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Συμφωνήσαμε σήμερα ότι αυτές οι χώρες θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ. Το ενταξιακό σχέδιο δράσης – MAP είναι το επόμενο βήμα για την Ουκρανία και τη Γεωργία στο δρόμο τους προς την ένταξη». Το πόσο αυτό είχε ενοχλήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν είχε φανεί στην πραγματικότητα επιτόπου, εκείνη τη στιγμή. Από το Βουκουρέστι όπου και εκείνος βρισκόταν για να πάρει μέρος στο Συμβούλιο ΝΑΤΟ – Ρωσίας, ο Βλ. Πούτιν είχε τότε προειδοποιήσει πως κάθε περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς θα αντιμετωπιζόταν από τη Μόσχα ως «άμεση απειλή». Ο ίδιος όμως είχε στείλει παράλληλα τότε και άλλα μηνύματα από το βήμα της ομιλίας του, υποστηρίζοντας, για παράδειγμα, πως υπάρχουν περιοχές της Ουκρανίας όπου ζουν μόνο Ρώσοι, πως το «περίπλοκο» κράτος της Ουκρανίας στη σημερινή του μορφή συστάθηκε κατά τη σοβιετική περίοδο παίρνοντας εδάφη από άλλες χώρες, και πως το κράτος αυτό μπορεί να βρεθεί στο «χείλος της ύπαρξής του» εάν περιπλακεί περαιτέρω η κατάσταση λόγω των «νατοϊκών προβλημάτων» κ.ά. «Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε την ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ», διεμήνυε την ίδια περίοδο, σε ανάλογο πνεύμα, ο Ρώσος ΥΠΕΞ, Σεργκέι Λαβρόφ.
Αλλά και από τη μεριά της Δύσης το μέτωπο αναφορικά με τη νατοϊκή προοπτική της Ουκρανίας δεν ήταν αρραγές. Χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία είχαν εκφράσει τότε την αντίθεσή τους στην προοπτική ένταξης της Ουκρανίας και της Γεωργίας, πλην όμως ο Μπους επέμεινε, όπως σημειώνει σε πρόσφατο άρθρο του ο συντάκτης των New York Times Ρότζερ Κόεν. «Ήμασταν πεπεισμένοι πως δεν θα ήταν καλή ιδέα να φέρουμε τη Γεωργία και την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ», θυμάται ο Κρίστοφ Χόισγκεν, κορυφαίος διπλωματικός σύμβουλος της καγκελαρίου Μέρκελ την περίοδο 2005-2017, μιλώντας στον Κόεν και τους New York Times.
Αντιδράσεις είχαν υπάρξει ωστόσο και εντός του αμερικανικού «στρατοπέδου», με τον τότε πρέσβη των ΗΠΑ στη Μόσχα και νυν αρχηγό της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, να προειδοποιεί την τότε επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Κοντολίζα Ράις, πως η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί την πιο κόκκινη από τις κόκκινες γραμμές της ρωσικής πλευράς. Στην πορεία θα ακολουθούσαν πολλά: ο πόλεμος της Ρωσίας στη Γεωργία (2008), η μονομερής προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία το 2014, ο πολυετής πόλεμος στο Ντονμπάς και τώρα ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η Ουκρανία, ωστόσο, δεν εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και, εάν κρίνουμε από το καθεστώς μελλοντικής ουδετερότητας που διαπραγματεύονται τώρα Κίεβο και Μόσχα, ούτε και πρόκειται ποτέ να ενταχθεί. Πολλοί θα πουν πως το «αλυσιτελές» της νατοϊκής προοπτικής για την Ουκρανία είχε φανεί και αυτό ήδη από το 2008, διότι στην τότε διακήρυξή του το ΝΑΤΟ χαιρέτιζε μεν τις νατοϊκές φιλοδοξίες των Ουκρανών, χωρίς όμως να τους εξασφαλίζει παράλληλα και ένα σχέδιο δράσης για την ένταξη. Τι έχει απομείνει πια έπειτα από όλα αυτά; Μια υπόσχεση που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, μια απειλή που έγινε εισβολή και πολλά ερωτήματα τύπου «τι θα γινόταν εάν».
