Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, το τίμημα για την Ευρώπη και η εναλλακτική οδός

Από την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η Ευρώπη έχει προχωρήσει στην επιβολή πρωτοφανών κυρώσεων κατά της Μόσχας, σε μια προσπάθεια να αποδυναμώσει τη ρωσική οικονομία και να αναγκάσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν να σταματήσει τον πόλεμο.

Ωστόσο, αυξάνονται οι φωνές που μιλούν για τον αντίκτυπο των εν λόγω κυρώσεων και στην ίδια την Ευρώπη, ενώ παράλληλα, γίνεται λόγος και για τις αδυναμίες που υπάρχουν σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση της τήρησής τους.

«Τεράστια γκάφα» οι κυρώσεις στην Ενέργεια

Ο εξόριστος Ρώσος επιχειρηματίας, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ο οποίος στράφηκε εναντίον του Πούτιν, κατηγόρησε την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι έκανε μια «τεράστια γκάφα» με την επιβολή κυρώσεων κατά της Μόσχας στον πετρελαϊκό τομέα, καθώς – σύμφωνα με τον ίδιο – υπονομεύουν πλέον την οικονομία του μπλοκ περισσότερο από ό,τι αποδυναμώνουν το Κρεμλίνο σε στρατιωτικό επίπεδο.

«Αυτή τη στιγμή, οι κυρώσεις στην Ενέργεια βλάπτουν την Ευρώπη, όχι τη Ρωσία», δήλωσε, μιλώντας στο Politico. «Η δική μου οπτική παραμένει η ίδια: Τι στην ευχή κάνετε;».

Ο Χοντορκόφσκι ήταν επικεφαλής του πετρελαϊκού γίγαντα Yukos και πέρασε 10 χρόνια στη φυλακή με κατηγορίες που θεωρούνταν ευρέως ψευδείς, αφότου έγινε ένθερμος επικριτής του Κρεμλίνου. Μετά την απελευθέρωσή του το 2013, ο Χοντορκόφσκι ξεκίνησε εκστρατεία για την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία μέσω της οργάνωσής του, Open Russia.

«Πόσα χρήματα έχει χάσει η Δύση επιβάλλοντας κάθε είδους κυρώσεις στην Ενέργεια; 100 με 200 δισ. δολάρια;», διερωτάται. «Αν η Ουκρανία είχε όπλα αξίας τουλάχιστον 50 δισ. δολαρίων αντί για 10 δισ., η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική τώρα – χωρίς καθόλου κυρώσεις στην Ενέργεια», αναφέρει.

Τα πραγματικά θύματα

Παρόμοια άποψη έχει και ο Βρετανός δημοσιογράφος, Σάιμον Τζένκινς, ο οποίος σε άρθρο του στον Guardian πριν από ένα μήνα, ανέφερε ότι ο στόχος των κυρώσεων (δηλαδή να αναγκάσουν τη Ρωσία να αποσύρει τις δυνάμεις της από την Ουκρανία) δεν έχει επιτευχθεί.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, η ζημιά που προξένησαν στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και εκτός αυτής, είναι πλέον έντονα ορατή. Η Ε.Ε., σημειώνει, θα πρέπει να ενισχύσει τις προσπάθειες της Ουκρανίας στον πόλεμο και να αποσύρει τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, καθώς όπως τονίζει είναι «αυτοκαταστροφικές και παράλογα σκληρές».

Επιπλέον, τονίζει ότι το ΝΑΤΟ έχει διατηρήσει μια συνετή στάση ώστε να μην κλιμακώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία σε μια διαμάχη που να αφορά ολόκληρη την Ευρώπη. Οι κυρώσεις όμως δεν βρίσκονται μέσα σε αυτές τις «λεπτές γραμμές», αναφέρει.

Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη αλλά και έξω από αυτήν, υποφέρουν εξαιτίας της εκτόξευσης των τιμών Ενέργειας και τροφίμων. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες αντιμετωπίζουν προβλήματα, οι εμπορικές διασυνδέσεις καταρρέουν και τα θύματα είναι σε τεράστιο βαθμό οι οικονομικά αδύναμοι, τονίζει ο Τζένκινς.

Επιπλέον, καθώς ο αντίκτυπος των απαγορεύσεων στις εξαγωγές θα γίνεται πιο αισθητός, η Ρωσία από την πλευρά της θα βρίσκεται αντιμέτωπη με ελλείψεις αγαθών που είναι σημαντικά τόσο για τη στρατιωτική της δύναμη όσο και για την οικονομία της. Το Κρεμλίνο θα θελήσει μάλιστα να αναπληρώσει τα αποθέματά της σε στρατιωτικό επίπεδο μέσω των πωλήσεων προϊόντων στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις – από τον άνθρακα και το πετρέλαιο μέχρι και το χαβιάρι – σε πρόθυμους αγοραστές στο εξωτερικό.

Αυτό σημαίνει ότι, αργά ή γρήγορα, η Μόσχα θα προχωρήσει σε μια προσπάθεια παράκαμψης αυτών των απαγορεύσεων.

«Αδυναμία» στη διασφάλιση της τήρησης των κυρώσεων

Μάλιστα, είναι πιθανό η Ρωσία να επιχειρήσει να εισάγει αγαθά για τα οποία ισχύουν περιορισμοί, χρησιμοποιώντας μεθόδους που θα της επιτρέψουν να αποφύγει ή να παρακάμψει τον έλεγχο της Δύσης. Η λίστα των χωρών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν «αδύναμα σημεία» σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση με τις κυρώσεις, είναι αρκετά μεγάλη, καθώς ο Πούτιν θα βρει πρόθυμους εταίρους εντός και εκτός Ευρώπης.

«Από ιστορικής απόψεως, υπάρχουν δύο περιοχές που έχει αποδειχθεί πως βρίσκονται στο προσκήνιο» σε ό,τι αφορά την παράκαμψη των κυρώσεων, έχει δηλώσει Αμερικανός πρώην αξιωματούχος στον τομέα των Κυρώσεων. «Η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παίζουν ρόλο – “κλειδί” σε αυτό το πλαίσιο».
Η Τουρκία, η οποία έχει το προνόμιο της πρόσβασης στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της τελωνειακής ένωσης, δεν έχει ευθυγραμμιστεί με τις κυρώσεις της Ε.Ε. όπως άλλες χώρες εκτός του μπλοκ όπως η Ελβετία και η Νορβηγία.

Επιπλέον, η ικανότητα της Ε.Ε. να διασφαλίσει την τήρηση των κυρώσεων ήταν ανέκαθεν μικρότερη από εκείνη των ΗΠΑ, αν και τον Μάρτιο, η Κομισιόν έθεσε σε λειτουργία ένα διαδικτυακό portal, στο οποίο παροτρύνει τους πολίτες να καταγγέλλουν τέτοιου είδους παραβιάσεις.

Δασμοί αντί για κυρώσεις

Ποιες είναι όμως οι εναλλακτικές οδοί που θα μπορούσε να ακολουθήσει η Ε.Ε.; Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα ήταν έξυπνη η επιβολή δασμών καθώς η ανακατεύθυνση του πετρελαίου σε άλλες χώρες με τα υφιστάμενα δίκτυα, θα ήταν δύσκολη για τη Μόσχα.

Αυτό σημαίνει ότι οι ρωσικές εταιρείες Ενέργειας πιθανώς θα απορροφούσαν το υψηλότερο κόστος των εξαγωγών προς την Ευρώπη, μειώνοντας το περιθώριο κέρδους τους και εν τέλει τον στρατιωτικό προϋπολογισμό της Μόσχας.

Τέλος, ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι αναφέρει ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να κάνει πιο συντονισμένες προσπάθειες ώστε να βρει εναλλακτικές προμήθειες για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο προτού επιβάλει τις κυρώσεις. Αντ’ αυτού, οι χώρες της Ε.Ε. χρειάστηκε να αντικαταστήσουν τις ενεργειακές προμήθειες από τη Ρωσία μέσω βεβιασμένων διαπραγματεύσεων ad hoc συμβολαίων.

«Εξεπλάγην όταν ανακάλυψα ότι δεν υπήρξε καμία συμφωνία για εναλλακτικές προμήθειες, και [παρ’ όλα αυτά] επιβάλλετε κυρώσεις;», αναφέρει.

«Το τίμημα της δημοκρατίας»

Για τον αντίκτυπο των κυρώσεων κατά της Μόσχας τόσο στη Γερμανία όσο και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο, έκανε πρόσφατα λόγο και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς.

Ωστόσο, υποστήριξε ότι τόσο η Ευρώπη όσο και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να πληρώσουν αυτό το τίμημα για την ελευθερία, τη δημοκρατία και την αλληλεγγύη με τους φίλους και εταίρους τους.

«Άνευ προηγουμένου σκληρές κυρώσεις» επεβλήθησαν στη Ρωσία, δήλωσε. «Αυτές οι κυρώσεις λειτουργούν. Όμως, αυτές οι κυρώσεις βλάπτουν κι εμάς τους ίδιους. Βλάπτουν τις εταιρείες μας, αλλά ήταν σωστή απόφαση».

«Η ελευθερία έχει το τίμημά της. Η δημοκρατία έχει το τίμημά της. Η αλληλεγγύη με τους φίλους και τους εταίρους έχει το τίμημά της. Και είμαστε προετοιμασμένοι να το πληρώσουμε», δήλωσε ο Σολτς.

Την ίδια ώρα, ωστόσο, που οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνονται πρόθυμοι να δεχθούν το οικονομικό βάρος των κυρώσεων, αυξάνονται οι φωνές τόσο εντός όσο και εκτός της Ε.Ε. που υποστηρίζουν ότι το μπλοκ θα έπρεπε να έχει ακολουθήσει έναν διαφορετικό δρόμο.