Γράφει ο Βασίλης Κωστούλας
Δεν υπάρχει πια καλό σενάριο για τη Ρωσία, όμως η Ουκρανία δεν μπορεί να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο. Συμπέρασμα; Ωρα για διαπραγμάτευση, η οποία είναι καλύτερο να έρθει γρηγορότερα παρά αργότερα. Την άποψη αυτή διατυπώνει στην «Κ» ο ανώτερος συνεργάτης στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (CFR), καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown, Τσαρλς Κάπτσαν, εκφράζοντας ένα σκεπτικό το οποίο αρχίζει να κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους ειδικούς, που θεωρούν ότι όλες οι πλευρές βγαίνουν χαμένες από μια παρατεταμένη σύγκρουση με αχρείαστο ρίσκο. Εκτιμά πως ο πόλεμος θα κρατήσει μήνες ακόμη και πως οδεύουμε προς μια «παγωμένη σύγκρουση», αν δεν μεσολαβήσει ένας συμβιβασμός αποκλιμάκωσης.
– Μπορεί η Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο; Ορισμένοι θεωρούν ότι η στήριξη των ΗΠΑ και των συμμάχων της στο πεδίο της μάχης απλώς καθυστερεί τη νίκη του Πούτιν με κόστος για όλες τις πλευρές.
Τα όσα αναφέρει ανώτερος συνεργάτης στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (CFR), καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown
– Ο ουκρανικός στρατός έχει επιδείξει πολύ μεγαλύτερη ικανότητα και δύναμη από αυτήν που οποιοσδήποτε θα περίμενε, αξιοποιώντας στο μέγιστο την εκπαίδευση την οποία παρείχε το ΝΑΤΟ από το 2014, όπως και τον οπλισμό και τις πληροφορίες στις οποίες έχει πρόσβαση από την έναρξη του πολέμου. Το πιθανότερο αποτέλεσμα πλέον, αν ο πόλεμος συνεχιστεί, δεν είναι ούτε μια καθαρή νίκη της Ρωσίας ούτε μια καθαρή νίκη της Ουκρανίας. Είδαμε τους Ουκρανούς να μπλοκάρουν την αρχική προσπάθεια της Ρωσίας να ανατρέψει την κυβέρνηση και να καταπιεί την ανατολική Ουκρανία, αν όχι όλη την Ουκρανία. Τώρα όμως που οι Ρώσοι επικεντρώθηκαν στο Ντονμπάς και στη σύνδεση του Ντονμπάς με την Κριμαία, έχουν μεγαλύτερη επιτυχία και η μάχη έχει γίνει αδιέξοδη. Η Ρωσία τη μία μέρα έχει κέρδη, την επομένη αναποδιές. Δεν είναι ωστόσο προετοιμασμένη να χάσει, δηλαδή να οδηγηθεί έξω από το Ντονμπάς και την Κριμαϊκή Χερσόνησο. Επομένως, είναι μη ρεαλιστικό να στοχεύουμε σε μια πλήρη νίκη της Ουκρανίας, αν αυτό σημαίνει πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας.
– Ποια είναι τελικά η στρατηγική της Ουάσιγκτον στηρίζοντας την Ουκρανία σε στρατιωτικούς όρους; Να εξαντλήσει τον Πούτιν; Να τον ανατρέψει ενδεχομένως από την εξουσία;
– Νομίζω ότι ο βασικός στόχος της είναι να παράσχει στην Ουκρανία τη δυνατότητα να αμύνεται για τον εαυτό της. Ο πρόεδρος Μπάιντεν και οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ πήραν την απόφαση αρκετά πριν από τον πόλεμο να μην πάνε σε πόλεμο για την Ουκρανία. Είναι λογικό να παράσχουν στην Ουκρανία ό,τι χρειάζεται για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Αυτός είναι ο βασικός στόχος, και σε μεγάλο βαθμό έχει επιτευχθεί. Πού πηγαίνει αυτός ο πόλεμος; Είναι ακόμη ασαφές και νομίζω ότι αρχίζουμε να βλέπουμε πια κάποιες ρωγμές ανάμεσα στους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Η οπτική της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου είναι ότι τους στόχους στον πόλεμο τους ορίζουν οι Ουκρανοί και το ΝΑΤΟ θα στηρίζει την Ουκρανία για όσο χρειαστεί. Αλλα μέλη του ΝΑΤΟ, ιδίως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία, στέλνουν διαφορετικά μηνύματα, με το σκεπτικό ότι είναι ώρα για κατάπαυση πυρός με στόχο μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Νομίζω ότι είναι ήδη αργά, διότι η συζήτηση αυτή θα έπρεπε να έχει ήδη ξεκινήσει. Αλλά είναι η σωστή συζήτηση.
– Ο Ζελένσκι δείχνει πλέον διατεθειμένος να αποδεχτεί ένα καθεστώς ουδετερότητας της Ουκρανίας. Πώς αξιολογείτε τη στρατηγική του;
– Ο Ζελένσκι, όπως και οι περισσότεροι Ουκρανοί, οι περισσότεροι Ρώσοι και οι περισσότεροι αναλυτές στις χώρες του ΝΑΤΟ δεν πίστευαν ότι ο Πούτιν θα εισέβαλλε στην Ουκρανία. Σήμερα είναι σε πολύ δύσκολη θέση, διότι καταλαβαίνει ότι στο ορατό μέλλον δεν θα προχωρήσει η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Μιλώντας εκ των υστέρων, μάλλον θα έβγαζε νόημα για την Ουκρανία να είχε επιδιώξει την ουδετερότητα αντί για την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν ότι η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ έπαιξε ρόλο, μαζί και με άλλες παραμέτρους, στην απόφαση του Πούτιν. Σε κάθε περίπτωση, ο Ζελένσκι καταλαβαίνει τώρα ότι αν θα υπάρξει διπλωματική διευθέτηση που θα περιλαμβάνει την ουδετερότητα της Ουκρανίας, ακόμη και αν θα υπάρχουν εγγυήσεις ασφαλείας, δεν θα είναι εύκολο για εκείνον να την «πουλήσει» στο ουκρανικό εκλογικό σώμα ύστερα από έναν τέτοιο βάρβαρο πόλεμο με τη Ρωσία. Επομένως, ο Ζελένσκι επέδειξε αξιοσημείωτες δεξιότητες ως ηγέτης σε καιρό πολέμου, έχοντας τη χώρα και το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας από πίσω του, όμως οι πολιτικές προκλήσεις είναι τεράστιες μπροστά του, στην προσπάθεια να τερματίσει έναν πόλεμο που προκάλεσε θηριώδη καταστροφή και συμφορά στον ουκρανικό λαό.
– Είναι σωστό το timing για την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ; Σας ανησυχεί η αντίδραση της Ρωσίας;
– Νομίζω ότι το timing είναι σωστό και ότι ο Πούτιν θα λάβει αυτό που αξίζει, που είναι ένα ισχυρότερο και μεγαλύτερο ΝΑΤΟ, με καλύτερες δυνατότητες στην ανατολική πτέρυγα. Ο Πούτιν πήγε γυρεύοντας και πρέπει να καταλάβει ότι μια επιθετική, προκλητική συμπεριφορά το μόνο που καταφέρνει είναι να αποδυναμώνει περαιτέρω τη Ρωσία και να τη φέρνει αντιμέτωπη με έναν αντίπαλο συνασπισμό. Επιπλέον, η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας δεν είναι απειλητική για τη Ρωσία, όπως ενδεχομένως θα ήταν κατά κάποιον τρόπο η ένταξη της Ουκρανίας ή της Γεωργίας.
– Πώς θα μπορούσε να τελειώσει αυτός ο πόλεμος;
– Οι συγκρούσεις συνεχίζονται όταν μία πλευρά πιστεύει ότι έχει να κερδίσει συνεχίζοντας και τερματίζονται όταν υπάρχει ένας «λογαριασμός» στο πεδίο της μάχης. Η ελπίδα μου είναι ότι πλησιάζουμε σε ένα στρατιωτικό ισοζύγιο που αποσαφηνίζει την κατάσταση στο πεδίο της μάχης και δίνει και στις δύο πλευρές το κίνητρο να κηρύξουν κατάπαυση πυρός και να βρουν ένα διπλωματικό τέλος του παιχνιδιού. Η δική μου πρόβλεψη είναι ότι πιθανότατα θα έχουμε ακόμη μια «παγωμένη σύγκρουση». Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι θα συνεχίσουν να πολεμούν για μερικούς μήνες ακόμη και, τελικά, θα πάρουμε κάτι που θα μοιάζει με αυτό που είχαμε το 2014. Μια γραμμή επαφής σχετικά στατική, αλλά όχι ειρηνική. Σποραδικά πυρά από ελεύθερους σκοπευτές και μονάδες του πυροβολικού, αλλά σχετικά ήσυχα. Νομίζω ότι δεν είναι πιθανό η Ουκρανία να εξωθήσει τη Ρωσία από το Ντονμπάς. Ιδανικά το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να ξεκινήσει εσωτερικές συζητήσεις με την Ουκρανία, ώστε να εμπεδώσει ότι είναι καλύτερο να τερματιστεί η σύγκρουση γρηγορότερα παρά αργότερα. Και αυτό να γίνει μέσω της διπλωματίας, παρά μέσω μιας «παγωμένης σύγκρουσης». Γιατί μακροπρόθεσμα η Ουκρανία θα έχει να κερδίσει αν υπάρχει μια πολιτική – διπλωματική διαδικασία. Αυτό δεν σημαίνει πως θα λυθούν όλα τα εδαφικά ζητήματα. Αλλά θα έχει ενεργοποιηθεί μια προσπάθεια να λυθούν τα θέματα αυτά με το πέρασμα του χρόνου. Είναι αδύνατο αυτήν τη στιγμή να προσδιορίσει κάποιος πού μπορεί να βρίσκεται η διπλωματική συνοριακή γραμμή. Στα σύνορα της 24ης Φεβρουαρίου; Στο σενάριο ότι η Ουκρανία παίρνει πίσω το Ντονμπάς αλλά όχι την Κριμαία; Κάτι ανάμεσα σε αυτά τα δύο; Αυτή είναι η στιγμή να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση. Τώρα πρέπει να αρχίσουμε να διερωτώμεθα πού πηγαίνουμε. Πώς θα τελειώσουμε αυτόν τον πόλεμο.
Ρωσία – Κίνα
– Ορισμένοι θεωρούν ότι η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία, πριν και μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ρίχνει τον Πούτιν στην αγκαλιά της Κίνας. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Σε ένα βαθμό, είναι μια σωστή εκτίμηση. Η Ρωσία εξαρτάται όλο και περισσότερο από την Κίνα, ήδη από το 2014, μετά τις κυρώσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας. Οι Ρώσοι έγιναν τότε πιο αυτόνομοι, επικεντρώθηκαν περισσότερο στην εγχώρια κατανάλωση και στις εσωτερικές εφοδιαστικές αλυσίδες, εμβαθύνοντας τις σχέσεις τους με την Κίνα. Το ίδιο θα συμβεί συνεπεία και αυτού του πολέμου, μετά τις κυρώσεις της Δύσης εις βάρος της Ρωσίας. Ομως, νομίζω ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Η αντίδραση της Δύσης είναι η κατάλληλη και αποτελεσματική.
– Η Ρωσία από την πλευρά της μάλλον εγκλωβίστηκε, καθώς φαίνεται ότι προκάλεσε έναν πόλεμο που δεν ήθελε, σε αυτό το εύρος και τη διάρκεια. Υπάρχει πλέον καλό σενάριο για τη Ρωσία;
– Οχι, δεν υπάρχει πλέον καλό σενάριο για τη Ρωσία, η οποία αντιμετωπίζει θεμελιώδη στρατηγική οπισθοδρόμηση. Είναι το μεγαλύτερο πλήγμα που υπέφερε από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Είναι τεράστιο το κόστος για τη Ρωσία σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο και στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Και είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους πρέπει να κεφαλαιοποιήσουμε όσα έχει πετύχει μέχρι τώρα η Ουκρανία, αντί να συνεχίσουμε την πίεση, αναλαμβάνοντας αχρείαστο ρίσκο. Η Ρωσία έχει ήδη υποστεί μια σημαντική αποτυχία και η πλάτη του Πούτιν είναι στον τοίχο. Αυτός ο πόλεμος έκανε ήδη καθαρό στον Πούτιν και στους ανθρώπους γύρω από αυτόν ότι ο επεκτατισμός δεν αποδίδει.
