Του Γιάννη Ιωάννου
Η περιοδεία του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή έρχεται σε ένα πολύ ενδιαφέρον timing: Συνδέεται με τις δυναμικές που ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιφέρει παγκοσμίως μετά την 24η Φεβρουαρίου, προχωρά μέσα από το πλαίσιο της εμπέδωσης των Συμφωνιών του Αβραάμ για την ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με σειρά χωρών του αραβομουσουλμανικού κόσμου και, φυσικά, κοιτάζει προς το Ιράν και την Σαουδική Αραβία.
Για διαφορετικούς λόγους, ανά περιπτωσιολογία, αλλά με ξεκάθαρη γεωπολιτική στόχευση όσον αφορά το ζήτημα της απόκτησης πυρηνικών όπλων στη πρώτη περίπτωση και ως προς την φιλορωσική στάση, που ακολουθεί το Βασίλειο μετά την ρωσική εισβολή -με ξεκάθαρο αποτύπωμα στον πόλεμο της Ενέργειας που έχει ξεσπάσει διεθνώς.
Παράλληλα, η τριμερής Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν, την επόμενη εβδομάδα, και η «νεκρή» εδώ και χρόνια διαδικασία των συνομιλιών στο Μεσανατολικό αποτελούν επιμέρους στοιχεία μέσα από τα οποία η αμερικανική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή και στις χώρες του Κόλπου αναζητεί ισορροπίες στην περιοχή προσπαθώντας να «κλείσει» όλες τις γεωπολιτικές εκκρεμότητες. Στη περίπτωση μάλιστα που το worst case scenario επικρατήσει αναφορικά με τις επιδιώξεις της Τεχεράνης στην περιοχή.
Τι να αναμένουμε
Η επίσκεψη Μπάιντεν στο Ισραήλ έρχεται (κι ως πρώτη επίσημη) σε μια συγκυρία που η τρέχουσα αμερικανική διακυβέρνηση διατήρησε ορισμένα κεκτημένα της κυβέρνησης Τραμπ (πχ διατήρηση της πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ) αλλά διαφοροποιήθηκε στο Παλαιστινιακό τόσο «θεωρητικά» (επανέναρξη λειτουργίας προξενείου στις παλαιστινιακές περιοχές που η κυβέρνηση Τραμπ είχε κλείσει) όσο και «πρακτικά» -αντιλαμβανόμενη πως δεν υπάρχουν σοβαρές προσπάθειες επανέναρξης του διαλόγου και -ακολούθως- δεν θα επενδυθεί διπλωματικό κεφάλαιο προς αυτή την κατεύθυνση.
Την ίδια στιγμή η επίσκεψη πραγματοποιείται εν μέσω κρίσης στο Ισραήλ το οποίο οδηγείται ξανά σε εκλογές (πέμπτη διαδικασία μέσα σε τέσσερα χρόνια) τον προσεχή Νοέμβριο. Η επίσκεψη Μπάιντεν στο Ισραήλ (και την Σαουδική Αραβία, χωρίς η ανάλυση εδώ να μην βλέπει το αλληλένδετο της σύνδεσης) φέρνει ενδιαφέρουσες δυναμικές που αξίζει κανείς να παρακολουθήσει:
• Εδράζεται στην επιβεβαίωση της στρατηγικής σύνδεσης των δύο χωρών με φόντο το Ιράν. Η Ουάσιγκτον έχει θέσει το ζήτημα της μη απόκτησης πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη ως «κόκκινη γραμμή» χωρίς να αναιρεί μια θετική, διπλωματικά, στάση στο ζήτημα της επαναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας JCPOA που η κυβέρνηση Τραμπ αναίρεσε. Στο ζήτημα του Ιράν ενυπάρχουν και η ατζέντα του πολέμου στην Υεμένη, το Συριακό (και οι πτυχές του που αφορούν το Ισραήλ) και φυσικά οι πραγματικότητες στον άξονα Ιράν-Ρωσίας -που πλέον έχει αποκτήσει και ουκρανική διάσταση (σ.σ. το ζήτημα της παροχής ιρανικών drones στη Ρωσία)
• Αφορά στην εμπέδωση των «Συμφωνιών του Αβραάμ» προκειμένου -πλην του Ιράν- η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στις σχέσεις Ισραήλ με τα κράτη της περιοχής να επεκταθεί -κυρίως- στον τομέα της οικονομικής συνεργασίας και της κοινής αγοράς
• Αντανακλά τις εξελίξεις του πολέμου στην Ουκρανία στο ζήτημα των σχέσεων Ουάσιγκτον-Τελ Αβίβ-Σαουδικής Αραβίας (σ.σ. κι Εμιράτων). Ο Μπάιντεν επιδιώκει να αναθερμάνει τις σχέσεις με το Βασίλειο των Σαούντ προκειμένου να διαχειριστεί την ενεργειακή διάσταση της κρίσης που προκαλεί ο πόλεμος με την Ρωσία. Ακόμη κι αν η επίσκεψη δεν σηματοδοτήσει την πτώση των τιμών του πετρελαίου διεθνώς αυτό που επιδιώκεται σε αυτό το επίπεδο είναι η ενεργοποίηση του διπλωματικού σχήματος GCC+3 (δηλαδή το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου με την προσθήκη της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και του Ιράκ) και η απαρχή ενός σημαντικού breakthrough με την ομαλοποίηση των σχέσεων Ριάντ-Τελ Αβίβ. Ισραήλ και Σαουδική Αραβία δεν διατηρούν διμερείς διπλωματικές σχέσεις καθιστώντας το Βασίλειο των Σαούντ τον «χαμένο κρίκο» των Συμφωνιών του Αβραάμ που θα ολοκλήρωνε την εν λόγω πολιτική. Ο συμβολισμός της μετάβασης Μπάιντεν από το Τελ Αβίβ στη Σαουδική Αραβία αναμένεται να λειτουργήσει τους επόμενους μήνες στο επίπεδο της ομαλοποίησης των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας που ενώνονται υπό το βάρος της ιρανικής εξωτερικής απειλής
• Επιβεβαιώνει την προσήλωση της διακυβέρνησης Μπάιντεν ως προς την στάση αρχών στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό αυτό το βάρος πέραν της απουσίας προόδου στο ζήτημα των συνομιλιών του Μεσανατολικού, ο Αμερικανός Πρόεδρος θα θέσει το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τόσο με το Ισραήλ (περίπτωση δολοφονίας της Αμερικανοπαλαιστίνιας δημοσιογράφου Shireen Abu Akleh) όσο και με την Σαουδική Αραβία (περίπτωση Κασόγκι) έχει συγκεκριμένο αποτύπωμα
