Λουκάς Βελιδάκης
Ο Ντέμης Χασάμπης δεν είναι απλά ένας επιστήμονας. Πρόκειται για έναν άνθρωπο, ο οποίος από τα παιδικά του χρονιά κοιτούσε πέραν του ορίζοντα. Aφού εδώ και χρόνια αφήνει αδιάκοπα το έντονο αποτύπωμά του στο σύμπαν της τεχνητής νοημοσύνης, τώρα τιμήθηκε με το Νόμπελ Χημείας για την πρόβλεψή του περί της τρισδιάστατης δομής των πρωτεϊνών – ένα πρόβλημα που οι επιστήμονες προσπαθούσαν να λύσουν εδώ και δεκαετίες.
Το πλήρες όνομά του είναι Δημοσθένης Χασάμπης, καθώς ο πατέρας του είναι Ελληνοκύπριος, ενώ η μητέρα του Σιγκαπουριανή. Διαθέτει διπλή υπηκοότητα: βρετανική και κυπριακή. Γεννήθηκε στο Λονδίνο, στα τέλη του Ιουλίου, πριν από 48 χρόνια και πλέον θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα μυαλά εν ζωή.
Ο εγκέφαλός του λες κι ήταν ένα σκακιστικό ταμπλό, όπου οι σκέψεις κινούνταν με την ταχύτητα του φωτός. Σε ηλικία 13 ετών, είχε ήδη κατακτήσει τον τίτλο του μαιτρ, μια απόδειξη ότι το πεπρωμένο του τον προόριζε για σπουδαία πράγματα.
Oμως, η ζωή του δεν περιορίστηκε στα σκακιστικά τουρνουά. Η περιέργειά του τον οδήγησε σε ένα ταξίδι ανακάλυψης στον κόσμο των υπολογιστών. Σύντομα, έγινε ένας από τους κορυφαίους προγραμματιστές παιχνιδιών, δημιουργώντας κόσμους φαντασίας που καθήλωσαν εκατομμύρια παίκτες.
Από πολύ μικρός μπήκε στην κονίστρα της τεχνολογίας και ήταν από τους πρωτοπόρους της Τεχνητής Νοημοσύνης. Για τον Χασάμπη, η ΑΙ δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για την επίλυση παιχνιδιών στρατηγικής, αλλά ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον κόσμο να ξεκλειδώσει τα μυστικά της ζωής, της υγείας, του σύμπαντος.
Ας πιάσουμε όμως το νήμα από την αρχή: Στα 8 του χρόνια, έφτιαχνε παιχνίδια για υπολογιστές. Δημιούργησε ένα από τα πρώτα video games με τεχνητή νοημοσύνη όταν έγινε 17 ετών. Πήρε το πρώτο του, διπλό πτυχίο στην πληροφορική από το Κέιμπριτζ στα 20 του χρόνια. Το 2010 ίδρυσε την DeepMind, την εταιρεία που εξαγοράστηκε αργότερα από την Google και τον ανέδειξε σε «υπερήρωα της τεχνητής νοημοσύνης».
Το να μιλήσει κανείς (σκέτο) για παιδί-θαύμα, μάλλον πρόκειται για υποβάθμιση. Ο Χασάμπης είναι κάτι παραπάνω: ένας επιστήμονας που κοιτάζει μπροστά, επίμονα και αδιάκοπα.
Μαζί με την ομάδα του στην DeepMind ανέπτυξαν το AlphaFold, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούσε να προβλέψει με εξαιρετική ακρίβεια τη δομή μιας πρωτεΐνης με βάση την αλληλουχία των αμινοξέων της. Αυτή η ανακάλυψη άνοιξε τον δρόμο για νέες θεραπείες σε ασθένειες όπως ο καρκίνος, ενώ παράλληλα βοήθησε στη δημιουργία νέων υλικών και βιολογικών μορίων.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι στο μυαλό του Χασάμπη υπάρχει ένας συνδυασμός φιλοσοφίας και τεχνολογίας. Οπως έχει δηλώσει ο ίδιος, «το να καταλάβουμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας είναι το μεγαλύτερο μυστήριο που υπάρχει».
Ενα παζλ με τρισεκατομμύρια κομμάτια
Οι πρωτεΐνες είναι σαν μικροσκοπικά ρομπότ που εκτελούν χιλιάδες διαφορετικές εργασίες μέσα στα κύτταρά μας. Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί ο οργανισμός μας, πρέπει να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν οι πρωτεΐνες. Αυτό δεν είναι εύκολο. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους, δημιουργώντας ένα ατελείωτο πλήθος δυνατών δομών.
Για να λύσουν αυτό το παζλ, οι επιστήμονες χρειάζονταν μια νέα προσέγγιση. Και εδώ εμφανίστηκε ο Χασάμπης. Με τις γνώσεις του στην τεχνητή νοημοσύνη, δημιούργησε αλγόριθμους που μπορούσαν να προβλέψουν τη δομή μιας πρωτεΐνης με βάση την αλληλουχία των αμινοξέων της.
Με το AlphaFold έφερε μία επανάσταση στον χώρο της βιολογίας και κατ’ επέκταση της υγείας. Αυτό που παλαιότερα χρειαζόταν χρόνια, τώρα μπορεί να γίνει μέσα σε λίγες ώρες και ανοίγει τον δρόμο ώστε να αναπτυχθούν νέα φάρμακα και πιο αποτελεσματικές θεραπείες.
Ο Ντέμης Χασάμπης είναι ένας άνθρωπος με όραμα. Πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λύσει τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας: από την κλιματική αλλαγή μέχρι τον καρκίνο. Μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε λύσεις που –έως τώρα– δεν μπορούμε καν να φανταστούμε.
Μία ζωή κινηματογραφική
Η ζωή του Ντέμη Χασάμπη μοιάζει με ταινία. Από τα πάρκα του Λονδίνου, όπου ένας πιτσιρίκος έπαιζε σκάκι (πρωταγωνιστούσε δηλαδή…), μέχρι τα εργαστήρια της DeepMind, όπου μια μηχανή νικά έναν παγκόσμιο πρωταθλητή, και από τα video games στην αιχμή της νευροεπιστήμης και της χημείας.
Ηταν το μεγαλύτερο από τα τρία παιδιά της οικογένειας και στα 4 του χρόνια εκστασιάστηκε όταν είδε τον πατέρα του να παίζει σκάκι με τον θείο του. Δύο εβδομάδες αργότερα έπαιζε με ενήλικες –τους κέρδιζε…– και έως τα 13 του χρόνια είχε καταφέρει να γίνει ο δεύτερος καλύτερος παίκτης στον κόσμο, στις ηλικίες αυτές.
Με τις 200 στερλίνες που είχε κερδίσει από σκακιστικούς διαγωνισμούς, αγόρασε τον πρώτο του υπολογιστή, έναν ΖΧ Spectrum και ενώ ήταν μόλις 8 ετών άρχισε να γράφει τα δικά του video games.
Τελείωσε το σχολείο δύο χρόνια νωρίτερα από το κανονικό και έγινε δεκτός στο Κέιμπριτζ στα 16 του. Μολονότι ανήλικος, έπιασε δουλειά στην εταιρεία Bullfrog και υπήρξε ένας από τους δημιουργούς του παιχνιδιού «Theme Park», το οποίο τη δεκαετία του 1990 πούλησε 15 εκατομμύρια αντίτυπα.
Ολοκλήρωσε το πρόγραμμα Computer Science Tripos του Κέιμπριτζ και έκανε PhD στη νευροεπιστήμη στο University College London (UCL).
Λίγο μετά τις σπουδές του, δημιούργησε την Deepmind, η οποία πουλήθηκε το 2014 στην Google. Εκτοτε, είχε το ελεύθερο από την Alphabet –αλλά και απεριόριστους πόρους– να ασχοληθεί με την τεχνητή νοημοσύνη και να γίνει ένας από τους επικεφαλής του κλάδου.
Ακόμα και ο CEO της Tesla, Ελον Μασκ, είχε πει στους συνιδρυτές της OpenAI το 2018 ότι θα χρειάζονταν δισεκατομμύρια δολάρια για να έχουν μια πιθανότητα να ανταγωνιστούν τον Χασάμπη και την Google.
Οσο και αν προσπαθήσει κάποιος να τον κατατάξει σε μια κατηγορία –σκακιστής, προγραμματιστής, επιστήμονας, ακόμα και παίκτης του πόκερ– είναι δύσκολο. Γιατί ο Χασάμπης δεν ανήκει σε μία μόνο.
Ισως η μεγαλύτερη αλήθεια για εκείνον είναι ότι βλέπει τον κόσμο σαν ένα απέραντο πεδίο προβλημάτων, που πρέπει να λυθούν, με τον ίδιο να διαθέτει ειδικό ρόλο. Κάτι σαν παιχνίδι στη σκακιέρα, όπου κάθε κίνηση είναι ένα νέο βήμα προς την ανακάλυψη.
Αυτός είναι ο Ντέμης Χασάμπης: ο άνθρωπος που δεν φοβάται το αδύνατο, γιατί ξέρει ότι με την κατάλληλη κίνηση, κάθε πρόβλημα έχει μια λύση.
Η υπόκλιση του «νονού» της ΑΙ
Ο Ντέμης Χασάμπης ανέπτυξε πάθος για την ΑΙ και καθετί γύρω από αυτήν από μικρή ηλικία, με τον «νονό της τεχνητής νοημοσύνης» Τζέφρι Χίντον (που βραβεύτηκε επίσης με Νόμπελ φέτος) να εκφράζει τη βεβαιότητα ότι ο ιδρυτής της DeepMind θα είναι ο μεγάλος κερδισμένος της κούρσας.
«Δεν νομίζω ότι έχω συναντήσει ποτέ κάποιον πιο ανταγωνιστικό», είπε ο Χίντον, που ως πρώην στέλεχος της Google είχε συμβουλέψει την εταιρεία να αγοράσει την DeepMind πριν από μία δεκαετία. «Ο Ντέμης είναι ανταγωνιστικός στο επίπεδο των ανθρώπων που κερδίζουν χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς Αγώνες».
