Kathimerini.gr
Στο παρελθόν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν χρησιμοποιούσε τον ετήσιο εορτασμό της σοβιετικής νίκης του 1945 επί των ναζί προκειμένου να εδραιώσει την στρατιωτικοποίηση της ρωσικής κοινωνίας, να εξυμνήσει τις αξίες του ηρωικού πατριωτισμού και να αντιπαραβάλει το πολεμικό πνεύμα της Ρωσίας με αυτό που ο ίδιος βλέπει στη Δύση ως ηθική παρακμή και κατάπτωση, γράφει ο Ρότζερ Κοέν στους New York Times.
Η φετινή χρονιά είναι, ωστόσο, διαφορετική λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Πούτιν θα επιχειρήσει φέτος αναμφίβολα, με φόντο τους εορτασμούς της 9ης Μαΐου, να παρουσιάσει ως «νίκη» την καταστροφή που έχει προκαλέσει στην Ουκρανία, όπως σημειώνει στο άρθρο του ο Κοέν. Ο Ρώσος ηγέτης θα επιχειρήσει, στο ίδιο πλαίσιο, να δικαιολογήσει έναν εν εξελίξει πόλεμο που είναι σαφές πως έχει πάει μέχρι στιγμής λιγότερο καλά από όσο θα επιθυμούσε η Μόσχα ενάντια σε μια υποστηριζόμενη από τη Δύση «ναζιστική» απειλή που η ίδια η ρωσική πλευρά επινόησε.
Η 9η Μαΐου ωστόσο δεν είναι μόνο η Ημέρα της Νίκης για τη Ρωσία, μια ημέρα κατά την οποία διεξάγεται και η ετήσια στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα. Η 9η Μαϊου είναι παράλληλα και η Ημέρα της Ευρώπης. Από τη μια πλευρά, στη μια οθόνη, η μεγαλειώδης στρατιωτική παρέλαση των Ρώσων. Από την άλλη πλευρά, τα λόγια ειρήνης και οι ομιλίες των Ευρωπαίων.
Φέτος, στις 9 Μαΐου, ο προσφάτως επανεκλεγείς Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πρόκειται να χαιρετίσει την Ημέρα της Ευρώπης από το Βερολίνο και το Στρασβούργο, την έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, παρουσιάζοντας το φιλόδοξο όραμά του για μια Ευρωπαϊκή Ένωση 27 εθνών που είναι όμως πλέον υποχρεωμένη να προχωρήσει πέρα από το πεδίο της οικονομίας και να αρχίσει να γίνεται μια περισσότερο δυναμική ομοσπονδιακή παγκόσμια δύναμη.
1945, 1950, 2022
Για τη Ρωσία του Πούτιν, η ήττα της ναζιστικής Γερμανίας στον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» κατοχυρώνει και διαφυλάσσει την ιερότητα και τη δόξα του πολέμου. Στο Παρίσι και στο Βερολίνο ωστόσο από την άλλη πλευρά, η ίδια ήττα συμβολίζει την επιτακτική αναγκαιότητα της ειρήνης. Πρόκειται για μια αντιπαράθεση μεταξύ των κοσμοθεωριών του 19ου και του 21ου αιώνα, όπως σημειώνει ο Ρότζερ Κοέν στους Τάιμς της Νέας Υόρκης.
Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία μας έδειξε, ωστόσο, πως ο κίνδυνος μεγάλων αναφλέξεων δεν ανήκει στο παρελθόν. Από το ισοπεδωμένο Χαλέπι της Συρίας ως το υπό πολιορκία Αζόφσταλ στη Μαριούπολη, το μήνυμα που στέλνει ο Πούτιν είναι το ίδιο, σύμφωνα με τον Κοέν: Η στρατιωτική ισχύς είναι αποτελεσματική στο να αλλάζει τη γεωστρατηγική πραγματικότητα προς όφελος της Ρωσίας.
Στις 9 Μαΐου του 1950 ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν είχε προτείνει τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα τα μέλη της οποίας θα διαχειρίζονται από κοινού την παραγωγή.
«Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα θα εξασφαλίσει αμέσως την εγκαθίδρυση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης […] και θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί πολλά χρόνια αφιερώθηκαν στην κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν πάντα τα πρώτα θύματα. Η αλληλεγγύη κατά την παραγωγή, που θα διαμορφωθεί με αυτόν τον τρόπο, θα αποδείξει ότι κάθε πόλεμος μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας είναι όχι μόνο αδιανόητος αλλά και υλικά αδύνατος», σημείωνε ο Σουμάν στη Διακήρυξή του το 1950.
Με την ευκαιρία της επετείου της ιστορικής «Διακήρυξης Σουμάν» που γιορτάζεται πια ως Ημέρα της Ευρώπης είναι που θα μιλήσει ο Εμανουέλ Μακρόν στις 9 Μαΐου.
Ο Πούτιν ωστόσο θεωρεί πως ο Γάλλος πρόεδρος και ολόκληρη η Ευρώπη θα έπρεπε να αναγνωρίσουν κάτι άλλο: την τεράστια θυσία των εκατομμυρίων σοβιετικών που πέθαναν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο σώζοντας την Ευρώπη από τον ναζισμό.
«Πιστεύει ότι η Ευρώπη είναι αχάριστη και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδομήθηκε μόνο μέσω της ρωσικής θυσίας», δηλώνει ο Γάλλος συγγραφέας και ακαδημαϊκός Μισέλ Ελτσανινόφ, αναφερόμενος στον Πούτιν, έναν ηγέτη που περιφρονεί «την ιδέα ότι το εμπόριο μπορεί να φέρει ειρήνη μεταξύ των εθνών».
Ο μαγνητισμός και η ελκυστικότητα της ευρωπαϊκής δημοκρατικής επιτυχίας, παρά τα όποια ελαττώματα που εκείνη έχει, φαίνεται να είναι πιο απειλητικός για τον Πούτιν από ό,τι το ΝΑΤΟ, επειδή αμφισβητεί την αυταρχική κλεπτοκρατία που ο Ρώσος ηγέτης έχει χτίσει γύρω από έναν ιστό ολιγαρχών τους οποίους ελέγχει, γράφει ο Ρότζερ Κοέν στους New York Times.
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, ήταν σαφές ότι ο Πούτιν δεν βρίσκεται σε πόλεμο απλώς για να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία της Μόσχας υποτάσσοντας ή διαμελίζοντας την Ουκρανία. Βρίσκεται επίσης σε πόλεμο εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ευρωπαίων συμμάχων τους, τους οποίους έχει καταλήξει να αντιμετωπίζει ως κάτι άθεους που ταπείνωσαν κατά τρόπο ασυγχώρητο τη Ρωσία κατά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Αυτός ο ευρύτερος πόλεμος όμως θα έχει διάρκεια και πλέον υποχρεώνει την Ευρώπη να αρχίσει και πάλι να σκέφτεται και τρόπο περισσότερο στρατιωτικά προσανατολισμένο.
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης διακυβέρνησής του, ο Πούτιν ήταν έτοιμος ακόμη και να αναγνωρίσει τα σοβιετικά στρατιωτικά εγκλήματα. Ως πρωθυπουργός, είχε επισκεφθεί το 2010 το δάσος του Κατίν όπου είχαν εκτελεστεί χιλιάδες Πολωνοί από τους Σοβιετικούς την άνοιξη του 1941.
Τότε είχε αποκηρύξει τα «κυνικά ψεύδη» που είχαν αποκρύψει την αλήθεια της σφαγής του Κατίν, λέγοντας ότι «δεν υπάρχει δικαιολογία για αυτά τα εγκλήματα» ενός «ολοκληρωτικού καθεστώτος».
«Θα πρέπει να συναντηθούμε στα μισά του δρόμου, συνειδητοποιώντας ότι είναι αδύνατο να ζούμε μόνο στο παρελθόν», είχε πει τότε ο Βλαντιμίρ Πούτιν.
«Σχεδόν αδιανόητος» ένας συμβιβασμός
Δώδεκα χρόνια μετά ωστόσο, στην Ευρώπη ένας συμβιβασμός «στα μισά του δρόμου» ανάμεσα στον ρωσικό μιλιταρισμό που έχει όμως αποκτήσει πια μια μυστικιστική, περίπου θρησκευτική ένταση και στην γαλλογερμανική «ειρήνη μέσω της ένωσης» φαίνεται πια σχεδόν αδιανόητος. Ενώ ο Πούτιν έχει τω μεταξύ αποδώσει καθεστώς ήρωα και στον Στάλιν, ανασυγκροτώντας παράλληλα και τον Κόκκινο Στρατό ως τον συνδετικό ιστό της νέας επεκτατικής Ρωσίας.
Η Ευρώπη αλλάζει
«Τι έχει όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση με το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει τον Πούτιν; Ποιος είναι ο μαγνητισμός της δικής της 9ης Μαΐου;», διερωτάται ο Ρότζερ Κοέν μέσα από τις σελίδες των New York Times.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κινητοποιήσει τη Γηραιά Ήπειρο που τώρα βλέπει θετικά την ένταξη της Ουκρανίας, της Γεωργίας και της Μολδαβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παράλληλα έχουν πολλαπλασιαστεί στο εσωτερικό της ΕΕ και οι φωνές που ζητούν να επιταχυνθεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων στα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι έχει από την πλευρά του μιλήσει για έναν «πραγματιστικό» ή «ρεαλιστικό φεντεραλισμό». Ο φεντεραλισμός αυτός όμως συνεπάγεται την ταχεία προώθηση της ευρωπαϊκής ενότητας κατά τρόπους οι οποίοι θα φαίνονταν αδιανόητοι πριν από χρόνια, όπως σημειώνει ο Κοέν στο άρθρο του.
«Πρέπει να ξεπεράσουμε αυτήν την αρχή της ομοφωνίας, που οδηγεί σε μια λογική διασταυρούμενων βέτο, και να προχωρήσουμε προς αποφάσεις που θα λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία», είπε ο Ντράγκι. «Προστατεύοντας την Ουκρανία, προστατεύουμε τον εαυτό μας και το έργο ασφάλειας και δημοκρατίας που έχουμε οικοδομήσει μαζί εδώ και 70 χρόνια», συνέχισε.
Η κυβέρνηση συνασπισμού της Γερμανίας, υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς, υποστηρίζει αυτήν τη λήψη αποφάσεων βάσει πλειοψηφίας για τα θέματα που άπτονται των πολιτικών ασφάλειας και άμυνας, αλλά η Γαλλία είναι πιο διστακτική.
Η ρωσική επιθετικότητα έχει στρέψει όμως και την Πολωνία προς την υποστήριξη της ενίσχυσης της ΕΕ. Η ήττα της Μαρίν Λεπέν από τον Μακρόν στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας απομόνωσε ακόμη περισσότερο τον ανελεύθερο Ούγγρο ηγέτη Βίκτορ Όρμπαν.
Ο Μακρόν υπήρξε ο κορυφαίος υποστηρικτής μιας κυρίαρχης Ευρώπης που θα είναι αρκετά ανεξάρτητη ώστε να διεκδικεί «στρατηγική αυτονομία», υποστηριζόμενη και από την ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ισχύος, μια ενίσχυση που θα μπορεί να λάβει χώρα παράλληλα με το ΝΑΤΟ αλλά και σε συντονισμό με αυτό.
Ο Μακρόν θα χρησιμοποιήσει την 9η Μαΐου για να αναπτύξει αυτό το όραμα καθιστώντας παράλληλα σαφή την αντίθεση ανάμεσα στον πόλεμο του Πούτιν και στην ειρήνη του Σούμαν, γράφει ο Κοέν.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο Μακρόν πιστεύει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική από τη διαπραγμάτευση με τον Πούτιν.
Πριν από τρία χρόνια είχε καλέσει τον Πούτιν στην γαλλική προεδρική θερινή κατοικία, μιλώντας τότε για μια Ρωσία που είναι «ευρωπαϊκή» και για μια Ευρώπη που θα εκτείνεται «από τη Λισαβόνα έως το Βλαδιβοστόκ».
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ωστόσο κλόνισε, αν όχι αναίρεσε, αυτήν την ιδέα.
Πηγή: New York Times
