Ξένια Κουναλάκη
Η ανάδειξη της σουηδικής Ακροδεξιάς σε δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη και η επικείμενη συμμετοχή του κόμματος με τις νεοναζιστικές απαρχές στην επόμενη κυβέρνηση στη Στοκχόλμη, καθώς και η διαφαινόμενη εκλογική νίκη της νεοφασίστριας Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία την επόμενη Κυριακή συνθέτουν ένα ζοφερό σκηνικό στην Ευρώπη που βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν από τους δυσκολότερους χειμώνες των τελευταίων δεκαετιών. Η ενίσχυση τέτοιων σχηματισμών σε δύο σημαντικές χώρες της Ε.Ε. είναι βέβαιο ότι ικανοποιούν τη Ρωσία, που βλέπει θετικά τις διαλυτικές τάσεις στους κόλπους της Ένωσης.
Θεωρητικά ούτε οι Σουηδοί Δημοκράτες είναι υπέρ της εξόδου της χώρας από την Ε.Ε., ούτε οι Αδελφοί της Ιταλίας επιθυμούν διάρρηξη των σχέσεων με τις Βρυξέλλες. Η αμφισβήτηση όμως θεμελιωδών αξιών που συνθέτουν τον ιδρυτικό πυλώνα της Ένωσης, π.χ. η ανθρωπιστική αντιμετώπιση και η ενσωμάτωση των μεταναστών ή τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, υπονομεύει τη συνοχή μεταξύ των 27 χωρών-μελών και τορπιλίζει οποιαδήποτε προσπάθεια εμβάθυνσης της ομοσπονδίας.
Στη Σουηδία, το προπύργιο της ανεκτικότητας και του κράτους πρόνοιας, οι Δημοκράτες (SD) καθόρισαν την προεκλογική ατζέντα επικεντρώνοντάς την γύρω από την εγκληματικότητα και την πολυπολιτισμικότητα, καθιστώντας τους μετανάστες, που σημειωτέον αποτελούν πλέον το ένα τρίτο του πληθυσμού, αποδιοπομπαίους τράγους για όλα τα δεινά της σουηδικής οικονομίας και κοινωνίας. Το πρόβλημα της ενσωμάτωσης είναι υπαρκτό, αλλά ο τρόπος με τον οποίο το θέτει το SD είναι ξενοφοβικός και απλουστευτικός. Μετά το τεράστιο μεταναστευτικό κύμα από τη Συρία το 2015, η Σουηδία έγινε η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό αιτήσεων ασύλου αναλογικά με τον πληθυσμό της. Έτσι, το SD είδε κατά τις τρεις τελευταίες αναμετρήσεις το ποσοστό του να εκτοξεύεται από μονοψήφια ποσοστά σε 20%. Αν και έχει νεοναζιστικές ρίζες, έχει αποκηρύξει το μελανό παρελθόν του, πολλοί όμως αναλυτές θεωρούν ότι πρόκειται για τακτικισμό προκειμένου να παρουσιαστεί πιο εκλόγιμο και να διευρύνει τη δεξαμενή ψηφοφόρων του.
Πράγματι την περασμένη Κυριακή ένας στους πέντε δεν φοβήθηκε να το ψηφίσει. «Eίναι επικίνδυνος σχηματισμός για την εξωτερική πολιτική και ασφάλεια της χώρας· μόλις λίγες μέρες πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο ηγέτης τους δεν μπορούσε να διαλέξει μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν και του Πούτιν», κατήγγειλαν προεκλογικά στελέχη των Σοσιαλδημοκρατών, χωρίς να εισακουστούν.
Αποστάσεις από το νεοφασιστικό παρελθόν τηρεί και η Μελόνι, η οποία προηγείται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. To έμβλημα του κόμματός της είναι παρόμοιο με αυτό του Μπενίτο Μουσολίνι και καμιά φορά οι υποστηρικτές της χαιρετούν φασιστικά, παρόλο που η ίδια θεωρεί ότι ο ιταλικός φασισμός ανήκει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Κι όμως δεν είναι πολύ μακριά η δεκαετία του ’90, όταν στα μέσα της η ίδια είχε αποφανθεί πως «ο Μουσολίνι ήταν ένας καλός πολιτικός» και ότι «δεν βγήκαν άλλοι σαν κι αυτόν τα τελευταία πενήντα χρόνια». «Ναι στη φυσική οικογένεια, όχι στα λόμπι των ΛΟΑΤΚΙ! Ναι στη σεξουαλική ταυτότητα, όχι στην έμφυλη ιδεολογία!» διακήρυξε πρόσφατα συμπυκνώνοντας την υπερσυντηρητική ατζέντα της που βασίζεται στο τρίπτυχο της πίστης, του εθνικισμού και του θεσμού της οικογένειας (Dio, Patria, Famiglia).
Η Μελόνι και οι κυρώσεις
H επιλογή της να μείνει εκτός της προηγούμενης κυβέρνησης του πρώην τραπεζίτη Μάριο Ντράγκι τής έδωσε την ευκαιρία να ασκεί κριτική στην κυβερνητική πολιτική του, ενώ οι σημερινοί σύμμαχοί της, ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά Ματέο Σαλβίνι και ο επικεφαλής της Forza Italia Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ήταν υποχρεωμένοι να στηρίζουν –έστω και ανόρεχτα– τον πρώην πρωθυπουργό. Σε αντίθεση πάντως με τον Σαλβίνι, ο οποίος έχει ταχθεί ανοιχτά κατά των κυρώσεων εις βάρος της Ρωσίας και θεωρείται ο πλέον ένθερμος οπαδός του Βλαντιμίρ Πούτιν στη χώρα, η Μελόνι εμφανίζεται ευρωπαϊκά «νομοταγής» μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Tην ίδια στιγμή, στα ιταλικά ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η επιρροή της ρωσικής προπαγάνδας είναι έκδηλη για παρόμοιους λόγους με αυτούς που έχει σημαντική παρουσία και σε μερίδα των ελληνικών: από τον παραδοσιακό αντιαμερικανισμό της ιταλικής κοινωνίας μέχρι τον θαυμασμό για τον Πούτιν ως αυταρχικού ηγέτη. Οι αποκλίσεις αυτές έναντι της Μόσχας στο εσωτερικό μιας μελλοντικής κυβέρνησης στη Ρώμη αναμφισβήτητα ικανοποιούν τον Πούτιν. «Καθώς ο στρατός του παραπαίει μετά την ουκρανική αντεπίθεση, ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας έχει εντείνει την ενεργειακή ασφυξία της δυτικής Ευρώπης, η οποία προετοιμάζεται για ελλείψεις φυσικού αερίου προκειμένου να θερμάνει τα σπίτια της και να παρατείνει τη λειτουργία της βιομηχανίας και των επιχειρήσεών της τον χειμώνα. Η προοπτική μιας κλιμακούμενης διαφωνίας για τις κυρώσεις σε μια καίρια οικονομία της Ευρωζώνης είναι ίσως η ιδανική ευκαιρία της Ρωσίας να χαλαρώσει τις κυρώσεις και να βελτιώσει τις δεινές προοπτικές της. Οι Ιταλοί θα έπρεπε να το ξανασκεφτούν προτού εκχωρήσουν στον Πούτιν ένα τέτοιο δώρο», έγραψε σε κύριο άρθρο της η «Ουάσιγκτον Ποστ» την περασμένη Τρίτη.
«Αν κερδίσω, τελείωσε η πλάκα για την Ευρώπη», είπε αυτήν την εβδομάδα. «Αν κερδίσει τελείωσε η Ιταλία», απάντησε ο κεντροαριστερός αντίπαλός της και πρώην πρωθυπουργός (2013-2014) Ενρίκο Λέτα. Πράγματι, αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, η Ευρώπη θα αποκτήσει ένα ακόμη μαύρο πρόβατο που θα υπονομεύει τη συναίνεση στη λήψη αποφάσεων και μάλιστα σε μια εξαιρετικά δύσκολη χρονική συγκυρία. Κι ο Πούτιν θα εξασφαλίσει ένα κυβερνητικό στέλεχος στην καρδιά της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας στην Ευρωζώνη, τον Σαλβίνι, ο οποίος μέσα στον Μάιο (δύο και πλέον μήνες μετά τη ρωσική εισβολή!) σχεδίαζε να επισκεφθεί τη Μόσχα με τα έξοδα πληρωμένα από τη ρωσική κυβέρνηση.
Ο χειμώνας της δυσαρέσκειας
Aνησυχίες για διαδηλώσεις και άνοδο του αντισυστημισμού καταγράφονται και στη Γερμανία, όπου εκφράζονται φόβοι ότι η Μόσχα θα μπορούσε να υποκινήσει τέτοιου είδους φαινόμενα. Εκμεταλλευόμενη την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για την άνοδο των τιμών στην ενέργεια αλλά και τις επανειλημμένες συστάσεις για εξοικονόμηση ρεύματος και καυσίμων, η Ρωσία θα μπορούσε να επιδοθεί σε εκστρατείες παραπληροφόρησης των πολιτών.
«Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή. Οι τελευταίες εβδομάδες απέδειξαν εκ νέου πόσο ευάλωτη είναι η Γερμανία στη ρωσική επιρροή», σχολίασε ο βουλευτής των Πρασίνων, Κόνσταντιν φον Νοτς, στην Deutsche Welle. Στην πρώην Ανατολική Γερμανία και ειδικά στη Σαξονία έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οι πρώτες αντικυβερνητικές πορείες, στις οποίες διαφαίνεται ότι το κίνημα των αντιεμβολιαστών μετεξελίσσεται σε ένα δήθεν φιλειρηνικό, το οποίο όμως αμφισβητεί ευθέως την πολιτική της έμπρακτης υποστήριξης της Γερμανίας προς την Ουκρανία ως αιτία για την ενεργειακή κρίση.
