Μετά τη βαριά ήττα του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές στην Ισπανία, ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ υποχρεώθηκε σε προκήρυξη πρόωρων εκλογών.
«Παρότι οι χθεσινές εκλογές είχαν τοπικό και περιφερειακό χαρακτήρα, το νόημα της ψηφοφορίας μεταφέρει ένα μήνυμα που υπερβαίνει αυτό τον χαρακτήρα. Αυτός είναι και ο λόγος που, ως πρωθυπουργός και γενικός γραμματέας του PSOE, αναλαμβάνω προσωπικά την ευθύνη των αποτελεσμάτων» σημείωσε ο Σάντσεθ σε τηλεοπτικό του μήνυμα προς τον λαό.
Πότε έληγε η θητεία Σάντσεθ;
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE), ένα από τα ισχυρότερα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη που συμμάχησε με το κόμμα Ενωμένοι Μπορούμε (Ουνίδας Ποδέμος), ανέλαβε την ηγεσία της χώρας τον Νοέμβριο του 2019.
Ο 51χρονος Σάντσεθ είχε διαμηνύσει σε πολλές περιστάσεις πως ήθελε να εξαντλήσει τη κυβερνητική του θητεία, πραγματοποιώντας τις εθνικές εκλογές τον ερχόμενο Δεκέμβριο, λίγο πριν την ανάληψη της εκ περιτροπής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκινά την 1 Ιουλίου του 2024.
Τι συνέβη στις χθεσινές κάλπες
Οι χθεσινές εκλογές αφορούσαν το σύνολο των 8.131 δήμων, με άλλα λόγια 35,5 εκατ. ψηφοφόρους, καθώς και τα κοινοβούλια των 12 εκ των 17 περιφερειών της χώρας. Αυτή τη δεύτερη πτυχή των εκλογών αφορούσε 18,3 εκατ. ψηφοφόρους.
Το PSOE του Σάντσεθ έλαβε 28% των ψήφων, υποχωρώντας κατά μία μονάδα κι από τα ποσοστά του 2019 (29%) και συγκεντρώνοντας περί τις 800.000 ψήφους λιγότερες από το ΡΡ. Ενώ το Ποδέμος έχασε μεταξύ άλλων και τις 10 έδρες της στην τοπική κυβέρνηση της Μαδρίτης.
Ποιοι θεωρούνται κερδισμένοι
Στους κερδισμένους των χθεσινών εκλογών λογίζεται το αντίπαλο συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) -τo οποίο είχε συγκεντρώσει 22,7 στις περιφερειακές του 2019 και 16,7 στις εθνικές εκλογές, το χειρότερο ποσοστό της ιστορίας του- και το ακροδεξιό Vox.
Το PP, με ποσοστό άνω του 31%, επικράτησε σε αρκετές περιοχές που προηγουμένως ήλεγχε το PSOE, όπως η Βαλένθια, η Αραγονία και η Λα Ριόχα, αποσπώντας και κομβικής σημασίας πόλεις – όπως η Βαλένθια και η Σεβίλλη.
Από την άλλη, το ακροδεξιό κόμμα Vox, ήδη τρίτη δύναμη στο ισπανικό κοινοβούλιο, εξασφαλίζοντας πάνω από 1,5 εκατομμύριο ψήφους (7,19%), διπλασίασε το ποσοστό του σε διάστημα τεσσάρων χρόνων, κάνοντας ηχηρή είσοδο σε αρκετά τοπικά κοινοβούλια.
Οι λόγοι της ήττας
Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν νίκη της δεξιάς στις διπλές χθεσινές εκλογές, κανένας όμως δεν περίμενε πως το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE) θα υφίστατο τέτοιες απώλειες.
Η δημοτικότητα τόσο του Σάντσεθ όσο και των αριστερών συμμάχων του φαίνεται να έχει μειωθεί σε πολλές περιοχές της χώρας, ενώ παράλληλα δημοσκοπήσεις σημειώνουν άνοδο της ακροδεξιάς. Ειδικά στις περιφέρειες του Νότου, πολλοί είναι εκείνοι που αποδίδουν στην κυβέρνηση ολιγωρία και ανεπάρκεια στην προετοιμασία και τη διαχείριση του ιστορικών διαστάσεων κύματος ζέστης και ξηρασίας που άφησε αγρότες και κτηνοτρόφους χωρίς νερό και κατέστρεψε την παραγωγή τους.
Επιπλέον, υποστηρίζουν πως με τους νόμους που προωθεί η κυβέρνηση για την προστασία του περιβάλλοντος, περιφρονεί τις ανάγκες των μικρών παραγωγών και ενισχύει τις μεγάλες βιομηχανίες που έχουν τα χρήματα να αποκτήσουν τις νέες τεχνολογίες.
Η προεκλογική εκστρατεία, πάντως, στιγματίστηκε από υψηλούς τόνους, από ισχυρισμούς για απάτη ψηφοφόρων σε μικρές πόλεις μέχρι μια πρωτοφανή περίπτωση απαγωγής.
Γιατί το χθεσινό αποτέλεσμα έχει σημασία
Οι περιφερειακές κυβερνήσεις της Ισπανίας έχουν τεράστια εξουσία και δημοσιονομική ευχέρεια όσον αφορά την εκπαίδευση, την υγεία, τη στέγαση και την αστυνόμευση.
Και, καθώς οι περιφερειακές κάλπες θεωρούνται «πρόβα τζενεράλε» των εθνικών, το χθεσινό αποτέλεσμα υποδεικνύει πως το Λαϊκό Κόμμα και το αντι-μεταναστευτικό/αντι-αυτονομιστικό Vox έχει τη δυναμική να «εκθρονίσει» τους Σοσιαλιστές σε εθνικό επίπεδο, αν διατηρήσουν τις επιδόσεις τους.
Το χθεσινό αποτέλεσμα θεωρείται καίριο και για έναν ακόμη λόγο: Καθώς οι εκλογές ενδέχεται να σηματοδοτήσουν την απαρχή μιας επιστροφής στο σύστημα δικομματισμού, με εκφραστές τους Σοσιαλιστές και τους συντηρητικούς.
Την τελευταία δεκαετία, τα μικρότερα κόμματα όπως οι Podemos και οι κεντρώοι Ciudadanos, διαδραμάτιζαν κομβικό ρόλο ρυθμιστών της εξουσίας. Ωστόσο, αμφότερα παλεύουν να εξασφαλίσουν το απαιτούμενο 5% για την είσοδό τους στο κοινοβούλιο.
Προς τι η επίσπευση;
Οι περιφερειακές κυβερνήσεις της Ισπανίας έχουν τεράστια εξουσία και δημοσιονομική διακριτική ευχέρεια όσον αφορά την εκπαίδευση, την υγεία, τη στέγαση και την αστυνόμευση.
Ωστόσο, είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο για ισπανική κυβέρνηση να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές μετά από τέτοιο, κακό αποτέλεσμα στις περιφερειακές.
Σύμφωνα με τις πρώτες αναλύσεις, το σκεπτικό του πίσω από την επίσπευση των εθνικών εκλογών ήταν φαινομενικά ασαφές έως ακατάληπτο. Με μια δεύτερη ανάγνωση, όμως, της πρόσφατης εκλογικής ιστορίας, κάθε άλλο παρά ανεξήγητο ήταν.
Το 2019 -ξανά κόντρα στις πιθανότητες και σε μια χρονική συγκυρία μόλις λίγων μηνών εξουσίας μετά την πρόταση μομφής που έριξε την κυβέρνηση Ραχόι- ο Σάντσεθ διέγραψε μια επίσης ριψοκίνδυνη εκλογική πορεία, κατορθώνοντας να εδραιώσει το PSOE στην εξουσία με την απόκτηση 38 εδρών στο κοινοβούλιο. Τότε, η ισπανική Αριστερά κινητοποιήθηκε μαζικά υπό την απειλή ενίσχυσης του Vox – που είχε κάνει πολιτικό θόρυβο κερδίζοντας 12 έδρες και μια θέση στην περιφερειακή κυβέρνηση της Ανδαλουσίας τον Δεκέμβριο του 2018.
Τέσσερα χρόνια μετά, το Vox δεν συνιστά πια απειλή, αλλά μια ολοένα και διογκούμενη πραγματικότητα, όπως υποδεικνύουν τα αποτελέσματα της Κυριακής. Πλέον, η πιθανότητα συγκυβέρνησης ΡΡ με Vox δεν είναι κάτι αφηρημένο, αλλά σχεδόν βεβαιότητα. Αυτός είναι ο λόγος, όπως εκτιμά η El Pais, για τον οποίο ο Σάντσεζ αποφάσισε να τα παίξει όλα για όλα, προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές σε μια προσπάθεια να προκαλέσει μια εκ νέου μαζική συσπείρωση σοσιαλιστών-Αριστεράς, προς αποσόβηση της περαιτέρω ενίσχυσης του συντηρητικού/ακροδεξιού μπλοκ.
Με την απόφασή του αυτή, ο πρωθυπουργός μετέθεσε, λένε οι αναλυτές, το βάρος στους ψηφοφόρους, ιδίως στους προοδευτικούς, να αποφασίσουν σχεδόν αμέσως αν θέλουν να εδραιώσουν το αποτέλεσμα των τοπικών και περιφερειακών εκλογών σε εθνικό επίπεδο ή να κινητοποιηθούν για να αποτρέψουν μια νίκη της δεξιάς.
Πηγή: Reuters/El Pais/DW/Le Monde/
