Kathimerini.gr
Δημήτρης Μακκός
Χιλιάδες απεγνωσμένοι άνθρωποι τρέχουν σε μια παραλία της Λωρίδας της Γάζας προσπαθώντας να φτάσουν όσο πιο κοντά γίνεται σε κιβώτια που πέφτουν από τον ουρανό με αλεξίπτωτα. Πρόκειται για μία από τις επιχειρήσεις διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας από αέρος στις οποίες, μεταξύ άλλων, συμμετέχουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η πρακτική αυτή, ωστόσο, έχει γίνει τις τελευταίες ημέρες αντικείμενο σφοδρής κριτικής από διεθνείς οργανισμούς και οργανώσεις κυρίως όσον αφορά την αποτελεσματικότητά της.
Σε έκθεση του, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης του ΟΗΕ (WFP) έχει χαρακτηρίσει από το 2021 τη ρίψη βοήθειας από αέρος ως «έσχατη λύση» που χρησιμοποιείται μόνο «όταν αποτυγχάνουν πιο αποτελεσματικές επιλογές». Ο ίδιος ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζον Κίρμπι παραδέχτηκε ότι «δεν υπάρχουν πιο περίπλοκες αποστολές από τις εναέριες ρίψεις ανθρωπιστικής βοήθειας». Παρά ταύτα, η «έσχατη» αυτή «λύση», αν και επικοινωνιακά θεαματική, δεν μπορεί να καλύψει τις πραγματικές διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού σύμφωνα με τα νούμερα που δίνονται στη δημοσιότητα.
Συγκεκριμένα, στον εμπόλεμο παλαιστινιακό θύλακα ζουν περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι, με τα περισσότερα χερσαία περάσματα να έχουν αποκλειστεί από τον ισραηλινό στρατό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι παιδιά πεθαίνουν από την πείνα στο βόρειο τμήμα, όπου εκτιμάται ότι 300.000 Παλαιστίνιοι ζουν με ελάχιστα τρόφιμα ή καθαρό νερό. Ενδεικτικά, σε μία από τις πρόσφατες ενέργειες ρίψης βοήθειας, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι έριξαν μόλις 36.000 γεύματα σε συντονισμό με την Ιορδανία.
Σύμφωνα με το WFP, τα αεροσκάφη, ούτως η άλλως, έχουν πεπερασμένες δυνατότητες μεταφοράς τροφίμων συγκριτικά με μια μεγάλη πομπή φορτηγών που εισέρχεται χερσαία στο πεδίο. Πέρα όμως από την ανεπάρκεια ουσιαστικής κάλυψης των επισιτιστικών αναγκών του πληθυσμού, το περιεχόμενο των κιβωτίων που προσγειώνεται στη Γάζα με αυτόν τον τρόπο, δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί ότι θα φτάσει πραγματικά σε αυτούς που το έχουν ανάγκη.
«Οι ρίψεις από αέρος είναι η έσχατη λύση και δεν θα αποτρέψουν την πείνα», ανέφερε ο αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ Φωτ.: Reuters
Στο μεταξύ, πολλές από τις ρίψεις αυτές γίνονται για λόγους ασφαλείας σε παραλίες της Γάζας όπου υπάρχουν μεγάλα πλατώματα, σχετικά μακριά από τα ερείπια των πόλεων. Παρά ταύτα, ενδεικτικό της επικινδυνότητας αυτών των ρίψεων, είναι η αναφορά για τουλάχιστον πέντε νεκρούς ανθρώπους την Παρασκευή από πτώσεις των κιβωτίων. Ο αμερικανικός στρατός εξέφρασε συλλυπητήρια στις οικογένειες των θυμάτων, ενώ αρνήθηκε ότι το περιστατικό έγινε λόγω ρίψης από αμερικανικό αεροσκάφος. Εκτός όμως των θυμάτων από αυτές τις ρίψεις, τοπικές μαρτυρίες που επικαλέστηκε το βρετανικό δίκτυο του BBC, αναφέρουν ότι ορισμένες φορές η ανθρωπιστική βοήθεια πέφτει στη θάλασσα λόγω των ανέμων ή καταλήγει διάσπαρτη στο έδαφος του Ισραήλ.
«Οι ρίψεις από αέρος δεν είναι η λύση για την ανακούφιση του πόνου και αποσπούν χρόνο από αποδεδειγμένες λύσεις», σχολιάζει η οργάνωση International Rescue Committee με τον Ντέιβ Χάρντεν, πρώην διευθυντή της USAID στη Δυτική Oχθη να μιλά για «συμβολικές ρίψεις» και να προτάσσει την ανάγκη «να ανοίξουν περισσότερα περάσματα και να μπαίνουν περισσότερα φορτηγά κάθε μέρα», στον θύλακα.
Αποκλεισμένα χερσαία περάσματα και χάος
Τα φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια εισέρχονται κατά βάση από το νότιο τμήμα της Γάζας μέσω της ελεγχόμενης από την Αίγυπτο διάβασης της Ράφα και της ελεγχόμενης από το Ισραήλ διάβασης του Κερέμ Σαλόμ. Ωστόσο, ο βορράς, που ήταν το επίκεντρο της πρώτης φάσης της ισραηλινής χερσαίας επίθεσης, έχει αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από τη βοήθεια τους τελευταίους μήνες. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν παραμείνει στον βορρά, παρά την ισοπέδωση ολόκληρων γειτονιών και τις σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα και νερό.
Στις 20 Φεβρουαρίου, το WFP ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις παραδόσεις τροφίμων στη βόρεια Γάζα, επειδή οι πομπές ανθρωπιστικής βοήθειας καλούνταν να διαχειριστούν καταστάσεις «χάους και βίας λόγω της κατάρρευσης της πολιτικής τάξης».
Δύο περίπου εβδομάδες μετά, το WFP επιχείρησε ξανά με μια φάλαγγα 14 φορτηγών να μπει στη βόρεια Γάζα με σκοπό τη διανομή βοήθειας. Η υπηρεσία του ΟΗΕ κατήγγειλε ότι εμποδίστηκε από τον ισραηλινό στρατό μετά από τρίωρη αναμονή στο σημείο ελέγχου Wadi Gaza. Σύμφωνα με την υπηρεσία, αφού τα φορτηγά απομακρύνθηκαν, άλλαξαν πορεία και αργότερα τα σταμάτησε «ένα μεγάλο πλήθος απελπισμένων ανθρώπων που λεηλάτησαν τα τρόφιμα, παίρνοντας περίπου 200 τόνους».
Παλαιστίνιοι σε συσσίτιο στη Ράφα στα τέλη Φεβρουαρίου – Φωτ.: Reuters
«Οι ρίψεις από αέρος είναι η έσχατη λύση και δεν θα αποτρέψουν την πείνα. Χρειαζόμαστε σημεία εισόδου στη βόρεια Γάζα που θα μας επιτρέψουν να παραδώσουμε αρκετά τρόφιμα για μισό εκατομμύριο ανθρώπους που έχουν απελπιστική ανάγκη», ανέφερε σε ανακοίνωση για το συμβάν Καρλ Σκάου, αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής του WFP.
Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα αναφέρει ότι τον Φεβρουάριο εισέρχονταν στη Γάζα κατά μέσο όρο 99 φορτηγά με βοήθεια την ημέρα, δηλαδή το ένα πέμπτο των αναγκών του πληθυσμού. Ακόμα όμως και η χερσαία βοήθεια που μπαίνει στον θύλακα από τον νότο, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα όσον αφορά τη διανομή της προς τον βορρά. Η διαδρομή από τη νότια Ράφα προς την πόλη της Γάζας, στα βόρεια, διαρκούσε περίπου 45 λεπτά. Τώρα διαρκεί αρκετές ώρες λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων ανάμεσα στον ισραηλινό στρατό και τη Χαμάς αλλά και των δρόμων που έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν μπλοκαριστεί.
Η πίεση στον Μπάιντεν και ο θαλάσσιος διάδρομος
Με τον ΟΗΕ να εκτιμά ότι ο λιμός στη Γάζα είναι «σχεδόν αναπόφευκτος», η πίεση στην κυβέρνηση Μπάιντεν έχει αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες τόσο λόγω της δυσαρέσκειας μουσουλμάνων και Αραβοαμερικανών ψηφοφόρων ενόψει εκλογών, όσο και λόγω των αντιδράσεων στη Γερουσία από παραδοσιακούς συμμάχους. Μεταξύ άλλων, ο στενός σύμμαχος του Αμερικανού προέδρου, Κρις Κουνς έθεσε θέμα διακοπής της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς το Ισραήλ εάν ο Νετανιάχου προχωρήσει σε επίθεση στη Ράφα όπου ένα εκατομμύριο άμαχοι έχουν βρει εκεί καταφύγιο. Από την πλευρά του, ο γερουσιαστής Τζακ Ριντ, επικεφαλής της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας, απηύθυνε έκκληση στον Μπάιντεν να αναπτύξει το αμερικανικό ναυτικό για να μεταφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το Ισραήλ συνεχίζει να διαθέτει διακομματική υποστήριξη στο Κογκρέσο. Ως εκ τούτου, η διακοπή της αποστολής αμερικανικών όπλων δεν είναι επισήμως στις επιλογές πίεσης προς την κυβέρνηση Νετανιάχου.
Εν μέσω αυτού του κλίματος, ο Μπάιντεν στην ομιλία του για την Κατάσταση της Ενωσης (State of the Union Speech) εξέφρασε αρχικά τη στήριξή του στο Ισραήλ και επανέλαβε για ακόμα μία φορά έκκληση προς την ισραηλινή κυβέρνηση να επιτρέψει την είσοδο μεγαλύτερης βοήθειας προς τη Γάζα. Παράλληλα, έδωσε εντολή ο αμερικανικός στρατός να κατασκευάσει μια προβλήτα στα ανοιχτά της Γάζας για τη θαλάσσια είσοδο βοήθειας. Το μεγαλύτερο μέρος των ακτών της Γάζας είναι παραλία και τα μεγάλα πλοία δεν μπορούν να την προσεγγίσουν χωρίς εκβάθυνση.
Μία ημέρα μετά την ομιλία Μπάιντεν, σε κοινή δήλωση που υιοθέτησαν την Παρασκευή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Κυπριακή Δημοκρατία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοινώθηκε η «πρόθεση» δημιουργίας θαλάσσιου διαδρόμου βοήθειας προς τη Γάζα. Η διά θαλάσσης ανθρωπιστική βοήθεια θεωρείται γενικά ότι μπορεί να έχει πιο απτά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις εναέριες ρίψεις. Στην ίδια τη δήλωση, ωστόσο, τονίζεται ότι η παράδοση «θα είναι πολύπλοκη» και ότι η ροή της βοήθειας θα πρέπει να γίνει «μέσω όλων των δυνατών οδών».
Εντός των επόμενων ωρών, αναμένεται να αναχωρήσει πλοίο από τη Λάρνακα για την έναρξη του διαδρόμου προς τη Γάζα. Ως εκ τούτου μένει να φανεί τις επόμενες ημέρες τόσο η αποτελεσματικότητα της διανομής στο πεδίο όσο και το αν μπορούν να εξυπηρετηθούν με αυτόν τον τρόπο οι ανάγκες ενός απελπισμένου πληθυσμού δύο εκατομμυρίων ανθρώπων.
Τουλάχιστον όσον αφορά την προβλήτα που προανήγγειλε ο Μπάιντεν (η οποία θα επιτρέψει και την προσάραξη μεγάλων πλοίων) η ταχύτητα της κατασκευής της κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη δείχνει. «Θα χρειαστεί χρόνος για να κατασκευαστεί [η προβλήτα]», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο ίδιος ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Κάμερον, προσθέτοντας ότι στο μεταξύ το Ισραήλ θα πρέπει να ανοίξει το λιμάνι του στο Ασντόντ, βόρεια της Γάζας, για περισσότερες παραδόσεις βοήθειας.
Με τον χρόνο να είναι αντίπαλος και τη διανομή βοήθειας στον θύλακα να παραμένει εξαιρετικά ανεπαρκής, οργανισμοί αρωγής τονίζουν ότι οι συζητήσεις για αεροπορικές και θαλάσσιες επιχειρήσεις διανομής βοήθειας στη Γάζα αποσπούν την προσοχή από τους περιορισμούς που υφίστανται στα χερσαία περάσματα. Σε πρόσφατο ρεπορτάζ του, το CNN μετέδωσε πλάνα με εκατοντάδες κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας σε αποθήκες τα οποία φέρονται να μη λάμβαναν άδεια να μεταφερθούν εντός της Γάζας.
Ο Μάικλ Φάχρι, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην τροφή, δήλωσε σε δημοσιογράφους στη Γενεύη πως είναι «παράλογο» ότι η Ουάσινγκτον συζητά περίπλοκες νέες διαδρομές για να φτάσει σε μια περιοχή που έχει αποκλειστεί από σύμμαχό της. «Από ανθρωπιστική άποψη, από διεθνή άποψη, από άποψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι παράλογο», είπε χαρακτηριστικά.
