ΝΤΕΪΜΙΑΝ ΚΕΪΒ / THE NEW YORK TIMES
Οι αμερικανικές ενδιάμεσες εκλογές δεν προσελκύουν το ενδιαφέρον του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία για την υποβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών στην αμερικανική δημοκρατία. Πολλοί επικριτές της τάσης αυτής στην αμερικανική πολιτική χρησιμοποίησαν ως παράδειγμα την εισβολή οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου, χαρακτηρίζοντάς την απόρριψη της δημοκρατικής αρχής για ομαλή μετάβαση εξουσίας. Άλλοι εξέφρασαν ανησυχία για τις προσπάθειες αμερικανικών πολιτειών να περιορίσουν την πρόσβαση στις χθεσινές κάλπες, ενώ κάποιοι κατηγόρησαν το Ανώτατο Δικαστήριο για τις ιδεολογικές εμμονές των συντηρητικών μελών του.
«Οι ΗΠΑ δεν βρέθηκαν στη σημερινή τους κατάσταση σε μία νύχτα. Χρειάστηκε χρόνος για να φθάσουν εδώ και θα χρειασθεί χρόνος για να ξεφύγουν», λέει ο Χέλμουτ Ανάιερ, καθηγητής Κοινωνιολογίας στη Σχολή Χέρτι του Βερολίνου.
Το 1991, σφυγμομετρήσεις έδειχναν ότι το 50% των Καναδών πίστευε ότι το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης ήταν ανώτερο από το δικό τους. Πέρυσι, μόλις 5% των ερωτηθέντων Καναδών δήλωσαν ότι προτιμούν το αμερικανικό σύστημα. Για τον Καναδά και άλλους στενούς συμμάχους των ΗΠΑ, τα πρώτα απειλητικά σημάδια φάνηκαν στις προεδρικές εκλογές του 2000, μετά τη νίκη του Μπους επί του Γκορ χάρη σε απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Κατά τη γνώμη άλλων, η αποφασιστική στιγμή καταγράφηκε με τη νίκη του Τραμπ το 2016. «Πολλοί φαντάστηκαν ότι η ήττα του Τραμπ το 2020 θα σήμαινε το τέλος της «ιδιαιτερότητας» και την επάνοδο στην ομαλότητα. Αυτό δεν έγινε. Είναι σαν να βλέπεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο να αυτοτραυματίζεται. Είναι πολύ οδυνηρό», λέει ο πρώην πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Μάλκολμ Τέρνμπουλ.
Χώρες όπως ο Καναδάς και η Ταϊβάν επέλεξαν να βελτιώσουν και να ενισχύσουν το εκλογικό τους σύστημα, με τη δημιουργία ανεξάρτητων θεσμών, απαλλαγμένων από κυβερνητική ή πολιτική εποπτεία. Τέτοιες επιτροπές διαθέτουν, όμως, η Νιγηρία, το Πακιστάν και η Ιορδανία, όπου τα αποτελέσματα της κάλπης είναι συχνά αμφισβητήσιμα.
Δημοκρατικά υγιείς χώρες έχουν περιορίσει νομοθετικά τις προεκλογικές χρηματοδοτήσεις των κομμάτων. Στον Καναδά, οι προεκλογικές δωρεές από επιχειρήσεις ή συνδικάτα απαγορεύονται. Τέτοιες θεσμικές μεταρρυθμίσεις θα ήταν εφικτές και στις ΗΠΑ, εφόσον εξασφάλιζαν τη στήριξη της πλειοψηφίας του Κογκρέσου. Κάτι τέτοιο δεν αναμένεται, όμως, να γίνει καθώς οι προεκλογικές δωρεές στις ΗΠΑ θεωρούνται συνταγματικά κατοχυρωμένη ελεύθερη έκφραση.
Η Τζένιφερ Μακόι, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, εξηγεί: «Καλλιεργούμε συστηματικά τον μύθο του συνταγματικού αλάθητου και της αμερικανικής ιδιαιτερότητας. Αυτό κάνει τους Αμερικανούς να εφησυχάζουν και εμποδίζει την πολιτική ηγεσία να συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και να προτείνει λύσεις».
Ο 70χρονος πρώην ακτιβιστής υπέρ της ανεξαρτησίας της Λιθουανίας από τον σοβιετικό ζυγό, Αρκάντιους Βινοκούρας, λέει: «Η Αμερική φάνταζε πριν από 20 χρόνια ως ο υπερασπιστής της δημοκρατίας στον κόσμο και εγγυητής της ζωτικότητας των δυτικών δημοκρατιών. Σήμερα, ακόμη και ο μεγαλύτερος θαυμαστής των ΗΠΑ αναρωτιέται πώς ο εγγυητής αυτός της δημοκρατίας περιέπεσε σε τέτοιο δημοκρατικό έλλειμμα».
Αυταρχικοί ηγέτες
Ορισμένοι ηγέτες εκμεταλλεύθηκαν την αμερικανική δημοκρατική αδυναμία. Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν και ο Ούγγρος πρωθυπουργός Ορμπαν είναι δύο αυταρχικοί ηγέτες, οι οποίοι επαινούν τον πρόεδρο Τραμπ και την ακραία πτέρυγα των Ρεπουμπλικανών. Στην Ινδία, ο πρωθυπουργός Μόντι, που προωθεί ινδουιστική εθνικιστική ατζέντα και πλήττει συστηματικά τους δημοκρατικούς θεσμούς, επιμένει ότι η Δύση δεν δικαιούται να επικρίνει καμία χώρα για παραβίαση των δημοκρατικών κανόνων. Την τακτική αυτή ακολουθούν και στρατιωτικές δικτατορίες, όπως το Μάλι και η Μιανμάρ, που διαπίστωσαν ότι μπορούν να καταπατούν ατιμώρητα τη δημοκρατία.
Aμερικανοί στις κάλπες
Η πολυαναμενόμενη 8η Nοεμβρίου έφθασε και οι Αμερικανοί συνέρρευσαν χθες στα εκλογικά τμήματα για την ψηφοφορία που θα κρίνει τον έλεγχο της Βουλής και της Γερουσίας την προσεχή διετία. Οι μεν ψηφοφόροι των Δημοκρατικών ήλπιζαν να φράξουν τον δρόμο στην επάνοδο του Τραμπ, οι δε ψηφοφόροι των Ρεπουμπλικανών να εκτροχιάσουν την ατζέντα του προέδρου Μπάιντεν. Αδιάψευστη αποτύπωση του υψηλού διακυβεύματος μιας έντονα πολωτικής αναμέτρησης ήταν το κόστος-ρεκόρ, που ξεπέρασε τα 16,7 δισ. δολάρια. Οι ψηφοφόροι δεν αποφάσισαν μόνο για τις ομοσπονδιακές και πολιτειακές αρχές αλλά εκλήθησαν να εκφέρουν άποψη σε δημοψηφίσματα σε 36 πολιτείες για σειρά ζητημάτων όπως οι αμβλώσεις και η νομιμοποίηση της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση. Πριν καν κλείσουν οι κάλπες, ο Τραμπ κάλεσε τους υποστηρικτές του να διαδηλώσουν, επικαλούμενος κάποια μεμονωμένα περιστατικά δυσλειτουργιών στην Αριζόνα και αλλού.
