Γιώργος Σκαφιδάς
Υπουργοί και ηγέτες από όλο τον κόσμο άρχισαν ξαφνικά να μπαίνουν στην «ουρά» τις περασμένες ημέρες για να συνομιλήσουν με την τουρκική ηγεσία, άλλοι δια ζώσης και άλλοι μέσω τηλεφώνου, με το βλέμμα στραμμένο στο υπό αναδιαμόρφωση μέτωπο της μετά-Ασαντ Συρίας όπου η Αγκυρα παρουσιάζεται να διαδραματίζει ρυθμιστικό ρόλο.
Μέσα σε διάστημα μόλις ολίγων ημερών, από την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ κι έπειτα, η πλευρά Ερντογάν είχε επαφές με ουκ ολίγους ξένους αξιωματούχους (Μπλίνκεν, Ορμπαν, Ρούτε, Σολτς, Μελόνι, Αλίεφ κ.ά.), ενώ στις αρχές της επόμενης εβδομάδας αναμένεται να υποδεχθεί εντός έδρας και την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Η κυρία φον ντερ Λάιεν υπενθυμίζεται, βέβαια, ότι είχε (ξε)μείνει χωρίς καρέκλα, να κοιτάει αμήχανα από όρθια θέση τους καθήμενους (άνδρες), όταν επισκέφθηκε την Τουρκία για να συναντήσει τον Ερντογάν πριν από τριάμισι χρόνια, τότε μαζί με τον Σαρλ Μισέλ. Για το παρασκήνιο εκείνης της «απρέπειας» με την όρθια φον ντερ Λάιεν, είχε γράψει τότε η «Κ».
Το ενδεχόμενο να δούμε ένα νέο «Sofagate» την επόμενη εβδομάδα θεωρείται, ωστόσο, μάλλον απίθανο.
Πέρα από τις εθιμοτυπίες, η τουρκική διπλωματία βρίσκεται πια να πανηγυρίζει την πτώση του Ασαντ ωσάν περιφερειακή δύναμη η ίδια, η οποία όμως αναγνωρίζεται πια ως τέτοια (ως περιφερειακή δύναμη δηλαδή) από τη διεθνή κοινότητα.
Τι έγινε; Δικαιώθηκαν, ξαφνικά, οι (πολλές) τουρκικές στρατιωτικές εισβολές της περιόδου 2016-2022 (Euphrates Shield, Olive Branch, Peace Spring, Winter Eagle, Claw Sword); Την ώρα, πάντως, που διεξάγονταν αυτές οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις εντός της Συρίας τα περασμένα χρόνια, οι περισσότεροι από αυτούς που τώρα συνομιλούν με τον Ερντογάν, αντιδρούσαν (τουλάχιστον στη θεωρία) και προχωρούσαν σε καταγγελίες. Τι έγινε εν τω μεταξύ; Απέδωσε καρπούς η επιλογή της σύστασης ενός υποστηριζόμενου από την Τουρκία proxy στρατού (βλ. SNA) εντός των συριακών συνόρων;
Η Τουρκία είναι πια μάλλον σαφές τι θέλει: μεγαλύτερη περιφερειακή επιρροή, πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της Συρίας, τη συντριβή των Κούρδων (SDF, YPG) στη βόρεια Συρία και την επιστροφή των Σύρων προσφύγων πίσω στην πατρίδα τους. Την ίδια ώρα ωστόσο, η Αγκυρα ανεβάζει τον πήχη των προσδοκιών και στο μέτωπο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, με το βλέμμα στραμμένο στον επερχόμενο Αμερικανό πρέσβη Τομ Μπάρακ. «Η τουρκική πλευρά θεωρεί ότι θα έχει, μέσω του νέου πρέσβη, άμεση πρόσβαση στον Ντόναλντ Τραμπ. Την τελευταία φορά ωστόσο, που η Αγκυρα είχε μεγάλες προσδοκίες από την πλευρά Τραμπ, εκείνες διαψεύστηκαν», γράφαμε χθες στην «Κ».
Πάντως στην παρούσα φάση, η τουρκική πλευρά παρουσιάζεται όντως περιφερειακά ενισχυμένη. Σύμφωνα μάλιστα με σχετικό αποκλειστικό δημοσίευμα του Al-Monitor, ήταν οι Αμερικανοί που ζήτησαν από τους Κούρδους να μετακινηθούν ανατολικά του Ευφράτη εντός της Συρίας, παραδίνοντας έτσι τη Μανμπίτζ στον τουρκόφιλο SNA.
Σε ό,τι έχει να κάνει με τη Συρία ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς. Πολλά θα κριθούν από όσα πρόκειται να ακολουθήσουν στον άξονα HTS-SNA αλλά και στο τρίγωνο μεταξύ Κούρδων, Αμερικανών και Ισραηλινών το προσεχές διάστημα.
Αποστολή εξετελέσθη; Ο Τούρκος πρόεδρος χέρι-χέρι με τους ηγέτες της Σομαλίας και της Αιθιοπίας στην Αγκυρα (Murat Kula/Presidential Press Office/Handout via REUTERS)
Από εκεί και πέρα, μόλις την περασμένη Τετάρτη, οι ηγέτες της Αιθιοπίας και της Σομαλίας έδωσαν τα χέρια στην Αγκυρα, με διαμεσολαβητή τον Ερντογάν, καταλήγοντας σε μια, «ιστορική» όπως χαρακτηρίστηκε, «συμφιλιωτική» συμφωνία διευθέτησης της μεταξύ τους διαφοράς περί Σομαλιλάνδης.
Αντίς Αμπέμπα και Μογκαντίσου βρέθηκαν να συγκρούονται φέτος, όταν η περίκλειστη Αιθιοπία των περίπου 130 εκατ. κατοίκων επιχείρησε να αποκτήσει πρόσβαση στη θάλασσα (στον Κόλπο του Αντεν που οδηγεί στην Ερυθρά Θάλασσα εν προκειμένω) συνάπτοντας μια συμφωνία με την -de facto αποσχισθείσα από τη Σομαλία ήδη από τη δεκαετία του 1990- Σομαλιλάνδη, προκαλώντας όμως έτσι την εντονότατη αντίδραση της σομαλικής πλευράς.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη που υπεγράφη στην τουρκική πρωτεύουσα την περασμένη Τετάρτη (Ankara Declaration) από τους ηγέτες των άμεσα εμπλεκομένων χωρών, η Αιθιοπία παρουσιάζεται να αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Σομαλίας και η Σομαλία, από την άλλη πλευρά, το δικαίωμα της Αιθιοπίας να έχει πρόσβαση στη θάλασσα.
Επί της ουσίας ωστόσο, προς το παρόν δεν έχουμε μια συμφωνία διευθέτησης της διαφωνίας, παρά μόνο δεσμεύσεις επί της πρόθεσης σύναψης τέτοιων συμφωνιών μελλοντικά.
Πιο συγκεκριμένα, με βάση όσα ανακοινώθηκαν, Αντίς Αμπέμπα και Μογκαντίσου θα πρέπει ως τον Φεβρουάριο του 2025 να έχουν ξεκινήσει τεχνικού χαρακτήρα διαπραγματεύσεις που θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέσα σε διάστημα τεσσάρων μηνών καταλήγοντας σε μια σειρά από διμερείς συμφωνίες που θα επιτρέπουν την αξιόπιστη, ασφαλή και βιώσιμη πρόσβαση της Αιθιοπίας στη θάλασσα.
Κι όλα αυτά, με τη διαμεσολάβηση της Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οποία όμως διαθέτει ήδη από το 2017 τη δική της στρατιωτική βάση στη Σομαλία (Camp TURKSOM), μια βάση που ξεχωρίζει ως μεγαλύτερη της Τουρκίας εκτός των τουρκικών συνόρων.
Ενθαρρυμένος από τις τελευταίες εξελίξεις, ο Τούρκος πρόεδρος λέει τώρα ότι θέλει να μεσολαβήσει και στο άλλο μεγάλο αφρικανικό μέτωπο που παραμένει ανοιχτό μεταξύ Σουδάν και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων…
