ΚΥΠΕ
Ο χαρακτηρισμός μιας τρίτης χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής, στο πλαίσιο της πολιτικής εξέτασης αιτήσεων ασύλου, θα πρέπει να αφορά ολόκληρο το έδαφος της χώρας, έκρινε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε απόφασή του που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή.
Σύμφωνα με την απόφαση στην υπόθεση C-406/22, που αφορά αίτημα δικαστηρίου στην Τσεχία προς το ΔΕΕ για την ερμηνεία του για το δίκαιο της ΕΕ, ένα εθνικό δικαστήριο που εξετάζει τη νομιμότητα απόφασης για άρνηση χορήγησης διεθνούς προστασίας, θα πρέπει να ελέγχει κατά πόσον συντρέχει παράβαση των κανόνων του δικαίου της Ένωσης σχετικά με τον χαρακτηρισμό τρίτης χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής.
Στην απόφασή του, σύμφωνα με δελτίο Τύπου, το ΔΕΕ διευκρινίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες ένα κράτος μέλος μπορεί να χαρακτηρίσει τρίτες χώρες ως ασφαλείς χώρες καταγωγής, με βάση την οδηγία σχετικά με κοινές διαδικασίες όσον αφορά τη διεθνή προστασία.
Ειδικότερα, το ΔΕΕ σημειώνει πως ακόμα και αν μια χώρα παρεκκλίνει από τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ασφαλής χώρα καταγωγής. Ωστόσο, προστίθεται, οι αρχές των κρατών μελών οφείλουν να αξιολογήσουν το κατά πόσον οι συνθήκες άσκησης του δικαιώματος παρέκκλισης μπορούν να θέσουν υπό αμφισβήτηση τον χαρακτηρισμό.
Επιπλέον, το Δικαστήριο κρίνει ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να χαρακτηρίσει τρίτη χώρα ως ασφαλή χώρα καταγωγής μόνον ως προς τμήμα του εδάφους της. Το εθνικό δικαστήριο που καλείται να εξετάσει κατά πόσον μια διοικητική απόφαση για διεθνή προστασία είναι νόμιμη θα πρέπει, σύμφωνα με το ΔΕΕ, να ελέγξει αυτεπαγγέλτως το κατά πόσον συντρέχει παράβαση των κανόνων του δικαίου της ΕΕ περί χαρακτηρισμού μιας χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής.
Η διαδικασία της προδικαστικής παραπομπής, την οποία αξιοποίησε το τσεχικό δικαστήριο, παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της εξέτασης μιας υπόθεσης, να υποβάλουν στο ΔΕΕ ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ ή την εγκυρότητα μιας νομοθετικής πράξης της ΕΕ.
Το Δικαστήριο, επισημαίνεται, δεν αποφασίζει για την ίδια την υπόθεση, καθώς αυτό εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο, το οποίο θα πρέπει να λάβει υπόψη την προδικαστική απόφαση του ΔΕΕ, η οποία όμως δεσμεύει άλλα εθνικά δικαστήρια τα οποία εξετάζουν παρόμοια ζητήματα.
Το ιστορικό της υπόθεσης
Η υπόθεση αφορά αίτηση διεθνούς προστασίας από πολίτη της Μολδαβίας με αρχικά C.V. στην Τσεχία το 2022. Στην αίτησή του, ο C.V. επικαλέστηκε απειλές που είχε δεχθεί στη Μολδαβία από άτομα τα οποία του είχαν επιτεθεί κατά το παρελθόν και τα οποία δεν ήταν δυνατόν να ταυτοποιηθούν από τις αστυνομικές αρχές. Δήλωσε επίσης ότι δεν επιθυμούσε να επιστρέψει στην περιοχή καταγωγής του, λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Οι τσεχικές αρχές απέρριψαν την αίτηση λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το ότι η Μολδαβία, με την εξαίρεση της Υπερδνειστερίας, είχε χαρακτηριστεί ως ασφαλής χώρα καταγωγής. Ο δε CV δεν κατόρθωσε να αποδείξει ότι ο χαρακτηρισμός αυτός δεν ισχύει όσον αφορά ειδικά την περίπτωσή του.
Έπειτα από προσφυγή του C.V. κατά της απόρριψης, το Περιφερειακό Δικαστήριο του Μπρνο στη Τσεχία υπέβαλε σειρά ερωτημάτων στο ΔΕΕ ως προς την ερμηνεία της οδηγίας σχετικά με κοινές διαδικασίες όσον αφορά τη διεθνή προστασία.
Στην απόφαση, το ΔΕΕ επισημαίνει καταρχάς ότι μια τρίτη χώρα δεν παύει να πληροί τα κριτήρια χαρακτηρισμού της ως ασφαλούς χώρας καταγωγής απλώς και μόνο διότι επικαλείται δικαίωμα παρέκκλισης από τις υποχρεώσεις τις οποίες προβλέπει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Ειδικότερα, δεν συνάγεται απαραίτητα από τη δήλωση για εφαρμογή παρέκκλισης πως έχουν πράγματι ληφθεί μέτρα παρέκκλισης ούτε η φύση και η έκτασή τους. Εφόσον όμως η τρίτη χώρα έχει επικαλεστεί το δικαίωμα παρέκκλισης, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών πρέπει να εκτιμήσουν αν οι συνθήκες εφαρμογής της μπορούν να θέσουν υπό αμφισβήτηση τον χαρακτηρισμό της ασφαλούς χώρα καταγωγής.
Ακόμα, το ΔΕΕ κρίνει πως η νομοθεσία της ΕΕ δεν επιτρέπει επί του παρόντος στα κράτη μέλη να χαρακτηρίζουν ως ασφαλή χώρα καταγωγής ένα μόνο τμήμα του εδάφους της εν λόγω τρίτης χώρας. Τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό μιας τρίτης χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής πρέπει να πληρούνται σε ολόκληρη την επικράτεια της, προστίθεται.
Τέλος, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι ένα εθνικό δικαστήριο, το οποίο εξετάζει προσφυγή κατά της απόρριψης αίτησης διεθνούς προστασίας από πολίτη τρίτης χώρας που έχει χαρακτηριστεί ασφαλής χώρα καταγωγής, θα πρέπει να ελέγχει κατά πόσον ο χαρακτηρισμός της χώρας ως ασφαλούς συνεπάγεται παράβαση των κανόνων του δικαίου της Ένωσης σχετικά με τον χαρακτηρισμό.
Επομένως, σημειώνεται, στο πλαίσιο της εξέτασης της προσφυγής, το περιφερειακό δικαστήριο του Μπρνο οφείλει να λάβει υπόψη ότι η Μολδαβία παρεξέκλινε από τις υποχρεώσεις τις οποίες έχει από την ΕΣΔΑ, καθώς και το γεγονός ότι η Τσεχία αγνόησε την προϋπόθεση ο χαρακτηρισμός μιας τρίτης χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής να αφορά ολόκληρο το έδαφός της.
