Το σχέδιο των δασμών του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναιρεί όλες τις πολιτικές που υιοθέτησαν και εφάρμοσαν ειδικοί επί έναν αιώνα μετά τη Μεγάλη Υφεση.
Αναλυτές προειδοποιούν για πληθωριστικές πιέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες μεγαλύτερες από το αναμενόμενο και για κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης.
Αβεβαιότητα επικρατεί για το πώς θα τελειώσει όλο αυτό. Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του σχεδίου εξετάζονται ήδη σενάρια για το τι έπεται. Ακολουθούν τα τρία βασικότερα.
1. Ανοδος του πληθωρισμού
Ειδικοί εκτιμούν ότι οι δασμοί θα προκαλέσουν αρνητικό σοκ προσφοράς στις ΗΠΑ, δηλαδή ότι η παραγωγή αγαθών και εισροών από άλλες χώρες θα γίνει πιο ακριβή και θα μειωθεί, γεγονός που θα προκαλέσει εκτίναξη του πληθωρισμού και περιορισμό των εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Η εξέλιξη θα συνοδευθεί από ανατίμηση του δολαρίου έναντι των υπολοίπων νομισμάτων για τα οποία θα μειωθεί η ζήτηση, όπως και πωλήσεις προϊόντων των αντίστοιχων χωρών, κάτι που θα προκαλέσει την υποτίμησή τους.
Η διαδικασία θα ενισχυθεί από τις αυξήσεις των επιτοκίων από πλευράς Fed για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, γεγονός που θα ωθήσει το αμερικανικό δολάριο σε περαιτέρω ανατίμηση.
Η ισχύς του δολαρίου θα επιτρέψει να μετριαστεί κάπως η πληθωριστική πίεση καθώς με ένα ισχυρό νόμισμα μπορεί κάποιος να αγοράσει φθηνότερα στο εξωτερικό. Εν ολίγοις, θα αυξηθεί ο πληθωρισμός, θα μειωθεί η δραστηριότητα και θα αυξηθούν τα επιτόκια, αν και το πλήγμα στις τιμές θα αμβλυνθεί κάπως με την άνοδο του δολαρίου.
Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη θα υποστεί σοκ ζήτησης, όπως προειδοποίησε ο πρόεδρος της Τράπεζας της Ελλάδας, Γάννης Στρουρνάρας σε συνέντευξή του στους Financial Times. Πουλώντας λιγότερα αγαθά στις Ηνωμένες Πολιτείες θα έχει λιγότερη παραγωγή και μειωμένη δραστηριότητα, κάτι που θα μεταφραστεί σε πτώση του πληθωρισμού.
Την ίδια ώρα, οι Αμερικανοί θα χρειάζονται λιγότερα ευρώ για να αγοράσουν ευρωπαϊκά προϊόντα, υποτιμώντας το ενιαίο κοινοτικό νόμισμα. Αυτό το φαινόμενο, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με το σοκ της ζήτησης, θα είναι πληθωριστικό γιατί το ευρώ θα χάσει αγοραστική δύναμη στο εξωτερικό και, ως εκ τούτου, θα εισάγει σε ακριβότερες τιμές.
Εάν επιβληθούν ευρωπαϊκά αντίποινα με δασμούς, ο αντίκτυπός του στην Ε.Ε. θα είναι μικρότερος από ό,τι για τις Ηνωμένες Πολιτείες γιατί θα επιβληθούν μόνο σε μία χώρα και όχι σε γενική βάση. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, θα προκληθεί επίσης ένα σοκ προσφοράς, με λιγότερη παραγωγή και περισσότερο πληθωρισμό.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, διαφορετικές δυνάμεις θα διαμορφώσουν τις τιμές, καθιστώντας το αποτέλεσμα πιο αβέβαιο.
Η παρέμβαση της προέδρου της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, βασίστηκε ακριβώς σε αυτήν την ανάλυση, όταν είπε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 20 Μαρτίου ότι με τις πρώτες της προσομοιώσεις, με βάση τις εξαγγελίες του Φεβρουαρίου για δασμούς περίπου 25%, η οικονομία του ευρώ θα μπορούσε να χάσει 0,5 μονάδες του ΑΕΠ και να οδηγηθεί σε πορεία ανόδου του πληθωρισμού κατά μισή μονάδα.
2. Επιβράδυνση της ανάπτυξης
Οι ασιατικές χώρες, που θα υφίστανται πολύ υψηλούς δασμούς, ενδέχεται να προσπαθήσουν να ανακατευθύνουν στην Ευρώπη τα πλεονάσματα που δεν θα μπορούν να προωθήσουν στην αμερικανική αγορά.
Αυτό το είδος ντάμπινγκ, το οποίο η Ε.Ε. θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει με τη θέσπιση ποσοστώσεων στις εισαγωγές, θα μπορούσε να έχει αποπληθωριστικό αποτέλεσμα. Οι Ασιάτες θα μειώσουν πολύ τις τιμές τους για να μπορέσουν να πουλήσουν τα εμπορεύματά τους, περιορίζοντας την ευρωπαϊκή παραγωγή.
Επιπλέον, οι ενέργειες του Τραμπ θα συνεχίσουν να οδηγούν σε απότομες μειώσεις των τιμών της ενέργειας, λόγω εκτιμήσεων για περιορισμένη οικονομική ανάπτυξη. Το φθηνότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο έχουν επίσης σημαντικό αποπληθωριστικό αντίκτυπο.
Η πτώση των χρηματιστηρίων σηματοδοτεί πως οι αγορές προεξοφλούν πως ο αντίκτυπος στην αμερικανική οικονομία θα είναι μεγαλύτερος από το αναμενόμενο και, ως εκ τούτου, διαφαίνεται χαμηλότερη παγκόσμια ανάπτυξη.
Πάντως, τυχόν αδυναμία του δολαρίου, που εν μέρει επιδιώκει η αμερικανική κυβέρνηση για να γίνει πιο ανταγωνιστική η οικονομία της, ενδέχεται να επιδεινώσει το πρόβλημα του πληθωρισμού που θα αντιμετωπίσει ο Τραμπ.
Αμεσος ορίζοντας στασιμοπληθωρισμού (το άθροισμα της οικονομικής συρρίκνωσης και του πληθωρισμού) θα μπορούσε να οδηγήσει η Fed σε αύξηση επιτοκίων που θα μπορούσε να επιδεινώσει ενδεχόμενη ύφεση.
Μελέτη του γερμανικού Ινστιτούτου του Κιέλου εκτιμά ότι ο πληθωρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσε να αυξηθεί έως και κατά επτά μονάδες λόγω των δασμών. Κάτι που θα αυξήσει την πολιτική πίεση στον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος εξελέγη εν μέρει για να αντιμετωπίσει την άνοδο του πληθωρισμού και τις επιπτώσεις του στα αμερικανικά νοικοκυριά.
3. Αμερικανική κρίση χρέους
Σε περιβάλλον ύφεσης, οι δασμοί ενδέχεται να μην φέρουν τα αναμενόμενα έσοδα. Παράλληλη πτώση και στα φορολογικά έσοδα, λόγω μείωσης των δραστηριοτήτων, θα οδηγούσε σε συνολική συρρίκνωση των δημοσίων εσόδων μεγαλύτερη από το αναμενόμενο.
Το δημόσιο έλλειμμα των Ηνωμένων Πολιτειών θα μπορούσε να εκτιναχθεί. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν να ξεσπάσει μία αμερικανική κρίση χρέους, λόγω ενδεχόμενου χάους γύρω από το δολάριο, του οποίου ο ρόλος ως αποθεματικού νομίσματος θα μπορούσε να επηρεαστεί.
Ηδ, για κρίση εμπιστοσύνης στο δολάριο προειδοποιούν κάποιοι αναλυτές. «Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι περαιτέρω ένδειξη ότι η δομή και η φύση της σχέσης του δολαρίου ΗΠΑ με τις παγκόσμιες αγορές έχει αλλάξει», δήλωσε ο Τιέρι Γουάιζμαν, της Macquarie.
«Η βάση για αυτό είναι ο μεταβαλλόμενος ρόλος των ΗΠΑ στον κόσμο», πρόσθεσε ο ίδιος.
«Οποιαδήποτε διάβρωση της θέσης του δολαρίου ως ασφαλούς καταφυγίου είναι κακά νέα για τους επενδυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα», εξήγησε ακόμη.
Πολλές χώρες ενδεχομένως θα αναζητήσουν εναλλακτικούς προορισμούς ενόψει της αβεβαιότητας, με αποτέλεσμα οι Ηνωμένες Πολιτείες να σταματήσουν να επωφελούνται από ξένα κεφάλαια που εισέρρεαν στη χώρα παραδοσιακά.
Σύμφωνα με την έκθεση Λέτα για τον μετασχηματισμό της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε., μεγάλα ποσά ευρωπαϊκών αποταμιεύσεων έφθαναν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού αναζητώντας τις υψηλότερες αποδόσεις εκεί. Αυτό το αμερικανικό προνόμιο ενθάρρυνε τις επενδύσεις, ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος να αποδυναμωθεί.
Παράλληλα, η αύξηση της εγχώριας απασχόλησης μέσω της προστασίας της εθνικής παραγωγής των ΗΠΑ θα απαιτήσει χρόνο για να γίνει πράξη, καθώς προϋποθέτει επενδύσεις σε ένα πλαίσιο οικονομικής αβεβαιότητας και ανασφάλειας που θα μπορούσε να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο τη διαδικασία μετεγκατάστασης κλάδων της βιομηχανίας.
Το χάσμα μεταξύ πιθανού οφέλους μακροπρόθεσμα και άμεσων αρνητικών επιπτώσεων ενδέχεται να δυσκολέψει τη θέση του Ντόναλντ Τραμπ ενόψει των διαπραγματεύσεων για τους δασμούς.
Η Ε.Ε. από πλευράς της, με δασμούς χαμηλότερους από εκείνους που επιβάλλονται στους Ασιάτες θα διατηρήσει σχετική ανταγωνιστικότητα στην αγορά των ΗΠΑ, ειδικά στους κλάδους αυτοκινήτων και μηχανημάτων.
Το εμπορικό χάσμα θα μειωθεί εάν υπάρξει ύφεση και κρίση μεγαλύτερη στις ΗΠΑ από ό,τι στις υπόλοιπες χώρες, κάτι που θα βύθιζε περαιτέρω τη ζήτηση.
Σημειώνεται ότι από το 2008, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά περίπου 40.000 δολ., ενώ παρέμεινε σχεδόν στάσιμο στην Ευρώπη.
Με πληροφορίες από Reuters, El País, FT
