ΠΗΓΗ: CNN
Τα μέλη της οικονομικής ομάδας των BRICS, όπου συμμετέχουν οι μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες, συναντώνται αυτή την εβδομάδα στη Νότια Αφρική. Η σύνοδος κορυφής θεωρείται καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της ομάδας, καθώς και για το πόσο αποφασιστικά θα καταφέρει να σταθεί απέναντι σε μία παγκόσμια τάξη πραγμάτων όπου, όπως εκτιμά, η Δύση κυριαρχεί άδικα, αναφέρει σε ανάλυσή του το CNN.
Η ομάδα της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής έχει πετύχει να αναβαθμίσει σημαντικά τον ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή. Ωστόσο, οι εσωτερικές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες.
Ο ηγέτης της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν δεν συμμετέχει, επειδή η διοργανώτρια χώρα, η Νότια Αφρική, θα ήταν υποχρεωμένη να τον συλλάβει για φερόμενα εγκλήματα πολέμου. Δύο άλλα μέλη, η Ινδία και η Κίνα, βρίσκονται σε αντιπαλότητα, λόγω υποβόσκουσας συνοριακής σύγκρουσης. Και ενώ οι σχέσεις του Πεκίνου με τις Ηνωμένες Πολιτείες δοκιμάζονται, το Νέο Δελχί έχει στενούς δεσμούς με την Ουάσινγκτον.
Δεν πρόκειται για την πιο ευτυχισμένη οικογένεια. Παρόλα αυτά, δεκάδες χώρες έχουν εκφράσει επίσημο ενδιαφέρον να ενταχθούν στην ομάδα των μεγαλύτερων αναδυόμενων οικονομιών.
Πρώτη σύνοδος μετά την πανδημία
Οι συζητήσεις γύρω από την προσθήκη νέων μελών βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα της τριήμερης συνόδου κορυφής που ξεκίνησε την Τρίτη, όπου οι ηγέτες των BRICS – με εξαίρεση τον Πούτιν – συναντώνται δια ζώσης για πρώτη φορά μετά την πανδημία.
Ο Πούτιν, για τον οποίο έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο που συνδέεται με την εισβολή στην Ουκρανία, δήλωσε απευθυνόμενος στη σύνοδο, ότι η χώρα του επιθυμεί να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, τον οποίο, όπως υποστήριξε ο ίδιος, «εξαπέλυσαν η Δύση και οι δορυφόροι της».
Ο Πούτιν απηύθυνε μήνυμα μέσω βιντεοσύνδεσης στη σύνοδο που διεξάγεται μέχρι αύριο, Πέμπτη, στο Γιοχάνεσμπουργκ και επεσήμανε ότι το 2024, όταν η Μόσχα θα αναλάβει την προεδρία της ομάδας — στην οποία συμμετέχουν η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική –, θα εργαστεί για την ενίσχυση του ρόλου των BRICS στον κόσμο.
Παράλληλα, προανήγγειλε τη διεξαγωγή της επόμενης συνόδου τον Οκτώβριο του 2024 στην πόλη Καζάν.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ ζήτησε την Τετάρτη επιτάχυνση της διεύρυνσης.
«Θα πρέπει να αφήσουμε περισσότερες χώρες να ενταχθούν στην οικογένεια των BRICS και να συγκεντρώσουμε τη σοφία μας για να κάνουμε την παγκόσμια διακυβέρνηση πιο δίκαιη και λογική», δήλωσε ο Σι κατά τη δεύτερη ημέρα της συνόδου κορυφής.
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα είχε επίσης υποστηρίξει την Κυριακή την επέκταση των BRICS, λέγοντας ότι μεγαλύτερος οργανισμός θα «εκπροσωπεί διαφορετική ομάδα εθνών» που μοιράζονται την «κοινή επιθυμία για πιο ισορροπημένη παγκόσμια τάξη» σε έναν «όλο και πιο πολύπλοκο και κατακερματισμένο» κόσμο.
Η «ταυτότητα» της ομάδας
Οι αποφάσεις σχετικά με την επέκταση αφορούν τόσο στον προσανατολισμό της ομάδας όσο και στην ταυτότητά της.
Τα μέλη της στοχεύουν να αποκτήσουν λόγο σε ένα διεθνές σύστημα που θεωρούν ότι ευνοεί τη Δύση και την Ομάδα των Επτά (G7), παρά τις μετατοπίσεις ως προς το ποιος κυριαρχεί στην παγκόσμια οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες.
Η ομάδα δεν αποκλείεται να αποκτήσει πιο έντονα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά στην προσπάθειά της να εξισορροπήσει την παγκόσμια ισχύ, ισχυρίζονται οι αναλυτές.
Ιδίως τη στιγμή που η Κίνα και η Ρωσία διεκδικούν ηγετικό ρόλο εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων με τη Δύση. Τις προσπάθειες του Πεκίνου και της Μόσχας που αποσκοπούν στο να επιβάλουν την κυριαρχία τους θα μπορούσε να ευνοήσει η διαδικασία της διεύρυνσης.
Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου πριν από τη σύνοδο κορυφής την περασμένη εβδομάδα, ο απεσταλμένος της Κίνας στη Νότια Αφρική δήλωσε ότι όλο και περισσότερες χώρες ελπίζουν να ενταχθούν στις BRICS για να «διασφαλίσουν τα νόμιμα συμφέροντά τους».
«Απέναντι στις χώρες που χειρίζονται το ‘μεγάλο ραβδί’ των μονομερών κυρώσεων, οι χώρες BRICS επιμένουν στην ανάγκη για ισότιμο διάλογο και διαβούλευση», δήλωσε ο πρεσβευτής Τσεν Σιαοντόνγκ, χρησιμοποιώντας τη χαρακτηριστική γλώσσα με την οποία το Πεκίνο ασκεί έμμεση κριτική στις ΗΠΑ.
Δοκιμάζεται η συνοχή
Το ζήτημα της επέκτασης ενδέχεται να αποτελέσει «την πρώτη σημαντική δοκιμασία ως προς τη διατήρηση της συνοχής της ομάδας στη διάρκεια της σχεδόν 15ετούς ύπαρξής της», σύμφωνα με τον Μπχάσο Ντζέντζε, αναπληρωτή καθηγητή πολιτικής και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, τον οποίο επικαλείται το CNN.
Η προσθήκη μελών «θα διευρύνει την παγκόσμια παρουσία της ομάδας» και θα αυξήσει την αποδοχή της ατζέντας της κατά της δυτικής πολιτικής κυριαρχίας», ανέφερε.
Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το αν θα πρέπει να επεκταθεί, και «σίγουρα δεν θα υποστήριζαν όλα (τα μέλη) την είσοδο των ίδιων χωρών».
Παγκόσμιος αντίκτυπος
Το αν ο Πούτιν, ο Σι Τζινπίνγκ, ο Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας, ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας και ο οικοδεσπότης τους, ο Σίριλ Ραμαφόσα της Νότιας Αφρικής, αποφασίσουν να προσθέσουν νέα μέλη – και το πώς θα τα επιλέξουν – θα έχει σημαντικό παγκόσμιο αντίκτυπο, υποστηρίζουν οι αναλυτές.
Τυχόν επέκταση θα είναι μόλις η δεύτερη στην ιστορία της ομάδας, η οποία επικεντρώνεται στην οικονομική ανάπτυξη και στην ενίσχυση της φωνής των μελών της στα παγκόσμια φόρουμ.
Συνολικά 22 χώρες έχουν εκφράσει επίσημα ενδιαφέρον για ένταξη, ενώ πολλές άλλες βρίσκονται σε διερευνητικές συνομιλίες.
Ποιες χώρες ενδιαφέρονται και γιατί
Στις χώρες που έχουν υποβάλει επίσημα αίτημα περιλαμβάνονται η Αργεντινή, το Μεξικό, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, η Νιγηρία και το Μπαγκλαντές, σύμφωνα με αξιωματούχους της Νότιας Αφρικής.
Το ενδιαφέρον των χωρών κρύβει πολλά διαφορετικά κίνητρα, από οικονομικά, που αφορούν σε πρωτοβουλίες, όπως η μετάβαση σε τοπικά νομίσματα, έως γεωπολιτικά, όπως η «πρόκληση των ΗΠΑ», σύμφωνα με τη Μιχαέλα Παπά, ανώτερη συνεργάτιδα στο Rising Power Alliances Project του Πανεπιστήμιο Tufts των ΗΠΑ.
«Κάποιοι επιδιώκουν ευκολότερη πρόσβαση στην Κίνα ή σε άλλες χώρες των BRICS ή περισσότερο έλεγχο, εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων και αβεβαιότητας», εξήγησε η ίδια, προσθέτοντας ότι για τα μέλη, «οι αποφάσεις για την επέκταση συνεπάγονται αποφάσεις για τον μελλοντικό προσανατολισμό της ομάδας».
Οι νέοι συμμετέχοντες με οικονομική επιρροή ενδεχομένως θα ενισχύσουν την ικανότητα της ομάδας να αναδιαμορφώνει τους συσχετισμούς και να αναδεικνύει εναλλακτικές συνεργασίες στους παγκόσμιους θεσμούς εξουσίας, επισημαίνεται στην ανάλυση του CNN.
Αντιδυτικός προσανατολισμός
Η επιλογή να συμπεριληφθούν χώρες που είναι ανοιχτά ανταγωνιστικές προς τη Δύση, όπως το Ιράν, θα σηματοδοτύσε σαφή αντιδυτικό προσανατολισμό, υποστηρίζουν οι αναλυτές.
Η προσθήκη νέων μελών ενδεχόμενα θα είχε τουλάχιστον κάποιες θετικές επιπτώσεις στο ισχυρότερο μέλος, την Κίνα.
Ειδικά τη στιγμή που ο Σι Τζινπίνγκ διεκδικεί ηγετικό ρόλο, στο πλαίσιο αναθεωρητικών πρωτοβουλιών που αμφισβητούν ευθέως την παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
«Όσο περισσότερα είναι τα μέλη, τόσο πιο αποτελεσματικά θα διεκδικήσουν να εκφράσουν τη ‘συλλογική φωνή’ και τόσο περισσότερο η Κίνα, ως η μεγαλύτερη οικονομία της ομάδας, θα διεκδικήσει ηγετικό ρόλο, καθώς και την εκπροσώπηση του αναπτυσσόμενου κόσμου», δήλωσε ο Γιουν Σουν, επικεφαλής του προγράμματος για την Κίνα στο think tank Stimson της Ουάσιγκτον.
Μεγαλώνει το χάσμα με τη Δύση
Το ευρύ ενδιαφέρον χωρών να ενταχθούν στις BRICS ενισχύει τον Πούτιν, ο οποίος παραμένει ευπρόσδεκτος στην ομάδα παρά το ότι η Δύση τον θεωρεί παρία και εγκληματία πολέμου.
Υποδεικνύει επίσης διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των προτεραιοτήτων των χωρών που συντάσσονται με τις BRICS και των πλούσιων δυτικών χωρών που έχουν ενωθεί εναντίον της Μόσχας υποστηρίζοντας την Ουκρανία, τονίζουν οι αναλυτές.
Ο αναλυτής Μανόι Κεβαλραμανί, με έδρα το Μπανγκαλόρ, επεσήμανε μία άποψη κυρίαρχη σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
«Υπάρχει μεγάλη απογοήτευση για το ότι η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο, αλλά υπάρχει (επίσης) η παραδοχή ότι με τις ενέργειές τους το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες» πυροδότησαν τη σύγκρουση ή συνέβαλαν στο να παραταθεί, είπε ο ίδιος.
Όσον αφορά στο τέλος του πολέμου, «η απομόνωση της Ρωσίας δεν βοηθάει», σχολίασε ο Κεβαλραμανί, ο οποίος είναι επικεφαλής των μελετών Ινδο-Ειρηνικού στο ερευνητικό κέντρο Takshashila Institution.
Αντίθετα, πολλές χώρες βλέπουν την ομάδα των BRICS ως μέσο για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια και τεχνολογία και αποφασίζουν να κινηθούν προς αυτήν, καθώς «η Δύση κλείνεται στον εαυτό της», εξήγησε.
Διαχωριστικές γραμμές
Οι διαιρέσεις εντός της ομάδας των πέντε ενδέχεται να αποτελέσουν εμπόδιο για οποιαδήποτε σημαντική απόφαση.
Οι ηγέτες θα μπορούσαν να επανεξετάσουν τα κριτήρια για τον τρόπο επιλογής των νέων μελών αντί να αποφασίσουν ποια από αυτά θα ενταχθούν.
Η απουσία του Ρώσου ηγέτη από τις δια ζώσης συνομιλίες αποτελεί την πιο προφανή ένδειξη αμηχανίας ως προς τις σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας, όπου συμμετέχουν τόσο χώρες που καταδίκασαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στα Ηνωμένα Έθνη, όπως η Βραζιλία, όσο και χώρες που απείχαν από την καταδίκη, όπως η Κίνα, η Νότια Αφρική και η Ινδία.
Την επιρροή της Μόσχας στην Αφρική υπογραμμίζει πάντως βίντεο που δείχνει τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, επικεφαλής της μισθοφορικής ομάδας Wagner, ο οποίος ξεκίνησε αποτυχημένη ανταρσία κατά της στρατιωτικής ηγεσίας του Κρεμλίνου τον Ιούνιο, να ισχυρίζεται ότι βρίσκεται στην Αφρική και να μιλάει για την ενίσχυση της Ρωσίας σε όλες τις ηπείρους.
Αντι-αμερικανική μετατόπιση
Όσον αφορά στην επέκταση των BRICS, κάθε μία από τις χώρες έχει τους δικούς της λόγους να είναι επιφυλακτική ως προς το ποιον θα αφήσει να μπει, καθώς το θέμα τέθηκε για πρώτη φορά επίσημα κατά την τελευταία προεδρία της Νότιας Αφρικής το 2018.
Τα μέλη αποφάσισαν να το διερευνήσουν περαιτέρω μετά την περυσινή σύνοδο κορυφής που διοργάνωσε η Κίνα.
Για την Ινδία, η οποία βρίσκεται σε συνοριακή διαμάχη με την Κίνα και μετακινείται ολοένα πιο κοντά στις ΗΠΑ λόγω των κοινών ανησυχιών για τις αυξανόμενες διεκδικήσεις του Πεκίνου, ένα πιο έντονο, αντι-αμερικανικό προφίλ δεν θα ήταν επιθυμητό, υποστηρίζουν οι αναλυτές.
«Η Ινδία βρίσκεται σε δύσκολη θέση, επειδή η ταυτότητα της ομάδας μετατοπίζεται», δήλωσε ο Κεβαλραμανί, ο οποίος σημείωσε ότι το Νέο Δελχί θεωρείται ότι επιβράδυνε την υποδοχή νέων μελών πέρυσι, ζητώντας πρώτα τη δημιουργία κριτηρίων.
«Αλλά το για πόσο, σε ποιο βαθμό και με τι αποτέλεσμα (η Ινδία μπορεί να καθοδηγήσει το μπλοκ προς ορισμένες κατευθύνσεις) … είναι αβέβαιο, επειδή η Κίνα είναι ο ισχυρότερος παράγοντας και είναι πολύ περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τη Ρωσία», ανέφερε.
Μια διεύρυνση, αντί να κάνει την ομάδα πιο ισχυρή, θα μπορούσε επίσης να την κάνει «πιο δυσκίνητη και αναποτελεσματική» αυξάνοντας τις αντιθέσεις μεταξύ των μελών, πρόσθεσε ο αναλυτής.
Η Βραζιλία και η Νότια Αφρική, επίσης, θα μπορούσαν να είναι ανοικτές σε πιθανή επέκταση, αλλά θα ήταν «πιο επιφυλακτικές απέναντι σε χώρες με σαφή αντι-αμερικανικό προσανατολισμό», σύμφωνα με τον Ρούμπενς Ντουάρτε, συντονιστή του LABMUNDO, ερευνητικού κέντρου διεθνών σχέσεων με έδρα τη Βραζιλία.
Μια τέτοια μετατόπιση μπορεί να μην είναι ό,τι ακριβώς επιδιώκει η ομάδα, ωστόσο, η συμμετοχή περισσότερων μελών θα συνεισέφερε στην ποικιλομορφία και στον εμπλουτισμό της συζήτησης για τα παγκόσμια ζητήματα.
Διεύρυνση διεθνούς επιρροής
Μία απόφαση για επέκταση των BRICS και ενδεχόμενη ενίσχυση του ρόλου τους παγκοσμίως θα έφερνε μεγαλύτερες αλλαγές και θα είχε αντίκτυπο στη διεθνή επιρροή της Ευρώπης και των ΗΠΑ, τόνισε ο Ντουάρτε.
«Όσο περισσότερο δραστηριοποιούνται οι BRICS, τόσο περισσότερο οι άλλες χώρες θα χάνουν τη δύναμή τους», εξήγησε.
