ΠΗΓΗ: ΒΒC
Οι απομακρυσμένες περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής συγκαταλέγονται μεταξύ των εστιών όπου δημιουργούνται νέες ασθένειες. Ωστόσο, η Λιβερία χρησιμοποιεί μια καινοτόμο προσέγγιση για να εντοπίζει εστίες μετάδοσης πριν αυτές προκαλέσουν προβλήματα.
Όταν ένα βράδυ η Σίνθια Λουόγκον και ο μικρός της γιος εμφάνισαν πυρετό και άρχισαν να κάνουν εμετό, φοβήθηκε για το χειρότερο. Ήταν το 2014 και μια επιδημία του Έμπολα –του εξαιρετικά μεταδοτικού αιμορραγικού πυρετού που μπορεί να οδηγήσει πολύ γρήγορα στον θάνατο– εξαπλωνόταν σαν πυρκαγιά σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική.
Χωρίς τηλεφωνική σύνδεση ή πρόσβαση σε όχημα, αρκετοί από τους γείτονες της Λουόγκον στο απομακρυσμένο χωριό Γκίπο της Λιβερίας –μόλις 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη γειτονική Γουινέα– αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τους νοσούντες με τα πόδια πάνω σε ένα αυτοσχέδιο φορείο για πάνω από μια ώρα στο πλησιέστερο ιατρείο. «Νόμιζα ότι θα πέθαινα», λέει η Λουόγκον.
Η 35χρονη μητέρα εννέα παιδιών, θεωρήθηκε ύποπτο κρούσμα του Έμπολα, ωστόσο λίγο αργότερα διαγνώστηκε με χολέρα. Μετά από πολυήμερη θεραπεία κατάφερε να αναρρώσει. «Ήμασταν τυχεροί», λέει. «Αλλά πολλοί πέθαναν εκείνες τις μέρες».
Σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Λιβερίας ζει σε αγροτικές περιοχές παρόμοιες με το Γκίπο, οι οποίες -σύμφωνα με τους υγειονομικούς- μπορούν να αποτελέσουν hotspot για αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες, οποίες με τη σειρά τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγάλες επιδημίες ή, στη χειρότερη περίπτωση, σε πανδημίες. Τα παραδοσιακά συστήματα παροχής υγειονομικής περίθαλψης συχνά δεν αποτελούν βιώσιμο τρόπο αντιμετώπισης αυτής της απειλής σε πολλές χώρες στην υποσαχάρια Αφρική, λόγω των περιορισμένων εθνικών προϋπολογισμών και των ανεπαρκών υποδομών.
Η προσέγγιση της Λιβερίας
Όμως, η Λιβερία είχε επιτυχία μέσω μιας άλλης προσέγγισης: στρατολόγηση μελών από τις επαρχίες για να λειτουργήσουν ως η κρίσιμη πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στις μολυσματικές ασθένειες – βοηθώντας στον εντοπισμό τους.
Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, πολλές μολυσματικές ασθένειες εμφανίστηκαν ή επανεμφανίστηκαν στην υποσαχάρια Αφρική. «Η Αφρική έχει τόσο το μεγαλύτερο φορτίο μολυσματικών ασθενειών όσο και τις πιο αδύναμες υποδομές δημόσιας υγείας στον κόσμο», λέει η Γαλλίδα λοιμωξιολόγος Φλοράνς Φενολάρ. «Αυτός ο συνδυασμός σημαίνει ότι η περιοχή πρέπει να μπει στο στόχαστρο των ειδικών».
Μερικές από τις μολυσματικές ασθένειες που παρατηρούνται στην υποσαχάρια Αφρική τα τελευταία χρόνια, όπως η Rickettsia felis, μια παραλλαγή του τύφου από ψύλλους γάτας και τα βακτήρια που προκαλούν τη νόσο του Whipple, ανακαλύφθηκαν πρόσφατα. Άλλα είναι ιστορικά γνωστά, όπως η χολέρα και η βουβωνική πανώλη. Άλλες πάλι, όπως ο Έμπολα και ο Ζίκα, είναι γνωστές ασθένειες από αλλού, αλλά βρήκαν πεδίο μετάδοσης στην περιοχή.
Διαρκώς παρούσα η απειλή
Είναι διαρκώς παρούσα η απειλή εμφάνισης μιας εντελώς νέας ασθένειας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρό ξέσπασμα. Όμως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας της Λιβερίας προσφέρουν μια συναρπαστική λύση σε αυτήν την απειλή, με χιλιάδες από αυτούς να βρίσκονται σε συνεχή επιφυλακή για μολυσματικές ασθένειες στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.
Αποτελούν μέρος ενός ριζοσπαστικού προγράμματος που παρέχει επιτήρηση ασθενειών και υγειονομική περίθαλψη στους αγροτικούς πληθυσμούς από το 2016. Αυτοί οι εργαζόμενοι εδρεύουν σε απομακρυσμένα χωριά που συχνά δεν μπορούν να φτάσουν τα παραδοσιακά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και το σημαντικότερο είναι ότι παρέχουν μια νέα πτυχή της ετοιμότητας για την πανδημία: την ταχεία προειδοποίηση.
«Εάν οικοδομείτε εμπιστοσύνη με τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και τις κοινότητες, τότε αυτός είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να ενημερώνεται η κυβέρνηση», λέει ο Ρόμπερτ Γέιτς διευθυντής του παγκόσμιου προγράμματος υγείας στο Chatham House.
Ο Σούμορ Λομαξ Φλόμο, συντονιστής στο Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας της Λιβερίας (NPHIL), το οποίο παρακολουθεί 21 ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του κίτρινου πυρετού και της φυματίωσης, περιγράφει ένα πρόσφατο παράδειγμα όπου ένας εργαζόμενος στον τομέα της υγείας της κοινότητας εντόπισε δύο περιπτώσεις ιλαράς στα βόρεια της χώρας. «Η δουλειά των εργαζομένων απέτρεψε ένα σοβαρό ξέσπασμα της ασθένειας».
Υγειονομικοί στις πιο απομακρυσμένες κοινότητες
Υπάρχουν τώρα περίπου 4.000 υγειονομικοί, σε επίπεδο κοινοτήτων, στις 15 κομητείες της Λιβερίας. Κάθε εργαζόμενος, ο οποίος πρέπει να οριστεί από συγχωριανούς και στη συνέχεια να περάσει ένα τεστ, λαμβάνει εκπαίδευση, καλύπτοντας θέματα όπως η διάγνωση της ελονοσίας, οι πρώτες βοήθειες και μαιευτική. Στη συνέχεια συνεργάζονται με μέλη της κοινότητάς τους, βοηθώντας να ανταποκριθούν σε τυχόν ανησυχίες, καταγράφοντας τα στοιχεία των νοικοκυριών στην περιοχή και βοηθώντας τη δημιουργία μιας επιτροπής για τη συζήτηση ζητημάτων υγείας.
Από την έναρξη λειτουργίας του προγράμματος το 2016, υπήρξαν σημαντικές ενδείξεις προόδου. Περίπου το 80% από τον πληθυσμό της υπαίθρου (1 εκατομμύριο) έχει πλέον πρόσβαση σε περίθαλψη, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, με 7,1 εκατομμύρια επισκέψεις σε νοικοκυριά που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Η ικανότητα των κοινοτικών εργαζομένων στον τομέα της υγείας να εντοπίζουν γρήγορα τις λοιμώξεις ήταν ζωτικής σημασίας για τον τερματισμό της επιδημίας του Έμπολα το 2016. Διαπιστώθηκε ότι ήταν πιο αποτελεσματικοί στη διεξαγωγή δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την ασθένεια από ό,τι οι ξένοι και οι σχέσεις τους με τους ντόπιους αποδείχθηκαν ανθεκτικές με την πάροδο του χρόνου.
Τα προγράμματα υγείας που βασίζονται στην κοινότητα, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στη Λιβερία, θεωρούνται όλο και περισσότερο από τους ειδικούς στον τομέα της υγείας ως αποτελεσματικός τρόπος εντοπισμού και πρόληψης επιδημιών και παροχής καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης στις αγροτικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
Αρκετές χώρες έχουν εισαγάγει προγράμματα κοινοτικών εργαζομένων στον τομέα της υγείας τα τελευταία 50 χρόνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το Μπαγκλαντές –τότε η φτωχότερη και πιο πυκνοκατοικημένη χώρα στον κόσμο– άρχισε να αναπτύσσει τους πρώτους κοινοτικούς εργαζομένους στον τομέα της υγείας, οι οποίοι συνέβαλαν στη μείωση της μητρικής θνησιμότητας κατά 75% μεταξύ 1990 και 2015.
Ωστόσο, όταν δεν υποστηρίζεται επαρκώς, το μοντέλο της κοινότητας μπορεί να μην είναι λειτουργικό. Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι η αποτυχία υποστήριξης των 286.000 κοινοτικών εργαζομένων της Βραζιλίας, οι οποίοι, σε αντίθεση με τη Λιβερία, είναι χαμηλά αμειβόμενοι και δεν θεωρούνται επαγγελματίες υγείας, έθεσαν «σε κίνδυνο» ολόκληρες κοινότητες κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19.
Αλλά το κοινοτικό πρόγραμμα υγείας της Λιβερίας ανοίγει νέους δρόμους. Ένας λόγος είναι η επισημοποίησή του, η οποία περιλαμβάνει αρκετούς μήνες εκπαίδευσης και σταθερή αμοιβή 70 δολ. το μήνα για τέσσερις ώρες εργασίας την ημέρα, ένα σημαντικό εισόδημα σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι κερδίζουν κατά μέσο όρο μόλις 1,70 δολ. την ημέρα.
Ένα άλλο βασικό στοιχείο είναι η δέσμευση της Λιβερίας να απασχολεί έναν κοινοτικό εργαζόμενο στον τομέα της υγείας για κάθε 350 χωρικούς. «Είναι μια από τις χαμηλότερες αναλογίες που έχω δει», λέει ο ο καθηγητής Μάρκο Παλαζουέλος. «Σε πολλές άλλες χώρες, είναι 1 έως 2000 ή 1 προς 500».
Για πολλούς αποτελεί ελπιδοφόρο το μήνυμα ότι, τουλάχιστον στη Λιβερία, ο ταπεινός εργαζόμενος στον τομέα της υγείας θα μπορούσε να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην εξάλειψη μιας πιθανής αναδυόμενης μολυσματικής ασθένειας στην αρχή της.
Πηγή: BBC
