Kathimerini.gr
Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Οι δραματικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στη Ρωσία μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο περιβάλλονταν από την αύρα του ανεξήγητου. Τη μια στιγμή, ο ιδρυτής του ιδιωτικού στρατού Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, ξεκινάει κίνημα κατά της στρατιωτικής ηγεσίας, και καταλαμβάνει το Ροστόφ όπου εδρεύει το αρχηγείο των ρωσικών δυνάμεων που μάχονται στην Ουκρανία, ενώ κομβόι των μισθοφόρων του κατευθύνεται προς τη Μόσχα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν απευθύνει διάγγελμα προς το έθνος, κάνει λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά», επισείει το φάντασμα του εμφυλίου πολέμου και υπόσχεται αυστηρή τιμωρία των προδοτών. Αλλά την επόμενη στιγμή, ο Πριγκόζιν, ύστερα από μεσολάβηση του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, κηρύσσει τέλος στο κίνημά του, αποσύρει τους άνδρες του και δέχεται να αυτοεξοριστεί στη Λευκορωσία, ενώ το Κρεμλίνο αποσύρει τις διώξεις εναντίον της Wagner και του αρχηγού της.
Ο Πριγκόζιν ήλπιζε ότι ο Πούτιν θα του έκανε το χατίρι και θα καρατομούσε τη στρατιωτική ηγεσία, χρεώνοντάς της τις αποτυχίες στον πόλεμο.
Μπορεί όλα αυτά να μοιάζουν ακατανόητα για τον Δυτικό παρατηρητή, αλλά η ρωσική Ιστορία έχει την τάση να παράγει δράματα αυτού του τύπου, που ξεσπούν τόσο αναπάντεχα όσο και τερματίζονται. Το τελευταίο προηγούμενο που έρχεται στον νου είναι το αποτυχημένο πραξικόπημα σκληροπυρηνικών κύκλων του ΚΚΣΕ υπό τον τότε αντιπρόεδρο της ΕΣΣΔ Γενάντι Γιανάγεφ, τον Αύγουστο του 1991, εναντίον του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Αυτή η ροπή της ρωσικής Ιστορίας, από τα χρόνια της τσαρικής Αυτοκρατορίας μέχρι τις μέρες μας, δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί: καθώς, με ελάχιστες και βραχύβιες εξαιρέσεις, η χώρα ζούσε υπό αυταρχικό καθεστώς εκείνου ή του άλλου τύπου, με την κοινωνία των πολιτών αδύναμη και τα κόμματα καχεκτικά, οι πολιτικές αλλαγές έρχονταν μέσα από ίντριγκες, ανακτορικά πραξικοπήματα και στρατιωτικά κινήματα, συχνά με καταλύτη στρατιωτικές αποτυχίες.
Κάτι παρόμοιο συνέβη το προηγούμενο τριήμερο. Ο ιδρυτής της Wagner επιχείρησε πραξικόπημα για την ανατροπή του υπουργού Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και του γενικού επιτελάρχη Γκενάντι Γκερασίμοφ, καθώς η σύγκρουση ανάμεσα στον τακτικό και τον μισθοφορικό στρατό πλησίαζε τη στιγμή της αλήθειας: το υπουργείο Αμυνας είχε θέσει την 1η Ιουλίου ως καταληκτική ημερομηνία για την ένταξη της Wagner υπό τις διαταγές της στρατιωτικής ηγεσίας, απειλώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση θα τη διέλυε βίαια. Πιθανότατα ο Πριγκόζιν ήλπιζε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα του έκανε το χατίρι και θα καρατομούσε τη στρατιωτική ηγεσία, χρεώνοντάς της τις αποτυχίες στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Τις ελπίδες αυτές συντηρούσε η ίδια η επιλογή του Πούτιν να παίζει, τους προηγούμενους μήνες, τον ρόλο του υπεράνω όλων διαιτητή, που αφήνει τους υφισταμένους του να τσακώνονται ώστε κανείς από αυτούς να μην αποκτήσει τόσο μεγάλη ισχύ που θα του επέτρεπε κάποια μέρα να τον αμφισβητήσει.
Ωστόσο ο Ρώσος πρόεδρος πήρε ξεκάθαρη θέση εναντίον της Wagner, ενώ ο Πριγκόζιν δεν κατάφερε να βρει στηρίγματα στην ανώτερη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία που θα έδιναν πιθανότητα επιτυχίας στην απόπειρα πραξικοπήματος. Ακόμη και ο στρατηγός Σουροβίκιν, ο επονομαζόμενος Αρμαγεδδών, ο μόνος ανώτατος στρατιωτικός που διατηρούσε καλές σχέσεις μαζί του, αυτή τη φορά στράφηκε εναντίον του. Από κει και πέρα, η υποχώρηση ήταν μονόδρομος, έστω κι αν ο Πριγκόζιν γνωρίζει πολύ καλά ότι, στη Λευκορωσία ή αλλού, θα κυκλοφορεί στο εξής με έναν στόχο καρφιτσωμένο πάνω στην πλάτη του.
Για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο άμεσος κίνδυνος μπορεί να πέρασε, μεσοπρόθεσμα όμως δεν μπορεί να αισθάνεται καθόλου ασφαλής. Ο άνθρωπος που συντηρεί εδώ και 23 χρόνια την εικόνα του ισχυρού ηγέτη, που εξασφαλίζει σταθερότητα στη Ρωσία, βλέπει τον μύθο του να κονιορτοποιείται σαν αιγυπτιακή μούμια στο φως του ήλιου. Το γεγονός ότι χρειάστηκε η μεσολάβηση της Λευκορωσίας για να επιλυθεί μια ενδορωσική διαμάχη και ότι ο ίδιος ο Πούτιν υποχρεώθηκε να δώσει εγγυήσεις για το ακαταδίωκτο των στασιαστών, τα λέει όλα. Αλλωστε, στη ρωσική Ιστορία τα πραξικοπήματα συχνά αποτυγχάνουν σε πρώτο χρόνο, για να φέρουν απρόσμενες ανατροπές σε δεύτερο.
Τον Αύγουστο του 1917 ο αρχιστράτηγος Κορνίλοφ επιχείρησε πραξικόπημα της Δεξιάς εναντίον της προσωρινής κυβέρνησης Κερένσκι. Τρεις μήνες αργότερα, στην εξουσία βρίσκονταν οι μπολσεβίκοι. Την Κυριακή, ο τυχοδιώκτης εθνικιστής Πριγκόζιν προσπάθησε και απέτυχε. Κάποιοι άλλοι, σοβαρότεροι και πολύ διαφορετικής νοοτροπίας, μπορεί να πάρουν τη σκυτάλη αύριο ή μεθαύριο.
