Kathimerini.gr
Γιάννης Παλαιολόγος
Το πρωί της Παρασκευής, φεύγοντας από την πλατεία Μαϊντάν, ήχησαν οι σειρήνες που προειδοποιούν για πιθανή πυραυλική επίθεση. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ οδηγήθηκαν σε καταφύγιο σε κεντρικό σημείο της ουκρανικής πρωτεύουσας για μισή και πλέον ώρα, αλλά το λεωφορείο με τους διαπιστευμένους δημοσιογράφους συνέχισε κανονικά την πορεία του. Στο σχετικό κανάλι στο Telegram, η ανακοίνωση προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, από δακρυσμένα emojis έως (λιγότερο συχνά) χαρούμενα προσωπάκια με καρδούλες. Η αντίδραση στους δρόμους ήταν ανύπαρκτη. Στέλεχος του ουκρανικού γραφείου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που συνόδευε την ομάδα δημοσιογράφων μάς έλεγε ότι οι σειρήνες ήχησαν 41 φορές τον Ιανουάριο. «Είναι πρακτικά αδύνατον να πηγαίνει κάθε φορά ο κόσμος στα καταφύγια», μας εξήγησε.
Ηταν ένα διήμερο πλούσιο σε συμβολισμούς. Η επιλογή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να συνταξιδέψει στο Κίεβο με 15 μέλη του Κολεγίου των Επιτρόπων έδωσε στην επίσκεψη τον αέρα ενός ταξιδιού προεδρίας – των πολυήμερων εκδηλώσεων που διοργανώνουν τα κράτη-μέλη που αναλαμβάνουν την ηγεσία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά την έναρξη της εξάμηνης θητείας τους. Επρόκειτο για έναν από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η ευρωπαϊκή πλευρά, σχεδόν ένα χρόνο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, θέλησε να στείλει το μήνυμα ότι θεωρεί την Ουκρανία μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας και ότι θα τη στηρίξει μέχρις εσχάτων στη μάχη για επιβίωση που δίνει απέναντι στην ανελέητη ρωσική εισβολή.
Η παρουσία της Φον ντερ Λάιεν στην ουκρανική πρωτεύουσα συνέπεσε με τη διαρροή των ενστάσεων μελών της Ε.Ε. εναντίον μιας ένταξης εξπρές της Ουκρανίας.
Παρά τη σθεναρή αντίσταση των Ουκρανών και τις τεράστιες απώλειες του ρωσικού στρατού, στις Βρυξέλλες έχουν πλήρη συναίσθηση του γεγονότος ότι η στάση του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν έχει αλλάξει: ο στόχος του παραμένει να σβήσει την Ουκρανία από τον χάρτη. Η Φον ντερ Λάιεν, σε κοινές δηλώσεις της την Πέμπτη με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, χαιρέτισε την «εντυπωσιακή ενότητα της παγκόσμιας κοινότητας» απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα. Η αναφορά της παραγνωρίζει όχι μόνο το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του «Παγκόσμιου Νότου» τηρεί (τουλάχιστον) ίσες αποστάσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, αλλά και τις διαφορετικές προσεγγίσεις απέναντι σε αυτή τη γεωπολιτική κρίση διαρκείας που εξακολουθούν να υφίστανται στο εσωτερικό της Ε.Ε.
Οι διαφορές αυτές αναδύθηκαν ξανά την περασμένη εβδομάδα με αφορμή τη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην Ενωση. Παραμονή της επίσκεψης του Κολεγίου, διέρρευσε στους Financial Times η δυσαρέσκεια Ευρωπαίων διπλωματών (μετάφραση: εκπροσώπων των κρατών-μελών στις Βρυξέλλες) για την καλλιέργεια υπερβολικών προσδοκιών στο Κίεβο σχετικά με την ταχύτητα με την οποία μπορεί να γίνει μέλος. Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μαζί με την πρόεδρο της Κομισιόν το απόγευμα της Πέμπτης, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Ντένις Σμίχαλ δήλωσε ότι η χώρα του θα είναι έτοιμη για ένταξη σε δύο χρόνια, αν και αναγνώρισε ότι η ομόφωνη αποδοχή του γεγονότος αυτού εκ μέρους των 27 κρατών-μελών ενδεχομένως να χρειαστεί περισσότερο χρόνο. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου την Παρασκευή με τη Φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο Ζελένσκι έθεσε ως στόχο να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις πριν από το τέλος του έτους. Η πρόεδρος της Κομισιόν επαίνεσε επανειλημμένως την αποφασιστικότητα και την ταχύτητα με την οποία το Κίεβο διεκδικεί μια θέση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, φροντίζοντας ωστόσο να υπενθυμίσει ότι η ένταξη είναι μια «αξιοκρατική διαδικασία» που δεν μπορεί να παρακαμφθεί. Ο κ. Μισέλ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο, μετά τη δημοσίευση της έκθεσης της Κομισιόν για τη διεύρυνση τον Οκτώβριο, οι «27» να αποφασίσουν την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επικεφαλής μεγάλης αποστολής Ευρωπαίων αξιωματούχων, με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Κίεβο την περασμένη Πέμπτη.VIP κατά λάθος
Για τους δεκαοκτώ δημοσιογράφους που είχαν την τύχη να καλύψουν την επίσκεψη, το ταξίδι ξεκίνησε από τις εγκαταστάσεις της ExecuJet, μιας εταιρείας που παρέχει αεροπορικές υπηρεσίες σε VIP. Τα εν λόγω υψηλά πρόσωπα τα οποία θα πετούσαν από τη βελγική πρωτεύουσα στο αεροδρόμιο του Ζέσουφ στη νοτιοανατολική Πολωνία –το επιχειρησιακό κέντρο της γιγαντιαίας εκστρατείας στρατιωτικής βοήθειας της Δύσης προς την Ουκρανία– ήταν η κ. Φον ντερ Λάιεν και οι 15 επίτροποι. Στην ίδια πτήση, στο πίσω μέρος του αεροσκάφους, βρέθηκαν και οι εκπρόσωποι του Τύπου. Δύο μέρες νωρίτερα, η ομάδα των δημοσιογράφων συμμετείχε σε ενημέρωση για θέματα ασφαλείας. Θα πρέπει να υποθέτουμε, μας είπαν, ότι καθετί που λέμε ακούγεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Μας εξήγησαν ότι οι Ουκρανοί απαγορεύουν τις ζωντανές μεταδόσεις για λόγους ασφαλείας, ενώ έγινε αναφορά σε αλεξίσφαιρα γιλέκα και κράνη, αλλά και στο γεγονός ότι, σε περίπτωση πλήγματος με πυραύλους, αυτός ο εξοπλισμός θα βοηθούσε ελάχιστα. Ενας συνάδελφος ρώτησε αν, σε περίπτωση που ηχήσουν οι σειρήνες και κλειστούμε στο καταφύγιο του ξενοδοχείου, θα υπάρχει ασύρματο δίκτυο για να στέλνουμε το ρεπορτάζ.
Πριν απογειωθεί το αεροπλάνο, μας επισκέφθηκε στα μετόπισθεν η πρόεδρος της Επιτροπής και είχαμε μια πρώτη επαφή. Ηταν πιο χαλαρή από ό,τι συνηθίζει στις συναντήσεις της με δημοσιογράφους, με στοιχεία μαύρου χιούμορ. Μας υποσχέθηκε ότι θα είναι μαζί μας στο λεωφορείο από το αεροδρόμιο του Ζέσουφ στον σιδηροδρομικό σταθμό του Πεζέμισιλ, αλλά οι πολωνικές αρχές ασφαλείας άσκησαν βέτο, καθώς θα ήταν πιο δύσκολη η αποτελεσματική προστασία της στο λεωφορείο. Στην πίστα του πολωνικού αεροδρομίου περίμεναν τους αξιωματούχους μαύρα βαν, συνοδευόμενα από περιπολικά. Στον δρόμο προς την έξοδο, με τα μπλε φώτα των φάρων να φωτίζουν ρυθμικά το βρεγμένο παρμπρίζ του λεωφορείου, είδαμε μεγάλο αριθμό μεταγωγικών αεροσκαφών, με τα διακριτικά διαφόρων μελών του ΝΑΤΟ, και στρατιώτες να περπατούν στο ψιλόβροχο. «Είναι που δεν συμμετέχουμε στον πόλεμο», παρατήρησε δηκτικά ένας συνάδελφος.
Εκταμιεύσεις και επιδρομές
Η Ε.Ε. έρχεται δεύτερη στην παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία μετά τις ΗΠΑ, αν και την Πέμπτη εγκρίθηκε η έβδομη δόση της παροχής στρατιωτικής βοήθειας μέσω του κοινοτικού προϋπολογισμού (European Peace Facility), που έχει ξεπεράσει πλέον τα 3,5 δισ. ευρώ. Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ ανακοίνωσε επίσης ότι η εκπαιδευτική αποστολή της Ε.Ε. θα διπλασιάσει τον αριθμό των Ουκρανών που εκπαιδεύει, φτάνοντας τους 30.000 στρατιώτες. Από αυτόν τον μήνα, πρόσθεσε, η εκπαίδευση αυτή θα περιλαμβάνει και τον χειρισμό των γερμανικών τανκς τύπου Leopard.
Εκεί όπου πρωτοστατεί η «Ομάδα Ευρώπη» (η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη) είναι στην παροχή οικονομικής βοήθειας. Προ ημερών εκταμιεύθηκαν τα πρώτα 3 δισ. ευρώ από τα 18 δισ. με τα οποία η Ε.Ε. θα χρηματοδοτήσει φέτος το ουκρανικό κράτος. Οι μελλοντικές δόσεις των εξαιρετικά χαμηλότοκων αυτών δανείων –1,5 δισ. τον μήνα– θα συνεισφέρουν στην κάλυψη των δαπανών για μισθούς, συντάξεις, τη λειτουργία νοσοκομείων κ.ο.κ. Οι άμεσοι όροι που θα πρέπει να τηρούνται θα είναι οι ελάχιστοι δυνατοί. Η παροχή της βοήθειας, ωστόσο, ενισχύει τη δυνατότητα άσκησης επιρροής για θέματα όπως η διαφθορά – ζήτημα για το οποίο και η Ουάσιγκτον από το περασμένο καλοκαίρι ασκεί έντονες πιέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι την περασμένη Τετάρτη υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις στο μέτωπο αυτό, με καθαίρεση αξιωματούχων και επιδρομές στα σπίτια, μεταξύ άλλων, της επικεφαλής της φορολογικής διοίκησης του Κιέβου, που κατηγορείται για μεγάλης κλίμακας απάτη, και του ολιγάρχη Ιγκόρ Κολομόισκι, πρώην υποστηρικτή του προέδρου (ερευνάται για την αποφυγή τελωνειακών δασμών). Η Φον ντερ Λάιεν δήλωσε στο Κίεβο «καθησυχασμένη» από την «επαγρύπνηση» που επιδεικνύουν οι ουκρανικές αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς και από την πολιτική βούληση για κάθαρση της κυβέρνησης.
Το Κολέγιο στις κουκέτες
Στο Πεζέμισιλ, επιβιβαστήκαμε, βρήκαμε τις κουκέτες μας και ύστερα οδηγηθήκαμε στην πολυτελή καμπίνα της προέδρου για την πρώτη ανεπίσημη ενημέρωση του ταξιδιού. Η ζέστη ήταν ανυπόφορη και οι ερωτήσεις μας βροχή. Ο επικεφαλής του γραφείου της, Μπιόρν Ζάιμπερτ, επενέβαινε ενίοτε επεξηγηματικά. Στο τραπέζι υπήρχαν κουτιά πολωνικής μπίρας, που η κ. Φον ντερ Λάιεν πρόσφερε αφειδώς στους «ανακριτές» της. Οι περισσότεροι τις άνοιξαν μετά το τέλος της συνομιλίας.
Στο βαγόνι των επιτρόπων, κάθε κουκέτα αφηγείτο τη δική της ιστορία. Η Βέρα Γιούροβα έμοιαζε ανήσυχη. Οι Βάλντις Ντομπρόβσκις και Μαργκρέτε Βεστάγκερ έτρωγαν μαζί σνακ και κοιτούσαν το υπερπέραν. Ο Μαργαρίτης Σχοινάς εξηγούσε τον ρόλο της Ε.Ε. στην Ουκρανία σε άπταιστα γαλλικά στην ανταποκρίτρια της Le Monde. Μετά έστρεφε την προσοχή του στο iPad του, όπου παρακολουθούσε τους Θεσσαλονικείς τού «Ράδιο Αρβύλα». Οι σωματοφύλακες περνούσαν από όλες τις καμπίνες, εξηγώντας μας πώς να φορέσουμε τα γιλέκα. Το ουκρανικό τρένο, υπό το πέπλο του σκότους, πέρασε τα σύνορα.
Η διαχωριστική γραμμή
Η κοινή συνεδρίαση του Κολεγίου και του ουκρανικού υπουργικού συμβουλίου, πέρα από το ενδυματολογικό κοντράστ (κοστούμια από τη μια, τζιν και σκουρόχρωμα φλις από την άλλη), ήταν μάλλον ανιαρό θέαμα – κατά τη διάρκεια του οποίου, για λόγους ασφαλείας, βρεθήκαμε εγκλωβισμένοι για ώρες στο κέντρο Τύπου, χωρίς καν πρόσβαση σε ένα ταπεινό μηχάνημα πώλησης σνακ. Νωρίτερα, για να εισέλθουμε στον χώρο όπου έγιναν οι κοινές δηλώσεις Ζελένσκι – Φον ντερ Λάιεν έπρεπε να αφήσουμε κινητά και λάπτοπ στο λεωφορείο. Ο Ουκρανός πρόεδρος, στη σύντομη αυτή εμφάνιση, ήταν λιτός στις εκφράσεις του. Το προσωπείο του πολεμικού ηγέτη ράγισε μόνο όταν η πρόεδρος της Κομισιόν ανέφερε διστακτικά το όνομα μιας ουκρανικής πόλης, για την προφορά της οποίας δεν ήταν σίγουρη. «Καλά το πρόφερες!» της είπε ο παλιός κωμικός του εαυτός ξεπροβάλλοντας στιγμιαία πίσω από την κουρτίνα.
Εν αναμονή της πολυπόθητης ένταξης, η Ε.Ε. θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη σε όλα τα επίπεδα. Στην επίσκεψη ανακοινώθηκαν, μεταξύ άλλων, νέες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των διαδρόμων αλληλεγγύης, που διευκολύνουν τις εξαγωγές της Ουκρανίας προς την Ευρώπη, η αύξηση σε 35 εκατομμύρια της προμήθειας λαμπτήρων LED για εξοικονόμηση ενέργειας και η παροχή 2.400 επιπλέον γεννητριών. Η κ. Φον ντερ Λάιεν έθεσε επίσης ως στόχο την υιοθέτηση του δέκατου πακέτου κυρώσεων εγκαίρως για τη μαύρη πρώτη επέτειο της εισβολής. Κρίσιμη είναι η συμβολή και στην Παιδεία: η Ε.Ε. χρηματοδοτεί την ανοικοδόμηση 100 σχολείων, ενώ, όπως ανέφερε στην παρέμβασή του στην κοινή συνεδρίαση ο Μαργαρίτης Σχοινάς, 740.000 εκτοπισμένα παιδιά φοιτούν σε ευρωπαϊκά σχολεία. Η Κομισιόν χρηματοδοτεί μάλιστα την έκδοση 500.000 ουκρανικών εγχειριδίων για μαθητές 5ης Δημοτικού.
«Η επίσκεψη ήταν μια ιστορική στιγμή, που σημαίνει ότι η πορεία της Ουκρανίας προς την Ε.Ε. είναι δεδομένη», δήλωσε στην «Κ» ο κ. Σχοινάς. «Χτίζουμε μια βαθιά, ακατάλυτη εταιρική σχέση που όσο διαρκεί αυτός ο παράνομος πόλεμος κάνει την Ουκρανία ισχυρή. Μετά τον πόλεμο και την ολοκλήρωση των αναγκαίων προσαρμογών, θα την καταστήσει πλήρες και ισότιμο μέλος της Ενωμένης Ευρώπης».
Στο υψηλών προδιαγραφών κεντρικό ξενοδοχείο όπου κατέλυσε η αποστολή, με ρεύμα, θέρμανση και ζεστό νερό, είχαμε την πολυτέλεια να αναλογιστούμε τις πολλαπλές πτυχές της σχέσης αυτής και πώς μπορεί να εξελιχθεί. Το βράδυ της Πέμπτης η «Κ» συνάντησε εκεί τον Ελληνα πρέσβη –και ήρωα της Μαριούπολης– Μανώλη Ανδρουλάκη. Στο εστιατόριο του ξενοδοχείου έτυχε να γευματίζει και ο Παντελής Μπούμπουρας, μεγιστάνας του κατασκευαστικού τομέα με έντονη δραστηριότητα στην Ουκρανία. Σε λίγες ώρες θα περνούσαμε ξανά τα σύνορα της Ε.Ε. και θα αφήναμε τους Ουκρανούς πίσω, να συνεχίσουν να πολεμούν για τη χώρα τους – και για την Ευρώπη.
