Του Γιάννη Ιωάννου
Η απόφαση της τουρκικής δικαιοσύνης καταδίκης για δημόσια προσβολή (σ.σ. τυπικά για «λίβελο») του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, βάζει φωτιά στο προεκλογικό σκηνικό της Τουρκίας ενόψει των κρίσιμων εκλογών του Ιουνίου. Παράλληλα, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα τακτική κίνηση του Ταγίπ Ερντογάν με πολλαπλές αναγνώσεις τόσο σε σχέση με την αντιπολίτευση όσο και αναφορικά με την αντίδραση μέρους της (CHP, «Καλό Κόμμα») -που έσπευσε το απόγευμα της Τετάρτης να συμπαρασταθεί, μαζικά, στον δημοφιλή δήμαρχο έξω από το κτίριο της δημαρχίας της Κωνσταντινούπολης. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση -που έσπευσαν να καταδικάσουν πολλοί διεθνώς συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ- δεν αποτελεί μόνο μια διαρκή υπενθύμιση του συγκεντρωτικού χαρακτήρα της εξουσίας Ερντογάν αλλά και μια -μέσω της ποινικοποίησης της προεκλογικής- ενδιαφέρουσα τομή στη τρέχουσα χρονική συγκυρία στη Τουρκία που θα επηρεάσει άμεσα τις εξελίξεις στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης τις επόμενες ημέρες.
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου καταδικάζεται σε φυλάκιση 2 ετών, 7 μηνών και 15 ημερών -ποινή που δεν είναι άμεσα εκτελέσιμη σε μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο, ακόμη, χρόνια. Τι επιδιώκει όμως ο Ερντογάν πέραν του προφανούς; (σ.σ. ο Ιμάμογλου δυνητικά θα μπορούσε να είναι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης).
Η δημοσκόπηση της, γενικά αξιόπιστης, τουρκικής εταιρείας Metropoll δείχνει πως μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινής γνώμης (ακόμη κι εντός του AKP) θεωρεί πως η καταδίκη Ιμάμογλου για λίβελο είναι αμιγώς πολιτικής φύσης δίωξη. Πτυχή που δείχνει πως η στρατηγική Ερντογάν δεν είναι μόνον η προφανής στόχευση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης για σκοπούς εξουδετέρωσής του -αλλά, ίσως, μια πιο προσεγμένη εμπλοκή στον τρόπο που η τουρκική αντιπολίτευση θα επιλέξει υποψήφιο.
Τακτική με ουρές
Μπορεί ο Ερντογάν να παίρνει κινήσεις μεγάλου ρίσκου δεδομένης της δύσκολης για τον ίδιο προεκλογικής ωστόσο η απόφαση να κινηθεί τόσο επιθετικά εναντίον του δημοφιλούς δημάρχου Ιμάμογλου -που κέρδισε δις το AKP στην Κωνσταντινούπολη- δείχνει να αποτελεί τακτική με πολλές… ουρές όσον αφορά την σπουδή του Τούρκου Προέδρου να επιβάλλει στην αντιπολίτευση υποψήφιο. Τα σενάρια που πρέπει να εξεταστούν εδώ αφορούν:
- Σε μια πραγματική προσπάθεια εξουδετέρωσης του Ιμάμογλου από το να αποτελέσει τον υποψήφιο της ενωμένης αντιπολίτευσης. Όπως και με τις δημοτικές εκλογές, ο Ερντογάν παίρνει το ρίσκο του ροκανίσματος του εν δυνάμει πολιτικού του αντιπάλου ασχέτως αν η πράξη θα του βγει ή όχι (στην δεύτερη εκλογική διαδικασία στο δήμο Κωνσταντινούπολης, ο Ιμάμογλου επανεξελέγη με πιο εμφατικό τρόπο). Κάτι τέτοιο δείχνει σε μεγάλο βαθμό και την ψυχοσύνθεση Ερντογάν, ενός πολιτικού που τα τελευταία χρόνια διακρίθηκε στην Τουρκία για τον πολιτικό ρεβανσισμό του. Σε αυτό το σενάριο, ο Ερντογάν πρέπει να υπολογίζει (όχι ορθολογικά για το ρίσκο που λαμβάνει) πως ο Ιμάμογλου έναντι πχ του ηγέτη της κεμαλικής αντιπολίτευσης, Κιλιντσάρογλου, είναι δυσκολότερος αντίπαλος αλλά σε κάθε περίπτωση η συνταγή είναι δοκιμασμένη μετά τις δημοτικές εκλογές του 2019, το «ξήλωμα» δημάρχων κουρδικής καταγωγής, την πολιτική εκδίωξη του κόμματος HDP, κοκ
- Σε μια ιδιότυπη μπλόφα: Τόσο το AKP όσο και η κυβέρνηση Ερντογάν πήραν αποστάσεις χθες από την απόφαση των δικαστικών αρχών τονίζοντας πως δεν έχουν ανάμιξη με την απόφαση καταδίκης Ιμάμογλου μετά τον σάλο που δημιουργήθηκε στην Τουρκία. Σε αυτό το σενάριο, ο Ερντογάν θα μπορούσε ενώ το θέμα της έφεσης Ιμάμογλου τρέχει -με κόστος για τον ίδιο και την αντιπολίτευση που θα σπεύσει να τον αγκαλιάσει ως δυνητικό υποψήφιο ή να μπει σε περαιτέρω εσωστρέφεια στο ζήτημα επιλογής υποψηφίου- να προβεί σε μια ηχηρή παρέμβαση τους επόμενους μήνες υπέρ του δημάρχου Κωνσταντινούπολης. Σε αυτό το σενάριο, ο Ερντογάν θα φαίνονταν και δίκαιος και άτεγκτος συσπειρώνοντας τους υποστηρικτές του και ταυτόχρονα θα έχει ορίσει -με κάποιο τρόπο- τον κύριο αντίπαλό του στις εκλογές του Ιουνίου. Ο Ερντογάν έχοντας φυλακιστεί ο ίδιος ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης θα έριχνε έτσι το χαρτί της ισλαμικής συσπείρωσης παρουσιάζοντας τον εαυτό του -μεταξύ των συντηρητικών ψηφοφόρων- ως του πολιτικού που μπορεί να παρεμβαίνει «υπέρ της Δικαιοσύνης»
- Σε μια ενδιάμεση προσέγγιση όπου θέτοντας -λόγω Ιμάμογλου- την αντιπολίτευση σε διεργασίες με απώτερο σκοπό την διάσπασή της, στην συνέχεια θα μετατόπιζε το ενδιαφέρον -ξανά- στην ασφάλεια ασχολούμενος αποκλειστικά με την σκληρή ρητορική (με αποδέκτες όπως την Ελλάδα ή την Δύση) και τα επεμβατικά σχέδια στη Συρία με γνώμονα την ασφάλεια και το Κουρδικό
Οι πολιτικές Ερντογάν δείχνουν, οριακά, να μην γίνονται αποδεκτές από τον τουρκικό λαό σε σειρά θεματικών όπως αυτές αποτυπώνονται στην τελευταία δημοσκόπηση της Metropoll του περασμένου Οκτωβρίου.
Ο ορίζοντας του 2028
Η δήλωση Ερντογάν πως θα παραμείνει ενεργός και μετά το 2023 δεν φωτογραφίζει μόνο το plan B του Τούρκου Προέδρου σε περίπτωση ήττας του στις εκλογές του Ιουνίου. Ο Ερντογάν -θιασώτης της μετατόπισης της Τουρκίας σε ένα προεδρικό σύστημα σχεδιασμένο στα μέτρα του- γνωρίζει πολύ καλά πως για την αντιπολίτευση η επιλογή προσώπου συνδέεται και με το βασικό διακύβευμα της για επιστροφή στον κοινοβουλευτισμό -πτυχή που κατακερματίζει τις δυνάμεις της. Και ποντάρει σε ένα σενάριο όπου ακόμη κι αν ηττηθεί από έναν υποψήφιο όπως ο Κιλιντσάρογλου ή ο Ιμάμογλου (σ.σ. στις δημοσκοπήσεις χάνει σχεδόν έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου) δεν θα έχει απωλέσει την ισχύ του στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Eξάλλου στις 18 Ιουνίου του 2023, οι Τούρκοι πολίτες δεν ψηφίζουν μόνο για την ανάδειξη Προέδρου αλλά και για την εκλογή των 600 μελών του τουρκικού κοινοβουλίου. Σε ένα τέτοιο σενάριο η υπενθύμιση -εκ μέρους του Ερντογάν- πως δεν θα αποσυρθεί από την πολιτική αποτελεί και μια δήλωση προθέσεων για πρόωρες εκλογές στην περίπτωση του split μεταξύ Προεδρίας και Εθνοσυνέλευσης -ακόμη κι αν ο Ερντογάν επανεκλεγεί (σ.σ. προκειμένου να επεκτείνει την εξουσία του και μετά το 2028) έχοντας χάσει το AKP την πλειοψηφία σε κοινοβουλευτικό επίπεδο.
Δημοσκόπηση του ιστότοπου al-Monitor δείχνει πως η υπό δοκιμασία τουρκική οικονομία αποτελεί το βασικό ζήτημα που απασχολεί τον μέσο Τούρκο ψηφοφόρο ως προς τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα ενόψει εκλογών.
Εντάσεις μέχρι τέλους
Σε ελληνοτουρκικά και Κυπριακό μέχρι τις εκλογές δεν αναμένεται σε επίπεδο ρητορικής να κοπάσει η ένταση που ο Ερντογάν αποδίδει κάνοντας λόγο ακόμη και για… πυραυλική επίθεση στο κέντρο της Αθήνας. Ωστόσο επί του πεδίου δεν αναμένονται συγκλονιστικές εξελίξεις δεδομένου ότι ο ΥΠΑΜ, Χουλουσί Ακάρ, στην συνέντευξή του στη «Χουριέτ» κινήθηκε πιο ρεαλιστικά λέγοντας ουσιαστικά πως «κάποια προβλήματα με την Ελλάδα θα μπορούσαν να μπουν στη συντήρηση, δηλαδή στο ψυγείο. Να διατηρηθούν υπό έλεγχο και να διαχειρίζονται με τρόπο που να μην βλάπτει την περιοχή και τη συμμαχία στο ΝΑΤΟ». Τέτοιες δηλώσεις -που σε Ελλάδα και Τουρκία- δεν αναπαράγονται όσο οι εμπρηστικές ατάκες «θα έρθουμε νύχτα» δείχνουν να αποκρυσταλλώνουν το πως θα κινηθούν τα πράγματα στην ανατολική Μεσόγειο ως τον Ιούνιο του 2023. Με εντάσεις, δηλώσεις αλλά όχι -προς το παρόν- κάποια μεγάλη κρίση όπως πολλοί αναλυτές -και στην ελληνόφωνη ανάλυση- σπεύδουν να προβλέψουν.
Την ίδια στιγμή ο φάκελος Συρία παραμένει ανοικτός ως προς μια νέα τουρκική επέμβαση σε διασυνοριακό επίπεδο -χρονικά εγγύτερα στο χρόνο διεξαγωγής των εκλογών- με τον Ερντογάν να ρίχνει την Πέμπτη και την ιδέα μιας «τριμερούς» Ρωσίας-Συρίας-Τουρκίας προσπαθώντας έτσι α. να αντλήσει διπλωματικό κεφάλαιο σε σχέση με την Δαμασκό αλλά και β. να αποστείλει μηνύματα με τελικό αποδέκτη την Ουάσιγκτον δεδομένης της πίεσης της τελευταίας για να μην επέμβει η Τουρκία στρατιωτικά στη βόρεια Συρία αλλά και της εμπλοκής -εκ μέρους της Άγκυρας- της Μόσχας στην πρωτοβουλία.
