Τάσος Ντάφλος
Υπάρχουν πολλά είδη γεφυρών. Εκείνες που μας φέρνουν πιο κοντά με την κυριολεκτική έννοια, ενώνοντας δύο γεωγραφικά σημεία, και εκείνες που επιχειρούν να καλύψουν ένα ιδεολογικό ή συναισθηματικό χάσμα μεταξύ δύο ή περισσότερων μερών που βρίσκονται σε διαφωνία ή διαμάχη.
Δεδομένου λοιπόν ότι στον σύγχρονο κόσμο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν συχνά ένα πεδίο πόλωσης και τοξικής αντιπαράθεσης για πολυάριθμα ζητήματα, εγείρεται το ερώτημα εάν είναι δυνατή η κατασκευή ψηφιακών «γεφυρών» προκειμένου το διαδικτυακό αυτό τοπίο να καταστεί πιο υγιές και πιο φιλικό προς τις αξίες της Δημοκρατίας.
Σε αυτό το ερώτημα επιχειρούν να απαντήσουν οι ερευνητές Αβίβ Οβάντια και Λουκ Θόρμπορν, σε έρευνά τους που εστιάζει στα «Συστήματα Γεφύρωσης»: δηλαδή αλγορίθμους σχεδιασμένους έτσι ώστε να προωθούν αναρτήσεις στα social media που να αφορούν και να ενδιαφέρουν ποικίλες ομάδες χρηστών.
Οι δύο ερευνητές μίλησαν λεπτομερώς στην «Κ» για την εν λόγω πρόταση, αναφερόμενοι στους στόχους και τις προοπτικές της και απαντώντας στις επικρίσεις που έχουν εκφραστεί σχετικά με αυτήν. Επιπλέον, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Μεϊμάρης, μας εξηγεί τους τρόπους που θα μπορούσαν οι «αλγόριθμοι γεφύρωσης» να εφαρμοστούν σε έναν ψηφιακό κόσμο που «διψά» για την προσοχή μας και δεν διστάζει να επιστρατεύσει ακόμη και αμφιλεγόμενα μέσα για να την κερδίσει.
Το «αντίδοτο» σε ένα τοξικό status quo
Όπως αναφέρει ο Αβίβ Οβάντια, οι ισχύοντες αλγόριθμοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βασίζονται στη λεγόμενη «αξιολόγηση με βάση την ενασχόληση των χρηστών» (engagement based ranking). Αυτό σημαίνει ότι δίνεται προτεραιότητα στο περιεχόμενο που τραβάει την προσοχή των χρηστών και τους ωθεί στο να ασχολούνται με αυτό.
«Έχει να κάνει με αυτό που λέγεται: “attention economy”, δηλαδή “οικονομία της προσοχής”», τονίζει ο κ. Μεϊμάρης. «Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι όσοι χειρίζονται μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή μας από τον ανταγωνιστή, δεδομένου ότι η προσοχή είναι “παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος” – όταν κάτι κερδίζει την προσοχή σου, κάτι άλλο τη χάνει».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω, αποτελεί μια πρόσφατη ανάρτηση του Έλον Μασκ στο Twitter, στην οποία εξηγεί ότι: «Το να βρίζετε τους λογαριασμούς που μισείτε, θα κάνει τον αλγόριθμό μας να σας δείχνει περισσότερους από αυτούς, καθώς λειτουργεί με βάση τις αλληλεπιδράσεις σας».
Trashing accounts that you hate will cause our algorithm to show you more of those accounts, as it is keying off of your interactions.
— Mr. Tweet (@elonmusk) January 17, 2023
Basically saying if you love trashing *that* account, then you will probably also love trashing *this* account. Not actually wrong lol.
«Το πρόβλημα είναι ότι έτσι οδηγούμαστε στην υπερβολή», λέει από την πλευρά του ο Οβάντια, ο οποίος συνεργάζεται μεταξύ άλλων με το Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Όπως λέει, αυτό συμβαίνει διότι «τραβάς περισσότερο την προσοχή κάποιου όταν εκφράζεις εξτρεμιστικές απόψεις ή όταν δημιουργείς αντιπαράθεση, υπερτονίζοντας κάτι και προσδίδοντάς του όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις».
Ως «αντίδοτο», λοιπόν, στην «αξιολόγηση με βάση την ενασχόληση» θα μπορούσε να λειτουργήσει η μέθοδος της «αξιολόγησης με βάση τη γεφύρωση» (bridging based ranking), εξηγεί ο Οβάντια.
«Ένας τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό, θα ήταν να εντοπίσουμε τις περιπτώσεις όπου άτομα με άκρως διαφορετικές ιδεολογίες, δείχνουν να ταυτίζονται σε ορισμένα ζητήματα και στα οποία θα μπορούσαν να έχουν μια θετική αλληλεπίδραση», σημειώνει ο Λουκ Θόρμπορν, συνεργάτης του Οβάντια και υποψήφιος διδάκτωρ στο King’s College του Λονδίνου.
«Μην καταργείτε τους αλγορίθμους, αλλάξτε τους»
Τόσο ο Οβάντια όσο και ο Θόρμπορν αναφέρουν ότι στόχος των «Συστημάτων Γεφύρωσης» δεν είναι η κατάργηση των αλγορίθμων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά η επαναπροσέγγισή τους, ώστε αντί για πόλωση να δημιουργούν ένα πρόσφορο έδαφος για διάλογο ακόμη και μεταξύ μερών που εκπροσωπούν εντελώς διαφορετικές ιδέες και απόψεις.
«Μία από τις εναλλακτικές που έχουν εξεταστεί για τα social media, ήταν η κατάργηση των αλγορίθμων και η επιστροφή στην εμφάνιση περιεχομένου με βάση τη χρονολογική σειρά», αναφέρει ο Οβάντια. «Υπάρχουν όμως προβληματικά στοιχεία και σε αυτή την περίπτωση, καθώς επιβραβεύεται η συχνότητα με την οποία κάποιος κάνει αναρτήσεις».
Από την άλλη, ο Οβάντια και ο Θόρμπορν αναφέρουν στην έρευνά τους ότι ο δικός τους στόχος είναι η εξερεύνηση «των δυνατοτήτων της “αξιολόγησης που βασίζεται στη γεφύρωση” ώστε να αξιοποιηθούν τα οφέλη της σε πλατφόρμες που ήδη κυβερνώνται από αλγορίθμους».
Όπως τονίζει ο κ. Μεϊμάρης, το σκεπτικό πίσω από τα «Συστήματα Γεφύρωσης» θα μπορούσε να εξηγηθεί ως εξής: «Δεδομένου ότι οι αλγόριθμοι θα συνεχίσουν να υπάρχουν στα social media, γιατί να μην προωθήσουμε εκείνους που ακολουθούν ένα διαφορετικό είδος αξιολόγησης, το οποίο δίνει προτεραιότητα στην ένωση παρά στον διχασμό και κατ’ επέκταση κάνει καλό τόσο στις ψηφιακές κοινωνίες όσο και στη Δημοκρατία;»
«Με το διαφορετικό αυτό είδος αξιολόγησης», συνεχίζει ο κ. Μεϊμάρης «στόχος είναι οι αλγόριθμοι να δράσουν περισσότερο ως κεντρομόλες δυνάμεις παρά ως φυγόκεντρες».
«Έχουμε τη δυνατότητα να φέρουμε κοντά τους ανθρώπους, να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν ο ένας τον άλλον», τονίζει ο Οβάντια. Αυτό – όπως εξηγεί – μπορεί να γίνει μέσω του «περιεχομένου που κάνει δύο κοινότητες που μισούν η μία την άλλη, να καταλάβουν ότι όλοι τους είναι άνθρωποι, σε αντιδιαστολή με το περιεχόμενο που λέει: “Πρέπει όλοι σας να πεθάνετε” – Αυτή είναι η ιδέα πίσω από την αξιολόγηση με βάση τη γεφύρωση».
Το παράδειγμα του Twitter Community Notes
Όπως σημειώνει ο Λουκ Θόρμπορν, υπάρχει ήδη μία περίπτωση στην οποία έχουν εφαρμοστεί έως έναν βαθμό τα «Συστήματα Γεφύρωσης»: το Twitter Community Notes, που παλαιότερα ήταν γνωστό ως “Birdwatch”.
Το εν λόγω εργαλείο του Twitter επιτρέπει να χαρακτηρίζεται το περιεχόμενο που δημοσιεύουν οι χρήστες ως «χρήσιμο» ή «μη χρήσιμο» από ένα σύνολο ατόμων με διαφορετικό υπόβαθρο.
«Είναι κάτι που ενθουσιάζει ιδιαιτέρως τον Έλον Μασκ», σημειώνει ο Οβάντια.
Το Twitter Community Notes (Φωτ. Twitter)
«Δεν θα με εξέπληττε αν και άλλες πλατφόρμες έχουν πειραματιστεί με τέτοιες μεθόδους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αλλά δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη αρκετά στοιχεία σχετικά με αυτό», αναφέρει ο Θόρμπορν.
Τόσο ο ίδιος όσο και ο Αβίβ Οβάντια δηλώνουν αισιόδοξοι ότι οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα είναι πρόθυμες να προχωρήσουν περαιτέρω προς την κατεύθυνση της «γεφύρωσης».
Ο Θόρμπορν επισημαίνει ωστόσο ότι «χρειάζονται περισσότερα στοιχεία ώστε να γνωρίζουμε σε ποιον βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί» η νέα αυτή προσέγγιση.
Επικρίσεις
Αξίζει, παράλληλα, να σημειωθεί ότι οι «αλγόριθμοι γεφύρωσης» είναι πιθανό να έχουν και ορισμένες προβληματικές πτυχές. Ειδικότερα, η νέα αυτή προσέγγιση έχει δεχθεί επικρίσεις ότι μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει στον αποκλεισμό περιθωριοποιημένων ιδεών και απόψεων.
Σε ό,τι αφορά τα παραπάνω, ο Οβάντια αναφέρει ότι «δεν επιθυμούμε να περιθωριοποιήσουμε ιδέες και απόψεις . Στόχος μας δεν είναι η εξάλειψη της αντιπαράθεσης. Η αντιπαράθεση είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους προοδεύει μια κοινωνία. Στόχος μας είναι η “παραγωγική αντιπαράθεση”».
Όπως σημειώνει, ωστόσο, ο Θόρμπορν «θα πρέπει να τίθεται ένα όριο – να κατηγοριοποιείται δηλαδή το περιεχόμενο με βάση του αν μπορεί να χαρακτηριστεί ως εποικοδομητικό ή όχι».
«Υπάρχει απόσταση μεταξύ του να εκφράσει κάποιος μια διαφορετική άποψη και του να διαιωνίζει το μίσος ή και να παρακινεί σε βία», επισημαίνει ο κ. Μεϊμάρης. «Ακόμα και στην περίπτωση συνύπαρξης πολύ διαφορετικών απόψεων, θα πρέπει να τηρούνται οι κανόνες του διαλόγου και να μην χάνεται ο έλεγχος».
Νέα σελίδα (;) στον ψηφιακό τομέα
Ο Οβάντια και ο Θόρμπορν αναφέρουν ότι υπάρχουν αρκετοί λόγοι να πιστεύουμε σε ένα καλύτερο μέλλον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αν και επισημαίνουν ότι είναι ακόμα μακρύς ο δρόμος προς τη διαμόρφωση ενός υγιούς ψηφιακού περιβάλλοντος.
«Σκοπός είναι να έχουμε μια “good enough screen”, που σημαίνει: μια “αρκούντως καλή οθόνη”», αναφέρει ο κ. Μεϊμάρης. «Να μάθουμε δηλαδή τον κόσμο να προτιμά το περιεχόμενο που ωθεί σε αναστοχασμό και νοητική ευελιξία και όχι στο μίσος, τις διακρίσεις και την υποτίμηση».
Τέλος, ο Αβίβ Οβάντια υποστηρίζει ότι αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα δούμε άπειρα παραδείγματα «Συστημάτων Γεφύρωσης». Αυτά μπορούν να είναι ένα διπλωματικό σώμα, ένας σύμβουλος γάμου ή ακόμα και ένας ιερέας.
«Το θέμα είναι να καταφέρουμε να φέρουμε αυτές τις γέφυρες στον ψηφιακό κόσμο με έναν τρόπο που να μας ενώνει σε μεγαλύτερο βαθμό», αναφέρει.
«Τέτοια συστήματα υπάρχουν παντού και οι “αλγόριθμοι γεφύρωσης”είναι στην ουσία η εφαρμογή τους στον ψηφιακό κόσμο».
