Kathimerini.gr
Λαμπρινή Ρόρη
ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ του στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ τον Ιούνιο του 1996, ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης στάθηκε μπροστά σε ένα αλαφιασμένο, διχασμένο και πωρωμένο πλήθος στελεχών από όλη την Ελλάδα και ανέπτυξε την πρότασή του για το κόμμα και το όραμά του για τη χώρα. Σε μια εποχή εσωκομματικού τέλματος και δημόσιας παρακμής, άλλοτε επευφημούμενος και άλλοτε λοιδορούμενος, μίλησε για την ανάγκη μιας νέας δημόσιας ηθικής, επιβολής της αξιοκρατίας έναντι της μετριοκρατίας· για την ανάγκη να ξαναζωντανέψει το κόμμα μέσα από την κοινωνική ευθύνη και τη συμμετοχή πολιτών· για τον εκσυγχρονισμό ως προϋπόθεση της ισχυρής Ελλάδας· για τη σημασία της γνώσης, της ξεκάθαρης πολιτικής θέσης και στόχευσης, της ικανότητας και της προσφοράς στην πολιτική: «Η πολιτική να εκφράζει την αναζήτηση της ελληνικής κοινωνίας… να προσφέρει στον ελληνικό λαό αυτό που επίμονα ζητά: ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη, ένα πλαίσιο ζωής που να του ανοίξει δυνατότητες, του επιτρέπει να αξιοποιεί τις ικανότητές του. Να μην αισθάνεται στην πατρίδα του ξένος και ανασφαλής».
Εξηγώντας ότι θα είναι ανακόλουθος απέναντι στον ελληνικό λαό εάν δεν έχει το ενιαίο της τελικής ευθύνης πολιτικής πρότασης κόμματος και κυβέρνησης, δήλωσε ότι δεν μπορεί να κυβερνήσει εάν δεν είναι Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Την ώρα που το πλήθος κραύγαζε «Ανδρέα, ζεις, εσύ μας οδηγείς», κέρδισε την πρώτη ανταγωνιστική εκλογή στο ΠΑΣΟΚ· γεγονός που, εάν δεν είχε συμβεί, η υστέρηση που θα είχε ακολουθήσει τη χώρα ήταν βέβαιη και η έκβαση της μάχης των σημερινών κεκτημένων μάλλον αδύνατη.
Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Μάρτιο του 1996, είχε δώσει μια επίσης κομβική ομιλία στο συνέδριο του Συνασπισμού. Μιλώντας για το ιστορικό σταυροδρόμι στο οποίο βρισκόταν η χώρα, διατύπωσε την ανάγκη για έναν νέο πολιτικό πολιτισμό μεταξύ των κομμάτων, μακρόπνοης εξωτερικής πολιτικής, με συμφωνία για την εθνική γραμμή, ενάντια στην πατριδοκαπηλία, στον λαϊκισμό, αλλά και υπέρ της επαναφοράς της εμπιστοσύνης των πολιτών στην πολιτική. Νοηματοδοτώντας τις διαφορές μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, αλλά και τονίζοντας την ανάγκη συμπόρευσης του προοδευτικού κόσμου με τόλμη μπροστά στις δυσκολίες, έδωσε το περιεχόμενο και τις προτεραιότητες της Κεντροαριστεράς, ενός όρου που καθιερώθηκε από τον ίδιο και σηματοδότησε την ώσμωση του ΠΑΣΟΚ με τη φιλοευρωπαϊκή, ανανεωτική Αριστερά.
Παρά τις διαρκείς αντιστάσεις, το ΠΑΣΟΚ επί των ημερών του Σημίτη πέτυχε πολλά. Το εκσυγχρονιστικό ρεύμα διαπέρασε την οικονομική πολιτική, την κοινωνική πολιτική, τη λειτουργία του κράτους και την εξωτερική πολιτική. Ξεκινώντας από την τελευταία, το ΠΑΣΟΚ από τον Σημίτη και εις το εξής έγινε σταθερά (χωρίς διαλείμματα) το πλέον φιλοευρωπαϊκό ελληνικό κόμμα: έθεσε τη σύγκλιση με την Ευρώπη στο επίκεντρο της πολιτικής του, πέτυχε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον σκληρό πυρήνα της ΟΝΕ και στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, ενώ ταυτόχρονα ο Σημίτης οραματίστηκε και εργάστηκε μεθοδικά με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία για την εμβάθυνση και τη διεύρυνση της ενοποίησης.
Με τη συμφωνία του Ελσίνκι, τα ελληνοτουρκικά θέματα μπήκαν στην ευρωπαϊκή ατζέντα και η Κύπρος προσχώρησε εν τέλει στην Ε.Ε. το 2003, μια ιστορικής σημασίας επιτυχία, δεδομένου του άλυτου πολιτικού της προβλήματος, παρά τις ευοίωνες προοπτικές που διαμορφώθηκαν επί των ημερών του για την επίλυσή του. Ταυτόχρονα, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις άλλαξαν πλαισίωση, με την Ελλάδα να επιδιώκει προσέγγιση αλλά και στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας. Τέλος, ο Σημίτης διαφοροποιήθηκε από τον περίπου διακομματικό αντιαμερικανισμό της εποχής στην κρίση των Ιμίων, ενώ ταυτόχρονα διαφώνησε με την ατλαντική πολιτική εισβολής στο Ιράκ ως προεδρεύων της Ε.Ε. το 2003.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ο εκσυγχρονισμός των κρατικών υπηρεσιών αλλά και των δημόσιων υποδομών άλλαξε την όψη της χώρας: το αθηναϊκό μετρό, η Αττική και η Εγνατία Οδός, η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία σε όλη την επικράτεια, τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών είναι πρωτοπόρες μεταρρυθμίσεις.
Εκσυγχρονίστηκε η ασφάλεια της χώρας, εξαρθρώθηκε η τρομοκρατία, ενώ η κοινωνική πολιτική ενισχύθηκε μέσα από τα ολοήμερα σχολεία, το ΕΚΑΣ, τα κοινωνικά επιδόματα, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι».
Στις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ 1996-2004 ισχυροποιήθηκε το κράτος δικαίου μέσα από τη δημιουργία των Ανεξάρτητων Αρχών, οι οποίες κατοχυρώθηκαν και συνταγματικά. Ενισχύθηκαν τα ατομικά δικαιώματα μέσα από το νομικό οπλοστάσιο της χώρας: προστατεύτηκαν τα προσωπικά δεδομένα, καταργήθηκε η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, θεσμοθετήθηκε η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Τέλος, στην οικονομία, η δημοσιονομική πειθαρχία, η μείωση του δημοσίου χρέους, η μείωση του πληθωρισμού, οι αποκρατικοποιήσεις, η ανάπτυξη που επέτρεψε μισθολογικές αυξήσεις σηματοδότησαν τις πολιτικές Σημίτη, ενώ η επιτυχής προετοιμασία και η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 έχουν εγγραφεί στο συλλογικό μας υποσυνείδητο ως ύψιστες στιγμές εθνικής ομοψυχίας και υπερηφάνειας.
Σε επίπεδο ανθρωπογεωγραφίας, το εκσυγχρονιστικό ρεύμα ανέδειξε μια νέα γενιά στελεχών που ακόμα και σήμερα τροφοδοτούν την πρώτη γραμμή της πολιτικής τάξης, ενώ η εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ έχασε τον διαταξικό της χαρακτήρα το 1996, με απώλειες στις κοινωνικο-οικονομικές ομάδες που ιστορικά αποτελούσαν τη φυσική του κοινωνική βάση (φτωχά αστικά στρώματα, κατώτερες μεσαίες τάξεις, αγρότες).
Αντίθετα, αύξησε την επιρροή του στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις, ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων με υψηλότερη μόρφωση, καθώς και στα επιχειρηματικά στρώματα. Η τάση αυτή ενισχύθηκε το 2000, με το ΠΑΣΟΚ να ισχυροποιείται ιδιαίτερα μεταξύ των μεσαίων αστικών-επιχειρηματικών στρωμάτων, των ανώτερων μισθωτών του ιδιωτικού τομέα και των συνταξιούχων με υψηλά εισοδήματα και να χάνει επιρροή μεταξύ των ανέργων, των χαμηλόμισθων συνταξιούχων και των δημοσίων υπαλλήλων.
Το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να ανανεώσει την κοινωνική του βάση, αλλά ταυτόχρονα να αποδυναμώσει τα λαϊκά του ερείσματα.
Ευρωπαίος σοσιαλδημοκράτης, με πρωτογενή γνώση και καθαρή ματιά στα δημόσια πράγματα, ο Κώστας Σημίτης έθεσε υψηλούς στόχους για τη χώρα, τους οποίους πέτυχε, μεταξύ άλλων γιατί κατάφερε να διαμορφώσει ένα πλειοψηφικό κοινωνικό ρεύμα που προσδέθηκε στο εκσυγχρονιστικό όραμα. Με την ευθυκρισία του, την ακεραιότητά του, την ακραία στοχοπροσήλωση που έφερε, όμως, σαφές αξιακό πρόσημο και την ηθική της ευθύνης, υπηρέτησε τον λαό, εκσυγχρόνισε το κράτος, ενίσχυσε το κράτος δικαίου και ισχυροποίησε τη θέση της χώρας.•
*Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ.
