Kathimerini.gr
O Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται για πρώτη φορά τον Βρετανό ομόλογό του Κιρ Στάρμερ την Τρίτη, σε μια συνάντηση που δεν προβλέπεται να έχει τη μοίρα της προηγούμενης επίσκεψής του, τον Νοέμβριο του 2023. Η άρνηση του τότε ενοίκου της Ντάουνινγκ Στριτ, Ρίσι Σούνακ, να συναντήσει τον Eλληνα πρωθυπουργό με αφορμή τη διαφωνία στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, ήταν ίσως μια παραφωνία σε έναν παραγωγικό διάλογο που πραγματοποιείται κυρίως κάτω από τα ραντάρ, αν και πλέον οι δημόσιες τοποθετήσεις και κάποιες διαρροές έχουν δημιουργήσει προσδοκίες για συμφωνία ακόμη και μέσα στο 2025. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Σύμφωνα με πηγή που είναι πολύ κοντά στη διαπραγμάτευση, «έχει υπάρξει σύγκλιση όσον αφορά τη φόρμουλα, απομένουν ωστόσο λίγα σημεία με μεγάλες δυσκολίες». Πίσω από τη φράση αυτή κρύβεται η δυστοκία που αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα υπερκεραστεί το ζήτημα της ιδιοκτησίας, αφού η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχθεί καμία συμφωνία που θα υποδηλώνει την de facto κυριότητα του Βρετανικού Μουσείου επί των Γλυπτών. Για παράδειγμα, η φόρμουλα που είχε προταθεί, ότι τα Γλυπτά θα εκτίθενται ως παράρτημα του Βρετανικού Μουσείου στο Μουσείο της Ακρόπολης, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Αθήνα, που αναζητεί άλλους νομικούς τρόπους οι οποίοι δεν θα περιλαμβάνουν τον δανεισμό.
Η ανακαίνιση
Για να φτάσουμε όμως μέχρι εδώ έχει προηγηθεί μια σειρά από βήματα που έχουν βοηθήσει την υπόθεση να προχωρήσει: αρχικά, η ανάληψη της προεδρίας του Βρετανικού Μουσείου από τον πρώην υπουργό της κυβέρνησης των Συντηρητικών, Τζορτζ Οσμπορν, που έχει δηλώσει δημοσίως ότι θα ήθελε να δει μια συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση. Ο Οσμπορν έχει θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ύψους ενός δισεκατομμυρίου λιρών για τη ριζική ανακαίνιση του μουσείου, που ιδρύθηκε το 1753 (ήδη η BP έχει δεσμευθεί δημοσίως για δωρεά 50 εκατομμυρίων). Στόχος να αλλάξει η όψη αλλά και οι συλλογές του ιδρύματος, απομακρύνοντας κομμάτια της ευρωπαϊκής Ιστορίας και ενσωματώνοντας περισσότερα εκθέματα του αφρικανικού και του νοτιοαμερικανικού πολιτισμού.
Λόρδος Εντ Βέιζι, Πρώην υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση των Συντηρητικών και πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Project Parthenon. Ισως ο πρόεδρος του Μουσείου Τζορτζ Οσμπορν ζητήσει την αρωγή εύπορων Ελλήνων (για τη ριζική ανακαίνιση του μουσείου) που στηρίζουν την επιστροφή των Γλυπτών.
«Ισως ζητήσει την αρωγή εύπορων Ελλήνων που στηρίζουν την επιστροφή των Γλυπτών», λέει στην «Κ» ο λόρδος Εντ Βέιζι, πρώην υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση των Συντηρητικών και πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Project Parthenon, που εξηγεί πως σε αυτή την περίπτωση θα χρηματοδοτηθούν αίθουσες στο μουσείο με άλλους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς. Στο έργο του ο Οσμπορν συνεπικουρείται από τον νέο διευθυντή του μουσείου, τον 46χρονο Νίκολας Κάλιναν, που δήλωσε πρόσφατα πως θα ήθελε να εργαστεί για μια «συνεργασία (με την ελληνική κυβέρνηση), παρά να αναλωθεί σε μια διαμάχη για την ιδιοκτησία». Ο Βέιζι πιστεύει επίσης ότι η νέα κυβέρνηση των Εργατικών, υπό τον Κιρ Στάρμερ, δεν θα επενέβαινε σε μια συμφωνία.
«Εχει υπάρξει σύγκλιση, απομένουν ωστόσο λίγα σημεία με μεγάλες δυσκολίες», λέει στην «Κ» πηγή που είναι πολύ κοντά στη διαπραγμάτευση, εννοώντας το ζήτημα της ιδιοκτησίας.
Στο Λονδίνο –όπως και στην Αθήνα– κανείς δεν πιστεύει πως θα υπάρξει αλλαγή της νομοθεσίας του 1963 όπου ορίζεται σαφώς πως οι επίτροποι του μουσείου δεν μπορούν να επιστρέψουν οτιδήποτε από τις συλλογές ούτε να δωρίσουν ή να πουλήσουν. Αντίστοιχα η Αθήνα επιβεβαιώνει πως εργάζεται με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο, με πρόθεση να βρεθεί μια «δημιουργική λύση». «Θα πρέπει οι δύο πλευρές να φτάσουν σε έναν συμβιβασμό μέσα στο περίγραμμα της ισχύουσας βρετανικής νομοθεσίας», εξηγεί ο Αλεξάντερ Χέρμαν, διευθυντής του Βρετανικού Ινστιτούτου Τέχνης και Δικαίου, που έχει γράψει το βιβλίο «Η διαμάχη για τα Γλυπτά του Παρθενώνα». Ο ίδιος δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία του Economist, που με άρθρο του την προηγούμενη εβδομάδα υποστήριξε πως μπορεί να βρεθεί λύση μέσα στο 2025. «Πιστεύω πως χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια από τις δύο πλευρές για να βρεθεί ένα σημείο τομής. Είμαι λιγότερο αισιόδοξος, ωστόσο οι περισσότεροι λογικοί άνθρωποι θα ήθελαν να δουν λύση στο θέμα».
Αλεξάντερ Χέρμαν, Διευθυντής του Βρετανικού Ινστιτούτου Τέχνης και Δικαίου. Θα πρέπει οι δύο πλευρές να φτάσουν σε ένα συμβιβασμό μέσα στο περίγραμμα της ισχύουσας βρετανικής νομοθεσίας. Πιστεύω πως χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια από τις δύο πλευρές για να βρεθεί ένα σημείο τομής.
Eνας λόγος αισιοδοξίας πάντως είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης. Η ναυαρχίδα του βρετανικού συντηρητικού Τύπου, οι «Τάιμς» του Λονδίνου, είχαν το 2021 ταχθεί υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών στο κύριο άρθρο τους, εκπλήσσοντας τη διεθνή κοινή γνώμη. Ο συντάκτης του άρθρου, Μάικλ Μπίνιον, θεωρεί πως η κοινή γνώμη προχωράει και πως η κυβέρνηση Στάρμερ θέλει να προωθήσει την επιστροφή των Γλυπτών, με αντάλλαγμα την αποστολή ελληνικών αρχαιοτήτων που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στο Βρετανικό Μουσείο για περιοδικές εκθέσεις. «Είναι μια πολύ ελκυστική πρόταση», λέει στην «Κ» ο Μπίνιον. «Εμένα μου φαίνεται εξαιρετική ιδέα. Θα έδινε μια εκπληκτική ευκαιρία στους Βρετανούς να δουν αρχαιότητες που δεν έχουν ξαναδεί. Θα λειτουργούσε πολύ καλά».
Μάικλ Μπίνιον, Αρθρογράφος των «Τάιμς» του Λονδίνου. Η κυβέρνηση Στάρμερ θέλει να προωθήσει την επιστροφή των Γλυπτών, με αντάλλαγμα την αποστολή ελληνικών αρχαιοτήτων που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στο Βρετανικό Μουσείο για περιοδικές εκθέσεις. Είναι μια πολύ ελκυστική πρόταση.
Οι αντιδράσεις
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως μια συμφωνία δεν θα δημιουργούσε αντιδράσεις. «Οποτε μιλώ δημοσίως για το θέμα υπάρχουν πάντα 2-3 άτομα που θα βγουν και θα με επιτιμήσουν που τολμώ να ζητώ να επιστρέψουν τα Γλυπτά στην πατρίδα τους», λέει ο λόρδος Βέιζι, δηλώνοντας ταυτόχρονα βέβαιος ότι θα υπάρξει «πολιτιστικός πόλεμος» στη Βρετανία εάν επέλθει συμφωνία επιστροφής, αφού κάποιοι θα κατηγορήσουν τους πρωτεργάτες της πως «με την αλλαγή του status quo τρόπον τινά, αρνείσαι και απαξιώνεις τη βρετανική ιστορία».
Ολοι οι συνομιλητές μας παραδέχθηκαν ότι δεν έχει υπάρξει καλύτερη συγκυρία από την παρούσα. Θυμίζουν ωστόσο πως κι άλλες φορές οι συνομιλίες έφτασαν σε αδιέξοδο, οπότε είναι ίσως προτιμότερο να μην καλλιεργούνται μεγάλες προσδοκίες. Η Αθήνα το γνωρίζει και φαίνεται ότι καταβάλλει προσπάθεια να αξιοποιήσει τη θετική συγκυρία της ανάληψης της εξουσίας από τους Εργατικούς. Οπως όμως παραδέχεται στην «Κ» πηγή με γνώση των συζητήσεων, ναι μεν έχει διανυθεί μια μεγάλη απόσταση, ωστόσο «το τελευταίο μίλι είναι πάντα το πιο δύσκολο».
