Του Βασίλη Νέδου
Οι πρόσφατες εξαγγελίες του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, περί διεθνοποίησης του ζητήματος της στρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου από την Ελλάδα στη βάση της υποτιθέμενης παραβίασης δύο Συνθηκών (Λωζάννης του 1923 και Παρισίων το 1947) έρχονται στη συνέχεια δύο πολύ προσεκτικά γραμμένων επιστολών από τον μόνιμο αντιπρόσωπο της χώρας στον ΟΗΕ, Φεριντούν Σινιρλίογλου (Ιούλιος 2021 και Σεπτέμβριος 2021).
Ο προβληματισμός που προκαλεί στην Αθήνα η σύνδεση κυριαρχίας και αποστρατιωτικοποίησης αποκαλύπτεται και από το χρονικό διάστημα που έχει περάσει από την τελευταία επιστολή του κ. Σινιρλίογλου (άνω των τεσσάρων μηνών), δίχως απάντηση από τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στον ΟΗΕ. Η απάντηση, προφανώς, βρίσκεται υπό καθεστώς επεξεργασίας, ώστε οι θέσεις της Ελλάδας να είναι ξεκάθαρες προς όλες τις κατευθύνσεις.
Με βάση της εξαγγελίες του κ. Τσαβούσογλου, το επόμενο χρονικό διάστημα η Αγκυρα μπορεί να διεθνοποιήσει το ζήτημα, απευθυνόμενη στις χώρες που έχουν υπογράψει τις Συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων. Η Συνθήκη της Λωζάννης υπεγράφη το 1923 από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.), την Ιταλία, την Ιαπωνία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Τουρκία και το τότε βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Διάδοχα κράτη της Γιουγκοσλαβίας είναι το σύνολο αυτών που προέκυψαν μετά τη διάλυση του 1991. Τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947, όπου μεταξύ άλλων αποφασίστηκε η επικύρωση της μεταβίβασης των Δωδεκανήσων από την Ιταλία στην Ελλάδα, έχουν υπογράψει μαζί με αυτές η Σοβιετική Ενωση (ΕΣΣΔ), το Η.Β., οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Γαλλία, η Αυστραλία, το Βέλγιο, η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας, η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Τσεχοσλοβακία, η Αιθιοπία, η Ινδία, η Ολλανδία, η Νέα Ζηλανδία, η Πολωνία, η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας, η Νότια Αφρική και η Γιουγκοσλαβία. Στην περίπτωση της ΕΣΣΔ είναι απολύτως σαφές ότι μόνο διάδοχο κράτος είναι η Ρωσική Ομοσπονδία.
Οι διακριτές περιπτώσεις Ουκρανίας και Λευκορωσίας προφανώς εκπροσωπούνται από τα σημερινά αντίστοιχα κράτη, η Τσεχοσλοβακία από τα δύο κράτη που προέκυψαν μετά το 1993 (Τσεχία και Σλοβακία), ενώ είναι ασαφές –παρότι δεν αναφέρονται– αν πρέπει να περιλαμβάνονται στην ομάδα κρατών της πρώην ΕΣΣΔ οι τρεις βαλτικές (Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία) που τελούσαν υπό σοβιετική κατοχή.
Είναι απολύτως σαφές ότι σε περίπτωση που η Τουρκία επιλέξει την οδό της διεθνοποίησης θα εμπλέξει τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και, βεβαίως, θα απευθυνθεί και στη Γερμανία, ο οποία απουσίαζε από τα τραπέζια της Λωζάννης και των Παρισίων. Ολα όσα ανέφερε προχθές ο κ. Τσαβούσογλου αποτελούν μια συνοπτική αναπαραγωγή των επιστολών Σινιρλίογλου και των επιχειρημάτων που χρησιμοποίησε, ιδιαίτερα σε εκείνη του Σεπτεμβρίου 2021 (που τότε είχε αποκαλυφθεί από την «Κ»). Επί της ουσίας των επιχειρημάτων της Αγκυρας, στο άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης είναι απόλυτη η επικύρωση της μεταβίβασης της κυριαρχίας των νησιών στην Ελλάδα.
Η Αγκυρα δεν μπορεί να επικαλεστεί τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947 διότι δεν είναι συμβαλλόμενη, ενώ για τα Δωδεκάνησα έχει παραιτηθεί ήδη από τη Λωζάννη. Ωστόσο θεωρεί ότι είναι αντικειμενικό καθεστώς της αποστρατιωτικοποίησης, κάτι που προκύπτει και από το επιχείρημα Σινιρλίογλου περί νήσων Ωλαντ (φινλανδικά νησιά στο στόμιο του Βοθνικού Κόλπου, τα οποία είναι αποστρατιωτικοποιημένα έπειτα από απαίτηση της Σουηδίας).
Πέρα από τη διεθνοποίηση, πάντως, στην Αθήνα υπάρχει ανησυχία ότι η Αγκυρα μπορεί να επιλέξει να προωθήσει αυτή τη θεώρησή της για την κατάσταση και με τρόπους που πιθανόν να οδηγήσουν σε νέες εντάσεις στο Αιγαίο.
Αυστηρό μήνυμα ΗΠΑ προς Τουρκία
Από την πλευρά του, τη σαφή θέση ότι δεν υφίσταται θέμα αμφισβήτησης της κυριαρχίας στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου διατύπωσε χθες το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στέλνοντας το μήνυμα ότι η Ουάσιγκτον απορρίπτει τις αιτιάσεις της Αγκυρας, που την τελευταία περίοδο εμμένει στην τακτική να συνδέει το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών με την κυριαρχία. «Η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να γίνονται σεβαστές και να προστατεύονται. Η κυριαρχία της Ελλάδας σε αυτά τα νησιά δεν αμφισβητείται», δήλωσε συγκεκριμένα ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών απαντώντας χθες σε ερώτηση της ιστοσελίδας Hellas Journal σχετικά με τις προχθεσινές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Ο τελευταίος, επανερχόμενος στο θέμα των νησιών, είχε υποστηρίξει ότι η στρατιωτικοποίηση των νησιών παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες που καθόρισαν την παραχώρησή τους και ως εκ τούτου μπορεί να τεθεί ζήτημα κυριαρχίας.
